Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [GŁOŻYNA]

Następne hasło: 2. GŁUCH »

1. GŁUCH (18) sb m

Fleksja

	sg	pl
N	głuch	głuchowie, głuchy
G		głuch(o)w
D	głuchowi
A	głucha
I	Głuch(e)m	głuchy
V	głuchu

sg N głuch (4) [cf GŁUCHY N sg m]. ◊ D głuchowi (2). ◊ A głucha (2). ◊ I Głuch(e)m (1). ◊ V głuchu (1). ◊ pl N głuchowie (4) LubPs, RejPos (2), RejZwierc, głuchy (1) BielKron, [głuszy cf GŁUCHY N pl m pers]. ◊ G głuch(o)w (2). ◊ I głuchy (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (dwa z tych samych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia

1. Człowiek głuchy, lub przygłuchy, źle słyszący, głuchoniemy (17)
2. n-pers (1)

1. Człowiek głuchy, lub przygłuchy, źle słyszący, głuchoniemy; aure surdior, surdaster Cn (17): mnimáią być ty tám ludźi bez mowy/ to ieſt iáko głuchy. BielKron 450; To thák to máło nie od káżdego vſłyſzyſz ktho iedno przyiacielá w przygodzie náwiedza. Chybá ow głuch tego nie vmie RejZwierc 151; W imię Páná mego Iezuſa Chryſtuſa/ ſłuchay mię głuchu/ á otworz. SkarŻyw 99, 99 [3 r.].

W porównaniach (7): A ia iedno ſtoiąc ieſtem podobien ku głuchowi rzkomo nieſlyſſąc wyliczánych złoſći twoich RejPs 57v; BielKom A; Stáliſcye ſie w gnyewye ſwym yák ſrodzy wężowye/ Zátuláyąc vſſy ſwe práwye yák głuchowye LubPs O3v; ktorych przez znáki pytáli iáko głuſzy z głuchy o wſzytkich rzecżach BielKron 445v; RejPos 66v, 227; RejZwierc 112.

Wyrażenia: »głuch ledwomowny« (1): przynieśli mu głuchá ledwomownego. WujNT 150 marg.

»głuch niemy« (1): Głuchá niemego vleczył. WujNT Mar 7 arg.

W przen (2): vźrzałbyś tych głuchow więcey/ czoby muſieli oniemieć/ á koniecżniećby nie vmieli dáć o tym ſpráwy twoiey. RejPos 225v.

Szereg: »głuch a niemy« (1): O moy miły Pánie iákoż ieſt dziś tych głuchow á tych niemych wiele pod kroleſtwem twoim/ ktorym ten nieſláchetny robak grzech á ſproſny cżárt zátkał ty vſzy ich RejPos 205.

2. n-pers (1): Item zeznal yſch thento Lukaſch [...] zetrzema ſluzebnyky ſwoymy naymyą zwoycziechem [...] zgluchem [...] do Goſtynya yeſth przyachal LibMal 1546/110.

Cf GŁUCHY