Fleksja
| sg |
| m | N | grecki |
f | N | greckå, grecka, greck(a) |
n | N | greckié |
| G | greckiégo |
G | greckiéj |
G | greckiégo |
| D | greckiému |
D | greckiéj |
D | grecki(e)mu, po grecku |
| A | grecki, grecki(e)go |
A | grecką |
A | greckié |
| I | greckim, grecki(e)m |
I | grecką |
I | greckim, grecki(e)m, greckim |
| L | greckim, grecki(e)m |
L | grecki(e)j |
L | greckim, greckim, greckiem |
| V | grecki |
V | greckå |
V | |
| pl |
| N |
m pers |
greccy |
| subst |
greckie |
| G |
greckich |
| D |
greckim |
| A |
m pers |
grecki(e), greckich |
| subst |
greckié |
| I |
m |
greckimi, grecki(e)mi |
| f |
grecki(e)mi, greckimi |
| n |
greckimi, grecski(e)mi |
| L |
greckich |
| inne formy |
|
sg m a. n G - greckiégo; sg n G skostn - z grecka; skrót - g., gr.
|
sg m N grecki (132). ◊ G greckiégo (145); -égo (19), -ego(2), -(e)go (124); -égo : -ego MurzNT. (2 : 2). ◊ D greckiému (3); -ému (1), -(e)mu (2). ◊ A grecki (33), grecki(e)go (5). ◊ I greckim (34), grecki(e)m FalZioł (2). ◊ L greckim (69), grecki(e)m (4); -(e)m BudNT (3); -im : -(e)m BudBib (1 : 1). ◊ V grecki (l). ◊ f N greckå (18), grecka (1), greck(a) (5); ~ (attrib) -å (16), -a (1); -å : -a Mącz (5 : l); ~ (praed) -å (2). ◊ G greckiéj (28); -éj (8), -(e)j (20). ◊ D greckiéj (3); -éj (1), -(e)j (2). ◊ A grecką (10). ◊ I grecką (10). ◊ L grecki(e)j (7). ◊ V greckå (1). ◊ n N greckié (76); -é (9), -e (4), -(e) (63); -é GórnTroas, JanNKar (2); -e JanNKarKoch; -é : -e MurzNT (6 : 3). ◊ G greckiégo (43); -égo (6), -(e)go (37). ◊ D grecki(e)mu (3). ◊ A greckié (31); -é (3), -e (1), -(e) (27); -é MurzNT, JanNKar; -é :-e JanNKarKoch (1 : 1). ◊ I greckim (13), grecki(e)m FalZioł (2). ◊ L greckim (9). ◊ m a. n G greckiégo (66); -égo (11), -(e)go (55). ◊ I greckim (1). ◊ L greckim (41), greckiem (5); -em MurzNT, BudBib, BudNT (2); -im : -em BibRadz (7 : 1); ~ -em (1), -(e)m (1). ◊ pl N m pers greccy (53). subst greckie (108); -e (2) MurzNT, JanNKarKoch, -é (1) GórnTroas, -(e) (105). ◊ G greckich (124). ◊ D greckim (16). ◊ A pl m pers grecki(e) (8), greckich (1); -(e) : -ich StryjKron (1 : 1). subst greckié (54); -é (3), -e (1), -(e) (50); -é OrzJan, JanNKar; -é : -e GórnTroas (1 : 1). ◊I m greckimi (9), grecki(e)mi (3); -imi BielKron (2), ModrzBaz, SkarJedn (2), StryjKron, RybGęśli; -(e)mi WujJud, PaprPan; -imi : -(e)mi WujNT (2 : 1). f grecki(e)mi (9), greckimi (2); -imi (1) WujNT; -(e)mi : -imi SkarJedn (1 : 1). n greckimi (3) OrzRozm, BielKron, StryjKron, grecski(e)mi (1) ModrzBaz. ◊ L greckich (55). ◊ skostn sg n G z grecka(3). ◊ D po grecku (165). ◊ skrót: g., gr. (2939).
1.
