[zaloguj się]
[pdf]

GRABIA (145) sb m

grabia (101), hrabia (43), krabia (1); grabia Mymer1, BartBydg (2), FalZioł, BielŻyw, MiechGlab (3), LibLeg (4), WróbŻołtGlab, LubPs, KrowObr (2), BielKron (43), GórnDworz (4), BielSat, StryjWjaz (9), PaprPan (3), ActReg, OrzJan, KołakCath, JanNKar, SarnStat (13); hrabia GroicPorz, RejZwierz (6), OrzRozm, RejZwierc, SkarJedn, SkarŻyw (15), KochSz (2), KochPam (5), KochTarn (5), PudłFr, KochWr, PaprUp, KochPij; krabia Murm; grabia : hrabia StryjKron (8 : 1).

Oba a jasne (w tym w pierwszym 3 r., w końcowym 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N grabia grabiowie
G grabie grabi(o)w
D grabi grabi(o)m
A grabię grabie
I grabią grabiami
L grabi
V hrabia

sg N grabia (66). ◊ G grabie (14). ◊ D grabi (10). ◊ A grabię (10) [w tym: -e (1)]. ◊ I grabią (3). ◊ L grabi (1). ◊ V hrabia (10). ◊ pl N grabiowie (13). ◊ G grabi(o)w (10). ◊ D grabi(o)m (2). ◊ A grabie (3). ◊ I grabiami (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI ‒ XVIII w.

1. Tytuł możnego pana feudalnego, szczególnie w krajach Europy zachodniej (może związany z pewną funkcją); comes Murm, Mymer1, BartBydg, Cn (142): Mymer1 10V; BartBydg 31b; KrowObr 31v; (marg) Fonteiro. Portugalſcy. pánowie. (‒) Kſiążę Brigánciyſkie/ Kſiążę Kolimbrieńſkie/ [...] Márgrábiá de monte maior/ Márgrábiá de Ferreirá. Ieſt też y Grábiow wiele. BielKron 279v, 279v, 286v; y Konſtántyn Ceſarz wielki/ vcżynił go Hrábią/ y dawał mu wielkie dáry SkarŻyw 457, 293 [2 r.], 566, 571 [2 r.], 572 [2 r.].

W połączeniu z imieniem, nazwiskiem, nazwą miejscowości lub przymiotnikiem od nazwy miejscowości [w tym: grabia czego (2), z czego (2); w połączeniu z jednym określeniem: grabia + określenie (15), określenie + grabia (7); w połączeniu z dwoma lub więcej określeniami: określenie + grabia + określenie (17)] (39): ále gdy był zábit ten Grábiá Iofredus/ Papież z więzyenia vciekł do Othoná. BielKron 174v; FVlko cżwarty krol Ierozolimſki/ zyęć Bálduinow/ Grábiá Andágáwen. BielKron 178v; przeto Ráymundus Grábiá Trypolitáńſki opiekę przyiął BielKron 179; RVdolfus Grábiá Alſácyey BielKron 184; ADolfus Grábiá z Náſaw wybran ieſt od E3ektorow ná Ceſárſtwo BielKron 184v; obległ ná Wirtemburku Eboreárdá Grábię BielKron I86v; opieká przyſzłá corek ná Arráńſkiego Grábie Iákubá Hámálthá BielKron 220v; ſtholec Grábiow Holdenburku BielKron 290v; Ale Mágnus thák rzecżony/ Grábiá/ ktory tám był vrzędnikiem/ zebrawſzy ſie z poſpolithym cżłowiekiem poráźił ie w tył BielKron 352; Wſzákże dáli iednę ſtárſzą Annę Grábi Cyliyſkiemu BielKron 377, 173, 185v, 186v, 191, 213v (28); Y zwycżáiem ſtárych onych/ iáko vcżynił Grábiá Bálcer Caſtiglion [...]/ wypiſałem rozmowy Dworzan W.K.M. Prądnickie. GórnDworz A2v; Przez Rhen ſie przeprowádził tám w Hildebergu ſtał/ Gdzie mu Grábiá ony Frydryk hoyną ſtácyą dał. StryjWjaz B, B4v; VRodzony w zácnym do mu Hrabiow z Akwinu SkarŻyw 200; Cżáſu onego/ Aſtazyuſz Hrábiá wypráwował ſię z Medyolanu ná woynę SkarŻyw 566; Hrábię Olibará pozyſkał do klaſztoru. SkarŻyw 572 marg, 571, 572, 574; iedno woyſko Witołd wiodł/ [...] Trzecie Miſtrz Liflandſki [...] z Algárdem Grábią Hohenſteinſkim StryjKron 487, 452.

