[zaloguj się]
[pdf]

GADACZ (17) sb m

ga- (12), gå- (1) BierEz; -acz (12), -åcz (1); -acz: -åcz Mącz (7 : 1).

Fleksja
sg pl
N gadacz
G gadacz(o)w
D gadacz(o)m

sg N gadacz (15). ◊ pl G gadacz(o)w (1). ◊ D gadacz(o)m (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Zadający lub odgadujący zagadki; aenigmatistes Mącz (4): Aenigma, Trudne á chytre pytanie/ álbo gadká. Unde Aenigmatistes, Gádacz/ który tákowe powieśći vmye zádáwáć/ albo wykłádać. Mącz 4c, 3b, 260c, 408a.
2. Wróż, wieszczek, widzący przyszłość; divinator Mymer1 BartBydg, Mącz (9): Nie ieſtem wrog áni gadácż: Ani tákich cud wykłádácż BierEz E4; Mymer1 9; Divinator, qui futura investigat et contemplatur, [...] gadacz BartBydg 44; Mącz 91c.
Szereg: »gadacz i wieszczek, i wrożek« (1): Y rozerwie ſie duch Egipthſki we wnętrznośćiách iego/ á rádę iego ſtrącę: y będą pytáć báłwánow ſwoich/ y gádácżow ſwoich/ y Więſſcżkow/ y Wroſſkow [divinos et pythones et ariolos]. Leop Is 19/3.
a. Wykładacz snów; coniector (somniorum) Mącz, Calep, Cn (4): powyedałem gádácom ſen á nyemaſz żadnego ktoby y wyłożył. HistJóz B2; Mącz 162a, 401d; Coniector – Wikładacz ſnow, gadacz. Calep 242a.
3. Mędrek, sofista, rozprawiacz; dialecticus Murm, BartBydg; disputator Mącz, Cn; disputatrix Cn (4): Murm 178; Dialecticus, gadacz BartBydg 41b; I powieda tám dáley/ gdzie ieſt mądry? á gdzie ieſth náutzony? á gdzie ieſt gádátz tego ſwiátá? KrowObr 108v; Disputator, Diſputownik/ gádácz. Mącz 333b.

Synonimy: 2. praktykarz, wieszczek, wrożek, wykładacz; a. »wykładacz snow«; 3. dysputownik, rozmowca.

MM