Odnoszący się do Grecji i Greków, pochodzący z Grecji, mówiący po grecku;jeden z języków, na który przetłumaczono Biblię;
Graecanicus, Graecus Mącz, Cn; Graeciensis, Graeculus Cn (4224):
Graecia. Kriechenlandt. Grecka źyemyá. Murm 30;
Mymer1 32;
ieſth Caricias tym imieniem groeczkiem nazwane ktore na kamieniu roſcie FalZioł I 146d,
I 108a,
IV 1c;
BielŻyw 112,
149;
SeklKat Q,
T3v;
HistAl D7,
F3v;
śiánko abo zdźiebłko To téſz oboie znaczy słowo gréckié. MurzNT 25 marg,
26 marg,
48v marg,
63v marg,
71 marg,
86 marg (
17);
KromRozm III A3,
H4v,
K6;
GliczKsiąż Pv;
Leop Dan 10/20,
11 arg,
2,
Ioel 3/6,
1.Mach 8/18;
RejZwierz aa,
bb,
10 [2 r.],
16 [2 r.],
16v,
26,
42,
85v;
Drudzy wykłádáią tho słowo vſtáwicżne ſkáránie ktore kogo dolegá álechmy my woleli zoſtháwić właſność słowá Greckiego. BibRadz I 103a marg,
*4v [2 r.],
I 6a marg,
28c marg [2 r.],
31 marg,
83c marg (26);
zieżdżáli ſye dwa kroć do roku [...] y ſądźili wſzytkie roznice ktore ſye między Miáſty Gręckimi przygadzáły OrzRozm T3v,
D2,
T3v marg,
Vv;
ſpiſawſzy práwá na dzyeſiąći tablicach/ cżytáli káżdy dzyeń ludu poſpolitemu iáwnie/ z Greckich praw Solonowych. BielKron 119;
Poſiedli też cżęść Trácyey pod Ceſárzmi Greckimi BielKron 170v,
A6v,
7,
9v [2 r.],
21v,
54v (
96);
I tak daleko ktemu prżyſzło yż też Laczynſkie hiſtorie wiarą y znaiomością od Greczkich authorow bywaią potpierane KwiatKsiąż H2v,
C3,
H3;
LeovPrzep I3v;
Diabatra, Genus solearum Graecanicarum, Pántofle/ álbo Suleaty Greckie. Mącz 84b;
Pallium, Długi płaſzcz/ ſżátá Grecka. Mącz 273d,
2c,
24c,
54d,
89c,
124c (
25);
OrzQuin O4v [2 r.],
Qv,
S4;
SarnUzn [G2]v [2 r.];
GórnDworz G4,
Q7;
GrzepGeom A3v,
B2;
HistRzym 6v,
8v,
28;
KuczbKat 210;
BielSpr 28,
28v,
41,
48,
56v,
59;
KochMon 23,
25 [2 r.],
28,
29;
WujJud 16v;
WujJudConf 235;
BudBib bv [3 r.],
b2,
b3v,
c2 [2 r.],
c2v [4 r.] (
14);
MycPrz I B,
II B[3]v,
B4v;
BudNT przedm a6v [2 r.],
bv,
b2v [3 r.],
b3 [2 r.],
b3v [2 r.] (63);
inácżey ſtoi w greckim przekłádzie ſtárym/ w bibliey/ ktorą przypiſuią śiedmidzieśiąt tłumácżom CzechRozm 125v,
A,
25 [2 r.],
25v,
57v [2 r.],
58 (
22);
HIſtikus Kſiążę Greckie chytrze poſły ſyłał PaprPan M4v,
kt,
A2,
C2,
D,
F [2 r.] (
25);
W onych ſtárodawnych Rzecżáchpoſpolitych y Greckich y inſzych narodow/ byli niektorzi Przełożeni co doglądáli dźiećinnych obycżáiow ModrzBaz 31v,
3,
40 marg,
[41]v [2 r.],
49 marg,
91 [2 r.] (
11);
SkarJedn 173,
197,
200,
222 [2 r.],
227 (
22);
Inter caetera trzy ſą chory/ á trzeći iákoby Graeckim chorom przygánia KochOdpr A2,
kt,
A3,
A4 [2 r.],
Bv,
B4 (
11);
SkarŻyw 46,
47 [4 r.],
478,
536;
Godnaś być Xiężno Holha ná Ceſárſtwie Greckim z námi/ w tym náſzym Mieśćie stołecznym Carigrodzie StryjKron 125,
1 [2 r.],
15,
16 [3 r.],
120 [2 r.],
121 [4 r.] (
28);
Zda ſię iż to Antyochowi nie ſłuży/ ktory Iowiſzowi y BOgom Greckim vſługował CzechEp [401],
75,
151,
267,
319 [3 r.],
347 (
16);
KlonŻal C;
KochDz 108;
ReszPrz 20,
99;
ReszHoz 134;
A według zdánia Eurypideſá Greckiego: Nic známienitſzego być nie może/ nád znáiomego á dawnego przyiaćielá WerKaz 275;
KochPieś 36;
PaprUp A2;
Calep 461a,
b;
á tegóſz ſie boi Nawálné woyſko Gréckié? GórnTroas 49,
6,
8 [3 r.],
9,
14,
15 [2 r.] (
17);
KochCz B2;
Krwiámi názwano ná thym mieścu w Greckiey y Zydowſkiey Bibliey grzechy/ álbo dla tego/ iż z ſkáżoney nátury płyną/ álbo dla mężoboyſtwá Dawidowego. LatHar 165 marg,
16 marg,