W połączenia z nazwą kraju, krainy, z której pochodzi lub z przymiotnikiem od tej nazwy [w tym: z + G (3), w + L (1); w połączeniu z jednym określeniem: grabia + określenie (6), określenie + grabia (1); w połączeniu z dworna określeniami: określenie + grabia + określenie (1)] (8): ziechali ſie też byli z ryczyrſtwem ſwem, Mieczław Kazimirowicz, Opolſkie kxiążę/ Boleſław ſin Depolda grabie Morawſkiego wezwan Szepiołka. MiechGlab 9, 12, 13; Rykárdus Kornubſki Grábiá w Angliey/ gdy wNiemieckiey Rzeſzy mieſſkał KrowObr 136; dozwolili Grábi s Kámpániey áby go poimał BielKron 174v; Robertowie dwá/ ieden Flándeyſki Grábiá/ drugi z Normándyey BielKron 178; StryjWjaz C2, C3v.

W połączeniach szeregowych (6): Woiewodſtwo Reńſkie/ ieſt imię doſtoieńſtwá y vrzędu/ kthore Ceſarzowie niegdy fundowali y nádáli/ iáko ſą imioná Lánthgráfow/ Márſzáłkow/ Burgrábiow/ Grábiow. BielKron 288, 278, 375v; Z Borbony/ z Gwize/ z Medwy/ z Niuerny Kſiążętá/ Przećiw nim wyieżdzáli Grábiowie paniętá. StryjWjaz A4, B; OrzJan 16.

Szeregi: »grabia, (albo) grabina« (2): Comes. eyn groue ader grewyn Krábyá álbo grábyná. Murm 175; BartBydg 31b.

»(tak) książę, (i, jako) grabia« [szyk 3 : 1] (4): Tá źiemiá ieſt práwie od zachodu ku Fránciey/ kthorą trzyma wiele Grábiow y Kſiążąt BielKron 284, 275, 287, 289v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

a. Tytuł nadany panom polskim (69): KochSz A2; Iuż były przećiw tobie wyſłáné okręty: Nie toli ſą/ o Hrábiá/ niech ia będę śćięty. KochPam 86; Stárał ſye/ áby Hrábiá był wolno puſczony KochPam 86, 85; KochTarn 73, 75, 76, 77; NIewiém co mi ſye sſtáło móy Hrábiá v ćiebie/ Tyś mi ſam tylko wlazł w łeb/ iam zápomniał śiebie. PudłFr 55; ze nie masz daley iako Tęnczyn zalozono 250 lat, Dziad owego co zwielką głową. Carolus ie Grabiami poczynił niebarzo dobrą significatią. ActReg 73; KochPij C4; MY pánowie Duchowni y Swietcy/ Przełożeni/ Grábiowie/ Rycérztwo Szláchtá/ Miáſtá/ y wſzyſtká Communitas króleſtwá Polſkiégo [...]/ wiádomośćią oznáymuiemy SarnStat 219, 258, 1089.

W połączeniu z imieniem lub nazwiskiem, nazwą miejscowości lub przymiotnikiem od nazwy miejscowości [w tym: z czego (34), na czym (6), w czym (2); w połączeniu z jednym określeniem: grabia + określenie (17), określenie + grabia (5); w połączeniu z dwoma lub więcej określeniami: określenie + grabia + określenie (33)] (55): FalZioł +2; BielŻyw nlb 2; iako przisyągal y zmową vczinil WielmoznyIan grabia wtarnowye Castellan Cracowsky LibLeg 6/77; Mikolay Grabia Chelmſzki Caſtellani y Lubomelſzki. Mikolai Boguſch Voiſki Lubelſzki i staroſta Crasnoſtawſki. LibLeg 11/131v, 6/79v, 158v; Oſwiecżonemu panu/ Panu Piotrowi Kmicie Grabi z Wiſnicża WróbŻołtGlab A2; LubPs A2; GroicPorz A3; RejZwierz aav, aa3, bb3, 54, 69, 69v; Nieboſzczyk Pan Krákowſki ná Tarnowie Hrábiá/ powiedał mi/ że OrzRozm N2; BielKron 275, 353, 354v; GórnDworz E6v, K3v, O6v; BielSat G4v; Iáſnie wielmożnvm pánom pánom Hrábiom z Gorki/ pánu Lukaſzowi Woiewodzie Poznáńſkiemu y Stároſcie Buſkiemu RejZwierc A2; StryjWjaz A3v [2 r.], B3; SkarJedn A5; Z Drukárniey y nákłádem Oświeconego Páná Páná Mikoláiá Chriſztofá Rádziwiłá Kſiązećiá na Ołyce y Nieśwież i Hrábie na Szydłowcu y Mirze. SkarŻyw kt; StryjKron 206 [3 r.], 215 [2 r.], 457, 587 marg; KochSz A2; TObie niechay tá kártá będźie poświęcona/ Zacny Hrábiá/ z Tęczyná KochPam 79, 79, 84; KochTarn 73; KochWr 17; PaprUp I; KołakCath B; JanNKar A3; SarnStat 258 [5 r.], 1016, 1018, 1043, 1065, 1194.

2. n-pers (3): Grábiowie. Nlnus naprzod wymyſlił walcżyć krol w Syriey/ Ia wierzę ći Grábiowie w tym tám kráiu byli PaprPan S4v, S4v.

Cf BURGRABIA, [FALCGRABIA], [GOGRABIA], GROF

AL