[zaloguj się]
[pdf]

HARDZIE (52) av

a oraz e jasne (w tym w a 2 r. błędne znakowanie).

comp hardzi(e)j (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) w.

Pysznie, dumnie, zarozumiale, wyniośle; zuchwale, krnąbrnie, wyzywająco; arroganter, elate, insolenter, superbe Calep, Cn; imperiose, militariter Mącz; ambitiose, fastidiose, ferociter, gloriose, iactanter, immaniter, subarroganter Calep; sublate, superbiter Cn (52): Xántus iż ſobie był podpił/ Do Ezopá hárdzie mowił BierEz D4; RejPs 45v; RejRozpr A4; A barzo ty kole w ocży Kto przećiw niey [Fortunie] hardzie krocży RejJóz E7v, D3, D5v, D8, K8; Nigdi na to hardzie niekaſz A nikogo lekcze niewaſz RejRozm 393; Gardian hardzie ſpoſlem roſprawuie. RejKup c7, b3, i8v, p3, aa5, bb8v; GliczKsiąż H8v; LubPs gg3v; RejWiz 26v, 40, 173v, 180v; Leop *B4v; Złupał ſkrzynię vbrał ſie/ hárdzie przez dwor krocżył. RejFig Bbv; Ale hárdźiey [durius] mowili mężowie Iudſcy niż mężowie Izráelſcy. BibRadz 4.Reg 19/43, Nah 9/29, Ps 17/10, I 293c marg, 75 arg, Hab 2/4 (10); Militariter, Walecznie/ po żołniersku/ po woyeńsku. Militariter loqui, Hárdźie mówić. Mącz 221b; OrzRozm H, Iv, Q4v; Prot B2v; BielSat D; GrzegŚm ktv; RejZwierc 150; WujJud 85, 85v; WujJudConf 85, 117; á nie cżyń nic hardzie ku cżyiey krzywdzie [et nihil agas in operibus iniuriae Vulg]. BudBib Eccli 10/6, 2.Esdr 9/29, 2.Mach 1/28; PaprPan I4, V2v, Aa4v; Niewiáſty też/ zwłaſzcżá ktore w máiętność y w przyiaćioły ſą możne/ zwykły śię hárdźiey [insolentius] niż przyſtoi przećiwko mężom záchowáć. ModrzBaz 32v, 20, 32, 55v, 63v (7); SkarJedn 191, D5; KochPs 50, 111; SkarŻyw 135, 571; Dimitr Wielki Xiądz Moſkiewſki wyſłuchawſzy poſelſtwá hárdzie wet zá wet oddánego/ [...] myſlił ſię z Litwą w polu potkáć StryjKron 421, 235, 240, 547; KochJez A4v; WCzorá pił z námi/ á dźiś go chowamy: Ani wiem czemu tak hárdźie ſtąpamy. Smierć niezna złotá KochFr 14; NiemObr 93, 154 [2 r.]; ReszPrz 64; KochPieś 45; BielRozm 24; GórnRozm M3v; Fastidiose, ambitiose – Hardzię. Calep 410a, 98b, 414b, 496b, [1015]a; WujNT przedm 3, s. 47, 89, 171, 688, Col 2/18; WysKaz 38; SkarKaz 350a; GosłCast 58.

W połączeniach szeregowych (3): Mącz 280c; A gdykolwiek hárdzye/ buyno/ á byſtro ſobie co pocżynáli [Polacy]/ záwżdy Pan Bog opuſzcżał ie/ á dawał ſtrách do ocżu ich. RejZwierc 257v; ModrzBaz 69.

W charakterystycznych połączeniach: hardzie się chlubić, czynić (3), kazać (14), kroczyć (3), krzywdzić (2), mowić (8), pisać (3), poczynać, pokrzykać, przeciwstawić się, rozdawać, rozkazować (3), rozprawować, rzec, rządzić, sprawować (3), stawi(a)ć (6), stąpać (2), śpiewać, ufać (2), urągać, używać (3).

Szeregi: »hardzie i postawnie« (1): Ták też y dzis mogliby ludzye w ſię weyrzeć/ á vznawſſy tho że ſą ludźmi álbo cżłowyekámi/ nie myeliby thák hárdzye á poſtáwnye ná ſwą ludzkosć kázáć GliczKsiąż F5.

»hardzie, (i) pysznie« (2): BibRadz Prov 21/24; Elate, superbe, arogante, alte alta voce — Hardzie, pyſznię. Calep 350b. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»hardzie i śmiele« (1): á wżdy y tego hárdźie y śmiele nie mowię CzechEp 78.

»hardzie a wysoce« (1): Dla cżego [Aleksander W.] záwſſe ſie hárdzye á wyſoce ſtáwyał Bárbárom. GliczKsiąż F5.

»(nie) hardzie i (ani) zuchwale« (2): GórnDworz E2; owſzem nád Ceſarzmi/ nád Krolmi/ nád Kśiążęty/ [...] pánowáć/ y przewodźić: [...] ták chcę mieć ták roſkázuię etc. hárdźie y zuchwále mándaty ábo buły poſyłáć y zuchwále z pogroſzką roſkázowáć CzechEp 334.

»hardzie i zapalczywie« (1): A iáko rády Páná Chriſtuſowey/ ták áni przykłádu/ áni náuki Apoſtolſkiey/ w tym X. K. nie náſláduie: ktorzy vcżąc Ewánieliey Páná Chriſtuſowey/ ni z kim ſię hárdźie/ y zápalcżywie nie obchodźili. NiemObr 18.

Synonimy: buczno, bujno, butnie, chełpliwie, chłubliwie, nadęcie, postawnie, pysznie, srogo, szumno, śmiele, wysoce, zuchwale.

Cf HARDO

KN