171,
685 marg,
690 marg,
735 marg;
RybGęśli A3;
KmitaSpit A2;
WujNT przedm 2,
4 [2 r.],
7 [2 r.],
10 [4 r.],
11 [7 r.] (
147);
JanNKar B3v,
C,
C4,
C4v,
E3,
F4v;
PolAcy kiedi chcą wymowić Greckie /χ/ tedi piſzą /ch/ iáko chwAlą/ chwilą. JanNKarKoch E4v,
F4,
F4v,
G3 [2 r.];
záwołał ſłowy y wiérſzem Homeruſá Poéty Gréckiégo SarnStat 111;
PowodPr 77;
SkarKaz 81b;
SkarKazSej 694b [2 r.],
706b [2 r.];
Naprzod Argonauticam nauigationem podał do pámięći ludzkiey on ſtárowiecżny Orpheus, ktory też był ieden Argonauta miedzy onym wyborem Boháterzow y mołoycow Greckich. KlonFlis A3;
Kto ſię chce ſtámtąd ná pułnocy chynąć/ A Greckie brzegi y Azyą minąć/ Może ſię ziechać z Konſtántynopolem/ Przeſtronym polem. KlonFlis D2,
A2,
A3v;
PudłDydo A2 [2 r.].W charakterystycznych połączeniach: grecki(-a, -e) artykuł (4), autor (3), biblija (7), bog (3), cesarstwo (4), cesarz (39), cesarzowna, chor, egzemplarz (19), etymologija, filozof (3), hetman (5), historyja (3), historyk (8), imię (9), jarzmo, kraina (4), krol (15), krolewic, krolestwo (5), kronika (2), książę (18), księgi (88), lud (4), mąż (5), mędrzec (11), męstwo, miasto (9), mołojec, monarchija (4), narod (4), nazwisko (2), obyczaj (4), pan (8), panię, państwo (11), pisarz, pisma [= teksty] (3), poeta (15), poseł (9), prawo (2), przekład (7), rzeczpospolita (3), słowo (87), słowko (2), syn, szata, taniec, tekst (50), tłumacz (5), turniej, ubior, wojsko (16), wykład, wykładacz (3), ziemia (10), zwyczaj, źrzodło [= tekst] (2); z nazwą litery (6).
Zestawienia :
bot. »bob grecki« =
nazwa jakiejś rośliny lub jej owocu (
1):
Anacacabea – Bob Grećki, kázá, Calep 66a.»grecki(-a) język, inowa, rzecz« = Graecae litterae, Graecus sermo Mącz, Cn; Graeca, Graeca lingua Mącz; hellenismus Cn [szyk 84 : 42] (117 : 7 : 2): OpecŻyw 139v; TEn kamień ieſt rzecżon greczkiem ięzykiem Ematites FalZioł IV 53a, I 36d, 38c, IV 11b; BielŻyw 21, 91, 111, 129; HistAl L3 [2 r.], M4v; MurzNT kt, 1 marg; KrowObr 3v,151v; BibRadz *2, I 1 marg; OrzRozm Vv; Miedzy inym piſániem iey/ też to piſałá Grecką rzecżą BielKron 133, 27, 128v, 143v, 150v [2 r.], 159v (19); KwiatKsiąż E4; Imbuo literis Graecis Vczę greckiego yęziku. Mącz 165d, 23b, 44d, 84c, 119d, 148b (16); OrzQuin O4v [3 r.]; SarnUzn B3, B6v; GórnDworz F7, G4, G5v; RejPos 141; BiałKat 288v marg; RejZwierc 210; BudBib kt, bv, b4v [2 r.], c2; BudNT przedm c, c2v, c3v [2 r.], c4, c7, d; CzechRozm 62v, 127, 127v [3 r.], 134, 157; SkarJedn 172, 302, 323, 360 [2 r.], 361, 362; SkarŻyw 46, 74, 119; StryjKron 94; CzechEp *3, 226, 267, 301; GórnTroas 5 [3 r.]; LatHar 7 marg, 37 marg, 78, 178 marg, 317, 328, 726 marg; WujNT przedm 5, 9 [2 r.], 11, 18 [2 r.], 19 (12); JanNKar A3v, B4 [2 r.], B4v.
»grecka(-i) litera, karakter« [szyk 7 : 7] (12 : 2): MiechGlab 11; HistAl K6, L3v, M7v, M8; S teyże też nauki żydowſkiey powſtáli byli odſzcżepieńcy/ ktore zwano Ophite/ Gnoſtici/ Valenciani/ ći też tobie s ſwymi zwolenniki zmyſlili Kábále Greckimi ſłowy y kárákterámi/ przewracáiąc wſzytko piſmo Krześćiańſkie ná ſwą ſtronę BielKron 46; Zydowie napierwey náwykli piſáć y cżyść od Moizeſzá/ [...] potym Grekowie od Kádmuſá/ ktory litery Greckie wynalazł BielKron 335v, 48v [2 r.], 51v, 264v; WujNT Luc 23/38; JanNKar B, B4.
»małmazyja grecka« = malmatica Graeca JanStat (2): FalZioł III 21b; Máłmáziiéy Gréckiéy kwartá/ zá dwa groſzá. SarnStat 274.
