[zaloguj się]
[pdf]

ALCHIMIJA (22) sb f

alchimija a. alchymija

alchimija (21), alkumija (1); alchimija FalZioł, Goski (2), Mącz, Prot, RejPos, BielSat (2), RejZwierc (3), PaprPan, Oczko; alchimija : alkumija BielKron (8 : 1).

Pisane dużą literą 16 r.; nagłosowe a jasne, końcowe pochylone.

Fleksja
sg pl
N alchimijå
G alchimijéj
D alchimij(e)j
A alchimije
I alchimiją

sg N alchimijå(6). ◊ G alchimijéj (6); -éj (2), -(e)j (5). ◊ D alchimij(e)j (3). ◊ I alchimiją (6). ◊ pl A alchimije (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w.

Sztuka zmieniania metali na bardziej szlachetne; czarnoksięstwo, szalbierstwo; alchymia, chymia Mącz; alchimia, argenti conficiendi scientia, chimica ars, chimice Cn (22): Bydlo zkupuy/ ogień ku alchimijey : podniec ieſtli chczeſz: dobri cżas FalZioł V 52v; Goski A2v, A3; A ſnadź tá powieść omyłá wiele tych ktorzy ſie Alchimią pętáią/ ktorzy chcą áby ſie to złotem sſtáło cżego ſie dotkną BielKron 26; Ieſt tho iedno ſzyderſtwo ná ſwiecie tá Alkumia známienite/ która ſie iáwnie ſámá w ſwey nikcżemności wydawa/ gdy to obiecuie dáć z náuki/ cżego iey przyrodzenie broni BielKron 26; S tey náuki Alchimiey iednák wiele rzemioſł inſzych powſtáło ſwiátu potrzebnych BielKron 26v; áby káżdy mądry nie vtracał prożno cżáſu y dóbr ſwoich/ thą nikcżemną náuką Alchimią BielKron 26v; Pátrzył żáſię Alchimiey potáiemnie BielKron 403, 26 [2 r.], 26v, 468; Alchimiya/ Nauká kruſzce przemieniáć álbo fáłſzowáć. Mącz 6d; Prot Bv; Wiele ieſt tákich rzemioſł/ ktore ludźmi ſzalą/ Zwłaſzcżá co ogniem robią/ Alchimiją palą. BielSat Cv [2 r.]; nie wdawáiąc ſie w żadne cżáry/ guſłá/ álchimije/ czárnokſięſtwá/ y w ine rzecży nieſłuſzne RejPos 72; GDy poznał [Nektanabo król egipski] iż iuż nie mógł álchimią ſproſtáć/ Aby z zyemie ſwey był mogł wielki lud wychwoſtáć/ Vdał ſie ná lekki chleb y Doktorem zoſtał PaprPan Hh5; gdyż wprawdźie ſtárodawnych czáſów deſtilláciy ták ſubtylnych nie bywáło [do rozeznania wód]/ áni przez Alchimijéj ſpráwę/ rzeczy doświadczáli/ przedśię iednák ták ſye ná wſzyſtkim dobrze ználi Oczko llv.

W charakterystycznych połączeniach: alchimiją działać, palić, robić.

W przen (3): tuć dopirko trzebá będzie pilno y vważáć y rozeznawáć/ gdzie ieſth álchimia á gdzie práwy bránt/ to ieſt/ gdzie ſą prawdziwe/ cnotliwe/ á nieomylne obycżáie. RejZwierc 20; To thu robią álchimią/ Z mądrych ſzalone gdy piją. RejZwierc [238], 237v.

Synonim: »nauka alchimicka«.

WG