[zaloguj się]
[pdf]

GŁOG (60) sb m

głóg, głog-.

Fleksja
sg pl
N głóg głogi
G głogu
A głóg, głogi
I głogi(e)m
L głogu

sg N głóg (30). ◊ G głogu (10). ◊ A głóg (3). ◊ I głogi(e)m (9). ◊ L głogu (6). ◊ pl N głogi (1). ◊ A głogi (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. bot. Crataegus oxyacantha L. (Rost); krzew z rodziny różowatych; cornus Murm, Mymer1, BartBydg, Calep, Cn; ornus Murm, BartBydg, Calep; sanguineus frutex Cn (13): Murm 107 [2 r.]; Mymer1 20v; Ornus, glog vel grab BartBydg 103b, 36b; RejJóz K2v; Cornus, Głóg/ Drzewo nieyákie twárde z którego oſzczepy czynią. Mącz 66a; Cornum, Fructus corni, Owoc który rodźi głóg. Mącz 66a; Calep 261b, [739]b.

W porównaniach (3): A on iáko Głog z Rożey dawno ſie wyrodził/ By też wierę iáko Paw vbrawſzy ſie chodził. RejWiz 98v; wſzytkoć to ſą iáko iágody ná głogu/ chociay ſie pięknie cżyrwienieią/ ále ſmáku w nich żadnego nie máſz/ á głog przedſię drapie. RejZwierc 52v.

2. Owoc głogu; cornum Murm, BartBydg (2): Murm 110; Cornum, glog BartBydg 36b.
3. Drewno głogu (2): cżłowieká ſtárego Podkał [...]. Nadobną śiwą brodę áż do páſá máiąc/ Głogiem ſie oſtrugánym pięknie podpieráiąc. RejWiz 20; boby theż tho iednák nadobnie iego miłośći przyſtało/ podpiráiąc ſie owym drugim dziátkiem z głogu álbo s przmielu wyſtrugánym. RejZwierc 164v.
4. Krzew ciernisty w ogóle (między innymi jeżyna); rubus Mącz, PolAnt, Vulg; dumus, rubus caninus Mącz; oxyacantha, spina acuta a. alba, spina dicta appendix a. nuptiis celebrata Cn (43): RejWiz 4 [2 r.]; Dumus. Głóg. Chróſt. Czérnie. Mącz 97d; Hirtae sepes, Płoty po których ſie głóg puſzcza. Mącz 156d; Rubus caninus, Głóg ná którym czerwone yágody roſtą. Mącz 359b; Ale y głog gdi gi nadobnemi gáłąſkámi vſzcżepi/ tedy z niego ſnádnie może być pożythecżne drzewo. RejZwierc 74v; BudBib Ex 3/2 [2 r.], I 31b marg, Ex 3/3, 4, Deut 33/16; A gdy ſię mu ſpełniło lat cżterdzieśći/ vkazał ſię mu w puſtyni gory Synaie ánioł páńſki w płomieniu ogniſtem wgłogu. BudNT Act 7/30, Luc 6/44, 20/37, Act 7/35; Chćieliſmy twe gęśli oddáć páſterſkiemu Bogu Ná puſtyniách Arkádiyſkich/ przy kolącym głogu. KlonŻal B3; Zadna gęſtwá/ zadné głogi/ Nie przekáżą moiéy drogi KochSob 64; WujNT Luc 6/44.

W porównaniach (4): RejWiz 4; Tákże y káżdy cżego w ſobie rozumem nie vmiárkuie/ thedy będzie iáko on głog przy drodze czo ſam drapie/ á iágodá ſie nicżemu dobremu nie godzi. RejZwierc 74v, 28v, 217.

Szereg: »ci(e)rnie (a. tarnie) a (albo) głog« [szyk 5 : 2] (7): Rubus, Kiers/ albo krzewiná czernie álbo głóg ná którym yágody czerwone roſtą yeżiny. Mącz 359b, 328b, 359b; Abowiem ie przyrownawa ku złey á niepotrzebney roli/ á ku opoce/ ná ktorey ſie nic inſzego/ iedno ćirnie á głog/ nie rodzi. RejPos 63, 64v, 346v; Pátrz iż z grobow nie wyraſta/ ni máćicá winna/ Ni z buynego bluſzcżu powoy/ ni drzewiná inna. Tylko ćierpkie tarnie á głog/ á nieſzcżęſne płonki KlonŻal C4.
W przen (1):
Szereg: »ciernie i głog« (1): Ktoż mię vcżyni cierniem y głogiem [Quis dabit me spinam et veprem] ná bitwie? Leop Is 27/4.
Przen: Człowiek nie czyniący dobra, zasługujący na potępienie (10): RejPos 59v, 61v; Azaſz nie lepiey być pięknym drzewkiem nadobnie vſzcżepionym przed oblicżnoſcią Páná ſwego/ [...] á niżli onym drapiącym głogiem ktory nicżegoy inego nie cżeka/ według obiethnic Páńſkich/ iedno iżby był precż wycięth á w ogień wrzucon? RejZwierc 131, 131v.
Szeregi: »ci(e)rnie, (a, i) głog« [szyk 5 : 1] (6): RejPos 60, 61, 61v [2 r.], 189; Z winnice Páńſkiey wymiece pokrzywy. Wyrzući ćiernie/ y niepłodne głogi/ Y przywiedźione z obcych kráiow Bogi GrochKal 16.

»głog a oset« (1): Cżemu ná to nie bacżyſz że cie Pan zowie ćirniem/ głogiem/ á oſtem/ ktory áż przez ſkorę przenika RejPos 189.

a. Gałązka krzewu ciernistego służąca jako bicz; scorpio PolAnt (2): Oćiec moy karał was bicżmi/ á ia was będę karał głogiem. (marg) Abo bicżmi ſpilcżáſtemi/ po żydowſku ſtoi Niedzwiadkámi. (–) BudBib 2.Par 10/11 [idem] 2.Par 10/14.

Synonimy: 4. chrost, chrościna, ciernie, kierz, tarń.

Cf GŁOGOBICZ, [GŁOGOWKA]

ZZa