[zaloguj się]
[pdf]

GARNEK (45) sb m

-å- (20), -a- (15); -å- RejRozpr (2), RejWiz (2), RejZwierz, GórnDworz (3), RejZwierc (5), WerGośc, WyprPl (2); -a- RejPs, BibRadz; -å-:-a- Mącz (1 : 3), SienLek (2 : 8), SkarŻyw (1 : 2); e jasne.

-rnk- (22), -rk- (4); -rk- GórnDworz (3); -rnk-:-rk- SkarŻyw (2 : 1).

Fleksja
sg pl
N gårnek
G gårnka gårnk(o)w
A gårnek gårnki
L gårnku

sg N gårnek (9). ◊ G gårnka (5). ◊ A gårnek (14). ◊ L gårnku (9). ◊ pl G gårnk(o)w (1). ◊ A gårnki (7).

Sł stp notuje, Cn s.v. garnec, Linde XVII – XVIII w.

Naczynie gliniane lub miedziane do gotowania; olla Mącz, Cn; aula Mącz; cacabus, culix, chutra, hirnea, pultarium, pultarius, seria, testa Cn (45): Vwarz tho v ognia w cżyſtym garnku aż iedno trzecia cżęſć zoſtanie FalZioł II 23v; Ty wfzytki rzecży włoż w ieden garnek á wſtaw na ogień niech ſie ſmażi FalZioł V 112, I 69d, 70a, II 23v, IV lc, V 28 (10); Stałem ſie był łáżdemu [!] niepotrzebny iákoby on wziemię zágrzebiony/ [...] á iákoby gárnek roſpádły/ ktory ſie iuż wniwecz przygodzić niemoże. RejPs 44v; RejRozpr G3; RejZwierz 7; BibRadz Iudic 6/19; Aulam onustam auri, Gárnek nápełniony złotem. Mącz 264a, 21a, 262d, 396a; Weźmi koperwáſeru co chceſz/ á włoż go wgárnek nowy/ [...] á wſtaẃ w śiłny ogień SienLek 158v; przyléy oleiu tym więcey: pothym wléy w gárnek niemokry SienLek 162v, 67v, 69, 76, 110v, 165v, 174v; Widziſz onę niewiáſtę/ co gárcze przedáie: [...] tá/ gdy ią kilká coniuráciy zmowię/ potłucże hnet/ to wſzytki garki kijem. GórnDworz T4v, T5v [2 r.]; Bo zac tám będzie iákie ochędoſtwo v thákiego páná/ kofel brudny/ garnek o iednym vchu/ w oknie wiechcie RejZwierc 61v [idem WerGośc 235]; SkarŻyw 103; WerGośc 235; Wolęć dáć ná to mieyſce/ mąki pytlowánéy/ Weź y w garnek kápuſty rádzęc przewarzánéy: Możec ſie garnek przydáć vwárzyć w nim káſzę: Bá y kiedy przy źrodle/ będźie ſtał zá czáſzę. WyprPl Cv.

W charakterystycznych połączeniach: garnek czysty (3), mały, nowy (4), rozpadły; do garnka nakłaść, wlać; w garnek wlać (3), włożyć (2), zlać (2); (u)warzyć w garnku (4).

Przysłowia: Bo powiedáią z młodu że ſie oſtrzy tarnek/ A z nowotku po brzęku poznawáią garnek. RejWiz 190v.

Bo ſie záwżdy zá młodu oſtrzy każdy tarnek/ A tym cżyni z nowu náwrzał záwżdy śmierdzi garnek. RejWiz 97v.

Radby potym by mogł ſproſtał By práwym polakiem zoſtáł Trudno Więc odmieniáć twarzy Gdy kto iuż w ſwym garnku wárzy RejRozpr 13.

á trzebá tám pilno ſłowká roſtrzygác co ktho mowi. Bo będzieć ſie zdáło iż bárzo dobrze ku Rzeeżypoſpolitey/ á zeymieſz pokrywkę álić piołonek miáſto ſzáłwiey w garn. RejZwierc 36v; A gdyby mi co pan Syrená ſzeptáć chciał o wierę z nim do iutrá ad deliberandum, áż ſie obacżyſz álbo ſie od kogo inſzego dowieſz co tám w tym garnku pod pokrywką wre/ ieſli piołun/ ieſli ſzáłwia. RejZwierc 83v.

Zwrot: »garnki pomywać (a. umywać)« (2): w kuchenney y podłey domowey bráterſkiey poſłudze/ gárki y miſki pomywáiąc/ kochał ſię y przełożonym iuſz będąc. SkarŻyw 411, 543.
Wyrażenia: »garnek gliniany« (1): Agátokles on zacny krol iż był zdunſkiego narodu/ záwżdy garnek glińiány kazał ná ſłużbie miedzy ſrebrem ſtáwiáć RejZwierc 53v.

»garnek miedziany« (1): Weźmi miodu ſzymowánego drágmy dwie/ żołći koźiey y kurzey/ [.,.] warz to wefpoł w garnku miedźiánym SienLek 69v.

»garnek polewany« [szyk 1 : 1] (2): SienLek 56; Więc pozłoty rozlicżne [...] á potráwá w pośrzodku zá dyabłá ſtoi [...]/ dálekoby lepſza y ſmácznieyſza byłá/ kiedyby ią s polewánego garnká ciepło ná połmiſek wyłożył, RejZwierc 58v.

Cf GARNIEC

HG