»Morze Greckie« = Morze Egejskie i Jonskie [szyk 4 : 1] (5): Pocżyna ſie Europá ze wſchodu słońcá od rzeki Tánáis á południá od morzá Greckiego Egeum álbo Ionium gdzie ſie z máłą Azyą rozdziela BielKron 271v, 27, 269, 338v; StryjKron 16.
»mydło greckie« (3): FalZioł V 75, 84; Albo weźmi Iáłowcowych iágód garść [...] przyłoż mydłá Greckiego [...]/ á to roſpuśćiwſzy/ przed ćiepłem ſye námázuy. SienLek 149.
»obiecadło greckie« [szyk 3 : 1] (4): KrowObr 100v; OrzList f4v; NiemObr 22; ták ze dwudźieſtu cztérzech liter ſtánęło obiecádło Gréckié, á Potym wedle niego y Lácińſkié, choć iedną literą mniéy. JanNKar B3v.
»pismo greckie« [szyk 4 : 3] (7): Dawſzy ie vcżyć piſmá Greckiego rozdzielił im zá żywotá zamki. BielKron 344, 48v, 51, 192, Kkkk4; SkarŻyw 50; A był y napis nád nim nápiſány/ piſmem Greckim/ y Láćińſkim/ y Hebráyſkim : Ten ieſt krol Zydowſki. LatHar 725.
»grecka sliw(k)a« = jedna z odmian Prunus domestica L. (Rost); prunum Damascenum Mącz [szyk 1 : 1] (2): Damascena pruna, Dámáſceny/ Greckie ſlywy. Mącz 77b, 328b.
»grecki swierb« (1): Petigo, morbi genus, qui et impetigo dicitur, Liſzay/ grecki ſwierb Mącz 295a.
»greckie wino« [szyk 3 : 1] (4): FalZioł +4c, I 112c; Prziwozą też tam wina Węgierſkie/ Mołdawſkie y Wałaſkie/ thakież y mocne wina Greckie MiechGlab 78; Od Máłmáziiéy, Muſzkáteły, y innych Gréckich win, wydworné bádánié tám znaydźieſz. SarnStat 349.
Szeregi: »(ani, nie (tylko), tak(o)) grecki, (i, a, ani, jako, niż, abo, lub, ale) łaciński« [
szyk 116 :
35] (
151):
OpecŻyw 139v;
BielŻyw 91;
HistAl K6,
L3v,
M7v,
M8;
MurzNT 1 marg,
12 marg;
KromRozm III H4,
N3;
KrowObr 100v,
151v;
BIblia ſwięta/ Tho ieſt/ Kſięgi Stárego y Nowego Zakonu/ właſnie z Zydowskiego/ Greckiego/ y Láćińskiego/ nowo ná Polski ięzyk z pilnośćią y wiernie wyłożone. BibRadz kt,
*5;
OrzRozm Q4;
BielKron A6,
128v,
132,
138,
143v (
16);
KwiatKsiąż E4;
Mącz 23b,
122c;
OrzQuin Yv;
GórnDworz F5,
F7,
G5v,
Bb7v;
GrzepGeom A,
C;
BielSpr 28v;
WujJudConf 235;
Tjch słow wdziſieyſzych kſięgách Hiwreyſkich nie máſz/ ále z tłumácżow Grecſkich y Lácińſkiego znáć/ że przed tym byłyBudBib I 299b,
kt,
b4,
I 236;
BudNT przedm b2v [2 r.],
b3,
b5,
b7,
b8v (
11);
CzechRozm 125,
125v,
126,
127,
127v [3 r.],
136v;
PaprPan B,
S3,
Cc3;
SkarJedn 323,
360,
374;
SkarŻyw 354;
StryjKron 86,
94,
110;
CzechEp 75,
158,
267;
KlonŻal B4 marg;
GórnTroas 5 [3 r.];
OrzJan 26;
LatHar 78,
725;
Gdźie záſię ktorego ſłowá ábo kilku w Graeckim texćie nie było/ ktore ſię w náſzym Láćińſkim náyduie; tedym náznáczył rożenkiem ták w texcie-’ WujNT przedm 16,
kt, przedm 3,
4,
8,
9 [2 r.] (
61);
JanNKar C3;
GosłCast 5;
KlonFlis A3.»grecki, (i) rzymski« [szyk 2 : 2] (4): SPRáwá Rycerſka według poſtępku y zachowánia ſtárego obycżáiu Rzymſkiego/ Greckiego/ Mácedońſkiego BielSpr kt; PaprPan 13; ModrzBaz 97; SkarKazSej 690a.
