[zaloguj się]
[pdf]

ANIMUSZ (23) sb m

animusz (21), animus (2); animusz KlonŻal (2), ActReg (10), OrzJan (2), JanNKar (2), SarnStat (2), PowodPr (2); animus KlonFlis; animusz : animus KlonWor (1 : 1).

a jasne.

Fleksja
sg pl
N animusz animusze
G animuszu animusz(o)w
A animusze
I animusz(e)m
L animuszach

sg N animusz (5). ◊ G animuszu (7). ◊ I animusz(e)m (3). ◊ pl N animusze (1). ◊ G animusz(o)w (5). ◊ A animusze (1). ◊ L animuszach (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Umysł, uczucie, wola, charakter; cechy umysłu i charakteru; animus Cn [animus ‒ umysł, rozum, wola; animus etiam pro memoria Mącz 10b] (23): Trzebáby też ánimuſzu práwie zágrząnego Ogniem piękny Phoebe twoim/ Póéty rządnego KlonŻal D3, Cv; nie zanimuszu butnego, iedno dlavspokoienią Oyczyzny ActReg 75; Kteu wtey surowosci y rozroznienia y roztargnienia animuszow ludzkich [...] obawiac się trzeba ActReg 134; poki nie wygasnie z Vmysłow y animuszow ich niebespieczenstwo ActReg 135, 135 [2 r.], 150, 161 [2r.]; Nawiętſzé imienié w ten czás było źá ſto grzywien/ á teraz niewźiąłby/ go y zá trzy tyśiące. Y z téy cény znáć/ iáki ich [przodków] ánimuſz był OrzJan 55, 60; á w tákié iedno/ iż nietylko w ieden ánimuſz álbo w iednę myśl/ w iednę zgodę/ w iednę miłość/ w iednę ſpólną przyiaźń [...] ſpoioné ſą. SarnStat 1002, 863; Cżwarta burza ánimuſu náſzego ieſt BOJAZN, do ktorey tu możeſz przydáć ſmutek y żáłość. KlonFlis B; Wolę tu nie obrażáć ánimuſow chorych KlonWor 47, 55.

[G sg w funkcji przydawki: »[kto jakiego] animuszu«: To tylko przypominam/ co znich [tj. historii]/ iáko zá iedne vćieche/ ludźie bacżni á wſpániálego ſercá álbo ánimuſzu wnieſzcżeśćiu ſwym miewáią PlutWojnJPretw nlb 2v.]

Wyrażenie: »animusz ślachecki« (2): Dla Bogá ſkroćmy ſobie ſámi ánimuſzem ślácheckim tey roſpuſzcżoney wodze. PowodPr 62, 85.
[Szereg:»serce albo animusz«: PlutWojnJPretw nlb 2v cf G sg w funkcji przydawki.]
a. Chęć, zamiar [animus Łac śr] (4): Pan Kanclerz od Krola dał Respons [...] z tym animuszemw się declaruię insze rzeczy strony konditiey przeczytawszy dalszą odpowiedz dac w raczy ActReg 32; Pan Kanclerz mniema ze chce znim Seimu czekac, ainterim roznych consilia macać y ludzkich animuszow przepatrowac ActReg 141; Czás potym iáko śniég táie: animuſze téż ludzkié do godźiny nie trwáłé JanNKar A2v; Był ánimuſz do więtſzych [rzeczy]/ bydźby mógł y ieſzcze JanNKar A2v.

Synonim: serce.

KK