Wyrażenia przyimkowe: »po grecku« =
Graece Mącz,
Cn;
Graeco sermone Mącz (
160):
DIaſcorides piſze otim zielu kthore zowie po graeczku clinopodium FalZioł I 107a,
[*8]v [3 r.],
I 146d,
III 19c,
IV 3b,
56c;
GlabGad Dv,
I2;
MurzNT 86 marg,
173v;
KromRozm II h2v;
KromRozm III H7v,
Iv,
12;
Leop A,
Act 21/37;
Bo ty po Grecku nieumieſz/ á Láodycea w Grecyey ieſt OrzList bv;
Modlitwá Krolá Mánáſſeſá/ która ſię tylko po Grecku náyduie. BibRadz *7c,
I 146a marg,
Apoc 8/11;
OrzRozm P2;
Erytrea [...] o ſądnym dniu wiele piſáłá po Grecku wierſzámi. BielKron 132,
8v,
26v,
132,
135,
143v (
23);
Graecisso id est, Graecos imitari, Náſláduyę Greków álbo ſie vczę po grecku. Mącz 148a;
Graecarum literarum rudis, Nie vmie nic po Grecku. Mącz 359c,
148a [3 r.],
372b,
386d;
OrzQuin L2v,
Mv,
T4v;
SienLek 130;
RejAp 79,
80v;
GrzepGeom Dv,
D2 [2 r.],
D2v,
Q;
BielSpr 34v,
37;
WujJud 53v marg,
129,
225v;
BudBib bv,
b3v,
b4v,
c2,
I 309a marg,
374a marg;
BudNT przedm b3v,
b4,
b5 [2 r.],
b6,
b7v (
11);
CzechRozm 127,
199;
ModrzBaz 31v marg;
SkarJedn 129,
216,
267,
293;
Kto ią po Grecku mowiącą ſłyſzał/ rozumiał iſz nic po Láćinie nieumiáłá: á gdy záśię Láćińſkie ſłowá wiey ięzyku brzmiáłj / nie wmowie obcego znáć nie było. SkarŻyw 195,
142,
437;
StryjKron 46;
CzechEp 67 [2 r.];
NiemObr 142;
KochPhaen 2;
ReszPrz 68;
LatHar 186,
199,
734 marg;
choćia po Grecku nie ieſt τάφος, co grob znáczy; ále ᾽άδης, ktore ſłowo iáko Láćińſkie Infernus, nigdy nie znáczy grobu/ ále záwſze piekło. WujNT 404,
przedm 10,
14,
s. 3 [2 r.],
8,
15 marg (
34);
JanNKar B4v;
SarnStat 1269;
CiekPotr 3;
KlonFlis A3v.~
Szeregi: »(nie) po grecku, (i, albo, ani) po łacinie« [
szyk 12 :
3] (
15):
Leop Ioann 19/20;
OrzRozm B3;
Graece et latine doctus, Po grecku y po Láćinie vmié. Mącz 93b,
265b;
GrzepGeom B2v,
C3,
N2v;
SkarJedn 268,
293;
SkarŻyw 397;
LatHar 734;
WujNT 68,
112 marg,
Ioann 19/20,
s. 382.»ni po grecku, ni po rzymsku« (1): Ni po Grecku ni po Rzymſku/ nie daſz mi goworzyc. KlonŻal E4v. ~
»z grecka« (3): trzecia ktoréy pánuie źiemiá/ zową ią z Grecká látinowie Phlegma, á my pypćiem/ niéktorzy wozgrzą álbo flágmą SienLek V2, 122; Heretyctwo z Grecká od wybieránia nazwáne ieſt/ bo wnim káżdy ſobie to obiera/ co mu ſię lepſzego być zda. SkarŻyw 337.
»z greckiego« = e Graeco Mącz (60): A ná przodku piſſe/ iż go dla tego w Epheźye zoſtáwił/ áby opowyedźyał/ álbo właſnyey z Greckjego/ przykazał nyektorym/ áby inácey nye vczyli KromRozm III 115; Leop A Aa; OrzRozm P2v; BielKron 51v; Mącz 487c; Y Láćinnicy to ſłowo Philozophia/ vcżynili ie ſwoim/ á niechcieli go z Greckiego przetłumácżáć. GórnDworz F6, F6, R2; BudNT przedm b7, k. Hhv; ModrzBaz 87v; Zywot S S. Nereuſzá y Achileuſzá/ bráćiey męcżeńnikow/ z Greckiego na Lacińſki przełożony SkarŻyw 435; StryjKron 110; CzechEp 75; KochFr 45, 51, 54, 58, 62 (8); ReszPrz 69; PudłFr 51, 52 [2 r.]; LatHar 25 marg, 172 marg; WujNT przedm 7, 10, 18, 19 [3 r.], 21 (23).
~ Szereg: »(nie tylko) z greckiego i (ale, (a)niżli) z łacińskiego« [szyk 5 : 5] (10): KromRozm III N3; ktorzy nie rozumieią tego ſłowá Magus/ ktore ſie wykłáda z Greckiego y z Láćińſkiego wieſzcżek álbo mądry. BielKron 138; Ták iż tu maſz/ Czytelniku miły/ wſzytek Nowy teſtáment Polſki/ zárázem z Graeckiego y z Láćińſkiego ták przełożony/ że iednym poyźrzeniem wnet obaczyſz/ kędy w Graeckim ieſt co ináczey WujNT przedm 16, kt, przedm 16 marg, 17 [2 r.], 20, 21 [2 r.].
a. Skrót na oznaczenie greckich przekładów Biblii (2940): Vyrzyſz tu wtem Teſtamenćie cżytelniku niektoré litery po kráioch przed przypiſkámi: Ktore ták rozumiey Eb. znáczy Ebreyſkie kśięgi. G. znacży iákoby ták nápiſano/ Grecſkie kśięgi tak máią. BudNT przedm a6v; Y ſtáło śię ſkoro odeſzli od nich do niebá ániołowie/ á páſterze (marg) Gr. ludzie (–) mowili miedzy ſobą. BudNT Luc 2/15, przedm a6v, k. A marg, A 8v marg, Ev marg, G8 marg (46); Ieſt tákowych przyſad w cáłych kśięgách Nowego Teſtámentu bárzo wiele/ ktore naydźieſz wſzędy ná brzegu gwiazdką ná przodku/ á ná końcu ſámą literą G. náznáczone. WujNT przedm 13, przedm 14, 15, 16 [4 r.], 20, 23 (2894).
b.
W odniesieniu do stosunków kościelnych okresu poprzedzającego jak i następującego po schizmie; odnoszący się do pisarzy kościelnych w okresie patrystycznym, piszących językiem greckim (130):
KromRozm I M3;
Opuſſczam Bernathá S. y wyele inych łáćinſkich doktorow ſtárych y nowych. Pomy [!] do Greckich/ ktorzy nye mogą ták być podezráni tym wſſetecznym/ á nyepowſcyęgliwym ludźyom. KromRozm III O4v,
K,
P4v,
P6v;
KrowObr 19,
112;
BielKron 157,
166v;
KuczbKat 210 marg;
WujJud 128;
Kto chce niech o tem ććie Tertulliana dawnego Láćińſkiego piſárzá/ y Epiphania Greckiego Theologá/ Ci niemáło wypiſáli/ vkazuiąc gdzie/ á iáko co pofałſzował. BudNT przedm c;
CzechRozm 157;
Drugi tákże Hiſtoryk Grecki Sokrates piſze: iż wſchodne Biſkupy Iulius Rzymſki przez liſt ſwoy zgromił/ iż śmieli przez iego wiádomośći Synod cżynić SkarJedn 128;
Ale kośćioł Grecki nigdy Rzymſkiemu rowny nie był: záwżdy wſzyſcy Grekowie y ſtárzy oycowie S. przodek y zwierzchność ſtolicy Rzymſkiey Piotrá S. dawáli/ y iey poſłuſzeńſtwo cżynili. SkarJedn 160;
(marg) Blemmidas Grecki Rzym[ſ]kiego kośćiołá piſanim bronił. (‒) nazbierał zwielá Doktorow Greckich ſtarych świádectwá/ około pochodzenia Duchá S. y odſyná. SkarJedn 264;
Idzćie zá tymi Greckimi/ Doktormi ktorzy w tych piąći ſet lat przed námi/ z ſzcżerego ſercá z kośćiołem ſię Rzymſkim iednocżyli/ á was do tegoż przywodzili/ iáko ſynowie ſtárych onych S. Grekow. SkarJedn 352,
kt,
[A*3],
87,
115,
123 (
53);
SkarŻyw 28;
CzechEp 14,
155;
NiemObr 58,
59 [2 r.];
ReszPrz 68 [2 r.],
69;
Owo dobrze náucża Grecki on ſtárożytny Doktor Orygenes iż ná womit/ ábo wrácánie poſzłá ſpowiedź LatHar 133,
4,
190,
320,
447,
449 [3 r.],
493,
510;
WujNT 11,
35,
200,
314,
319 marg (
10);
SkarKaz 514b.W charakterystycznych połączeniach: grecki(-e) biskup (6), doktor (47), historyk (18), kapłan, koncylijum (2), kościoł (16), ociec (8), odstąpienie (4), pisarz (2), teolog, zbor (4); w połączeniu z imieniem (14).
Szeregi: »(nie (tylko), tak) grecki i (jako, niż, ale, a) łaciński« [
szyk 20 :
11] (
31):
KromRozm II p;
KromRozm III P3,
Q2;
BielKron 166v;
Iáwny też ieſt wſzyſtkim zwycżay Kośćiołá pirwſzego Láćińſkiego v Greckiego około vżywánia cáłego Sákrámentu. WujJudConf 247,
34,
225;
poſłał mu do więzienia Xięgi Greckie/ nie Láćinſkiego/ ále Greckiego iednego Doktorá na imię Blemmidy. SkarJedn 264,
4,
65,
134,
172,
276 [2 r.] (
11);
CzechEp 357,
373;
CzechEpPOrz **3;
ReszPrz 87;
Y przetoż Zbor wálny Chálcedońſki ná ktorym było 630. Oycow Graeckich y Láćińſkich/ zowie Piotrá opoką y fundámentem koſciołá powſzechnego. WujNT 68,
300,
342,
391,
403,
599 (
9).
»rzymski i grecki; grecki z rzymskim« (2; 1): gdzie zá Papieżá Adryaná pierwſzego y Táráſego Cárogrockiego Pátryárchy/ kośćioł Grecki ziednocżył ſię z Rzymſkim: y przyznáł ſię do głowy ſwey y ſtárſzego ſwego SkarJedn 171, 195; Co ácżby ſię ſkąd inąd mogło pokázáć: wſzákże mi ſię zda/ iż z tąd naſnádniey gdy ſię to Rzymſkiego y Greckiego kośćiołá ſłupámi/ ktore oycámi zową pokaże. CzechEp 355.
2.
Prawosławny, czasem też greckokatolicki (o wyznaniu) (124):
Toćby ſye mogło okázáć z drugich powſſechnych Conciliy: Ale/ ábych nyeprzedłużył/ tjlko Florenckyego/ ná ktorim Páleologus Ceſarz [...] y niektorzy ini Greccy Biſkupowie przed ſtem y dwyemánaſcye lat byli KromRozm III Q;
W Armeniey ſą Krześćiánie napierwſzy/ Greckim ſpoſobem trzymáiąc BielKron 269v;
Maria żona iego opuśćiwſzy Grecki ſpoſob wiáry krzćiłá ſie z nowu w Kákowie [!] BielKron 347;
támże ieſzcże przy nich ſą Krześćijánie Greccy/ Stárośćie Dámáſkiemu poſłuſzni. BielKron 455v,
268v;
CzechRozm 18v;
My żadnych Ceremonij Greckich nie gánim [...] byle ſię prawdzie Bożey y piſmu S. nieſprzećiwiły. SkarJedn 239;
Pierwſzy á głownieyſzy ieſt ártykuł błędow Greckich/ złe o Duchu ś. rozumienie SkarJedn 342,
220,
229,
251,
265,
267 (
13);
SkarŻyw 337;
biegli wſzyſcy rádością do Kijowá. á drudzy ná inſze mieyſcá náznáczone/ po ktorych byli Greccy Popowie dla Chrztu ſwiętego odpráwowánia rozſádzeni. StryjKron 140,
100,
215;
ActReg 16;
WujNT 35;
SarnStat 182,
210 [2 r.].W charakterystycmych połączeniach: grecki(-a) biskup (5), błąd (3), ceremonija (5), kapłan (3), krześcijanin, pop, sposob (wiary) (2), upor (3).
Wyrażenia: »grecki kościoł« =
religia [
szyk 14 :
13] (
27):
MiechGlab 27;
KromRozm I E3v;
Abowiem przedtym bywał chleb kwáſzony/ iako ſą ieſztze tego nijakie znáki z greckich kośćiołow v Ruśi. KrowObr 197v;
KuczbKat 125;
SkarJedn A6v,
A*,
216,
223,
255 (
18);
StryjKron 587;
WujNT 35,
726;
A beneficia kośćiołow Gréckich/ ludźióm téyże Gréckiéy wiáry dawáné bydź máią. SarnStat 115,
210.»grecki kościoł« = świątynia [szyk 2 : 2] (4): Wkośćio[ł]ách Greckich po Láćinie [ſ]piewano SkarJedn 216 marg, 250, 372 [2 r.].
»nabożeństwo greckie« [szyk 3 : 1] (4): Co ſie innych rzecży to ieſt/ obrządkow kośćielnych/ y zwycżáiow nabożeńſtwá Greckiego [...] ſłowu Bożemu y Wierze S. nie przećiwiáiących ſię/ dotycże SkarJedn 369; Siłábj ſię ſpráwiło w namowie y dobrym záchowaniu y towárzjſtwie z Włádjkámi Ruſkimi/ y w porozumieniu z Pány Swieckimi Greckiego nabożenſtwá. SkarJedn 381, 373, 386.
»obrządki greckie« (4): iedni káplány y náucżyćiele y obrządki łáćińſkie/ drudzy Greckie przyięli. SkarJedn 226, [A*2], 368, 373.
»obyczaj grecki, kościoła greckiego« [szyk 3 : 1](3 : 1): ktorzi y po dzis dźień obycżaiow koſcioła greczkiego naſladuią. MiechGlab 27; Przyiechawſzy ná Kijow [Olha] okrzćiłá ſie Greckim obycżáiem iechawſzy do Grecyey/ thá napierwſzą Krześćijáńſką pánią byłá v Ruśi BielKron 427v, 172, 427.
»odszczepieństwo greckie« [szyk 5 : 4] (9): ábyś przecżytáć y vważyć racżył: á tym ktorzy Greckiego odſzcżepieńſtwá bronią [...] mieyſcá nie dawał SkarJedn A5, A5v, 267, 281, 324, 354; SkarŻyw 576; PowodPr 32 [2 r.].
»grecka religija« [szyk 1 : 1] (2): StryjKron 100; Declaruiemy się iż słuzby y Małzenstwa Ktoreby Kaplani Katolicyi Ministrowie Ewangelliey ktoreykolwiek religiey Chrzescianskiey Popiey Greczkiey tak Katholikowi iako Ewangelikowi albo Grekowi [...] dawali firma etlegitimo bydzrozumiely ActReg 16.
»grecka unija« (1): Greckiey vniey liſt SkarJedn D5.
»grecka wiara« [szyk 12 : 3] (15): Iesth thych panſtw Gurdzinszkich kylko nad czarnym morzem thak yako by tho Woyewoczthwo Valaszkie abo Multhanszkie theſz Greczkiey wyary LibLeg 9/53; BielKron 249, 294, 344, 379v, 437; PaprPan K2v; CzechEp 12; mowiąc to z ſtrony Papieſkiey wiáry/ y z ſtrony też wiáry Greckiey: ktorey ſię Ruś náſzá trzyma. CzechEpPOrz **; WerGośc 225; KochCz Bv; SarnStat 115, 210 [2 r.], 1196.
»grecki zakon« [szyk 11 : 3] (14) : O cżym gdym ia kazánia niektore tu w Wilnie z powinnośći y posłuſzeńſtwá S. cżynił/ á wiele zakonu Greckiego ludźi temu ſię przyſłucháło: zdáło ſię niektorym ábych to był dał ná piámie. SkarJedn A4, A5v, 344, 369; StryjKron 100, 482, 572; A iżby [...] Szláchtá/ Rycérſtwo/ tákże y Duchowné ſtany Rzymſkiego y Gréckiégo zakonu obfitą łáſkę náſzę poználi/ poſtánawiamy SarnStat 1059, 115, 1062, 1063, 1188, 1192 [2 r.].
»zbor grecki« (1): Lecż Zbor wſzyćiek Grecki (mowi Hiſtorya) ná tym ſtánął/ iż Duch S. pochodzi od oycá y od ſyná SkarJedn 292.
Szeregi: »(tak, nie tylko) grecki, (i, jako, ale) łaciński« [
szyk 4 :
4] (
8):
ták iſz ná wielkim Zborze Láteráńſkim/ zá Innocentego Papieżá trzećiego/ około roku Páńſkiego 1216 (ná ktorym było 70 Arcybiſkupow / y 400 Biſkupow Láćińſkich y Greckich y innych około ſześćiſet Doktorow) byli poſpołu z Láćinniki Pátryárchá Cárogrocki y Hierozolimſki. SkarJedn 259,
A6v,
226,
274,
293,
317;
WujNT 35,
726.»ruski, (i, abo) grecki« [szyk 3 : 2] (5): KromRozm III D8; Przetoſz ieſli ieſt wiele wiar Chrześćiáńſkich/ y wiele tobie kośćiołow roznych/ iż inny ieſt/ iáko tu w Wilnnie ná to pátrzem/ Zwingliáńſki/ inny Luterſki/ inny Nowokrzcżeńſki/ inny Ruſki ábo Grecki/ inny Rzymſki álbo Láćinſki SkarJedn 39, 275, 341, 364.
»(tak) rzymski, (i, jako, aniżli, abo) grecki« [szyk 13 : 6] (19): krzeſt żadny/ ták Rzymſkim obycżáiem iáko Greckim/ áby nie był odnawian BielKron 172, 119, 249, 420, 427; SkarJedn A*, 39, 223, 256, 370; StryjKron 587; CzechEp 12; SarnStat 115, 1059, 1062, 1063, 1188, 1192 [2 r.].
Wyrażenie przyimkowe: »po grecku« (
5) :
ábj Bulgárowie do Cárogrockiej Pátryárchiey obroceni byli/ á po Grecku wkościołách ſwoich ſłużbę Bożą mieli SkarJedn 221;
Y tám w kośćiele Rzymſkim po Grecku iáko iedney wiáry Kátolickiey Biſkup y iedney głowy cżłonek Mſzą S. ſłużył/ v iednegoż ołtarzá co y Biſkup Krákowſki. SkarJedn 321,
244,
d6.~Szereg: »lubo po grecku, lubo po rzymsku« (1): O iákobyſmy ſię w ſobie vćieſzyli [...] gdybyś my my do wáſzego/ á wy do náſzego kośćiołá chodząc [...] lubo po Grecku/ lubo po Rzymſku/ Ofiáry przenaświętſze cżynili SkarJedn 366.~
W przen (1): Cżwarty rok iuż temu nie płodnemu drzewu Greckiemu przychodzi/ w ktorym wyćięte będzie SkarJedn 323.
[
Znaczenie to występuje wyraźnie głównie w tekstach treści niereligijnej.]
![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.55d5b47a78d5.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[Słownik Polszczyzny XVI wieku]](/static/img/spxvi-logo.9e6c364a84ff.png){kind=logo}
![[Szukaj]](/static/img/icons/magnifier-left.03d386f15d93.png){kind=icon}
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.783deef3e87f.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}