[zaloguj się]
[pdf]

IMO (142) praep i av

praep (139), av (3).

o jasne.

Sł stp notuje, Cn s.v. mimo, Linde XVI w.

I. Przyimek cum A (139):
1. Wskazuje miejsce, przedmiot, osobę mijane w drodze, położone w bezpośredniej bliskości: blisko, koło czego; praeter Cn (40): LibLeg 10/71v; ſtáli ſie ná poſmiewiſko imo nie przechodzącem ludziem. RejPs 133; wyraź ie ná tablicách/ iżby imo nie bieżąc [ut percurrat] możono ie cżytáć. BibRadz Hab 2/2; Płynąc imo drugi wyſep/ ſtánął máło BielKron 442, 47, 75v, 222v, 323, 408 (9); Praeterfluit Istula Varsaviam/ Wysła ydzie pod Wárſzawę álbo yndzie imo wárſzáwę. Mącz 132a; HistRzym 106; BielSpr 7, 41, 54; HistHel C4; Dayże ten Rów ſypáć wſzyſtko podle Stáwu/ bliſko przy wodźie áże pod Staw precz imo Groblą. Strum M4v, N; StryjKron 71 [2 r.], 155; źwiérz tuż beſpieczny Oćiéra ſię imo ćię: á ty ſen ſpiſz wieczny. KochFr 119; iádąc do domu pijáno imo ſwoy lás/ y vſłyſzawſzy że robią w leśie/ krżyknął GórnRozm F2; Imo Chełmieńſki oſtrow w lewą ſtronę/ Puść ſię do Swiećia KlonFlis G2v, D [2 r.] D2, F2v, G3 [2 r.]; KlonWor 23.

W charakterystycznych połączeniach: imo [kogo, co] bieżeć, ciągnąć (2), iść (4), mijać, płynąć (4), pojść, (prze)chodzić a. przechodzący (3), (prze)jechać (7), puścić (się) a. puszczać (4), wędrować.

Z drugim przyimkiem „o” [tylko w wyrażeniu „oń”] (4): idąc imo oń/ nálazł w iego [lwa] głowie plaſtr miodu BielKron 31v; HistHel C3v [3 r.].

Połączenia: »imo ... pobok« (1): muśiał byś imo óny Stawki Pobok Zwódnicą gośćinną wodę precz obrócić. Strum O3v.

»tuż imo« (1): Pan też potym nie długo/ tuż imo oń miyał HistHel C3v.

a. Wskazuje przeszkodę przezwyciężoną w drodze: wbrew (1): duſze ſpráwiedliwych/ Co/ imo ciáło/ do niebá ſię pniecie GrabowSet X2v.
2. Zwykle z zaimkiem zwrotnym przy czasowniku puścić (a. puszczać) wskazuje, że wykonawca czynności nie uwzględnia treści wyrażonej w dopełnieniu (35):

Połączenie: »imo ... na stronę« (1): PVściſzwy [!] imo ſię ná ſtronę/ [...] prawdę świecką CzechEpPOrz *2.

Zwroty: »puścić (a. puszczać) [co] imo się« [szyk zmienny] = opuścić, nie zważać, często z odcieniem lekceważenia (30): Diar 58, 64; Wielki á ſławny Krolu/ puść imo ſie/ á nie bądź poruſzon w vmyſle ſwoim ku żadnemu z nas s powieśći opiſania ludźi złośćiwych BielKron 443v; Tempus traducere, Czás ymo ſię puſzczać [!] Mącz 97a; RejZwierc A4v; BielSpr b3v; CzechRozm 30, 30v, 69, 77, 101v (9); Nic to tedy v mnie: puſzcżam to imo ſię CzechEp 72; ták rzecż ſwą Kártuzyan Dioniziuſz o Antychriſcie wypráwuie [...] Co iuż ia wſzytko imo ſię/ dla przedłużenia/ puſzcżam. CzechEp [410], 53, 72, 142, 173, 211 (13); CzechEpPOrz *2; KochMarsz 154.

»puścić (a. puszczać) imo się« [w tym: co (2); szyk zmienny] = odpuścić, darować (3): BielKron 229v; ich wſzytki złośći Puśćił imo ſye z wielkiéy ſwéy dobrotliwośći. KochPs 162; odpuśćże mi też/ á miłośiernie puść imo ſię ilekroć okrom ćiebie co inſzego rozmyślam LatHar 603.

peryfr. »puszczać [kogo] imo uszy« = nie słuchać, lekceważyć (1): Kto go [Boga] puſzcża imo vſzy/ Iuż temu káżdy zle tuſzy BielKom F3.

3. Wskazuje osobę lub fakt, który należało uwzględnić (40):
a. Wskazuje osobę, która powinna być uwzględniona, ale została pominięta lub zagrożona pominięciem: na niekorzyść, wbrew (17): Almus (iáko cnotliwy brát) nie chćiał wźiąć korony imo ſtárſzego brátá. BielKron 301v, 15, 100v, 105v, 170, 204 (12); StryjKron 385, 427; żeby temu przyſzło [...] Chriſtiáńſtwá ſię wyrzeć [!] ktoryby ſię imo Chriſtuſá chćiał práwy Moiżeſzowſkimi rządźić CzechEp 33; SarnStat 1051.

Powtórzenie przyimków: imo oń (1): co zá niegodność do niego bacżyli/ iż imo oń práwego krolewicá dáli bráńcowi kroleſtwo BielKron 103v.

b. Wskazuje osobę, do której powinna się wyłącznie ograniczać treść zdania: poza, oprócz (4): abi [...] nyedvpvſczyl [!] abi ktho ynſchi. wthem wladzam abo roſkazowanye yakye myecz myal ymo yey mcz. LibLeg 11/187v, 11/188; ná tym ſrodze żydowie błądzą/ gdy przedſię imo Iezuſá Páná inſzego Meſyaſzá cżekáią. CzechRozm 169v, 252.
c. Wskazuje fakt, który powinien być uwzględniony, ale został pominięty lub zagrożony pominięciem: wbrew, niezgodnie z czym (11): Ksiądz o poczciwość moję sądzi mię imo prawo moje prawem cudzem Diar 34, 36, 87, 88; S tey theż przycżyny był podwiod Ceſarz Moſkiewſkiego Kſiędzá przećiw krolowi/ iż imo przymierze Smoleńſk wzyął. BielKron 416; Imo prawdę kłam powiádaſz KochPs 78; KochFrag 51; A ktoby imo tę vchwałę [contra eiusmodi statutum; mimo tę uchwałę Jan Stat 600] chodźił z nią [rusznicą] w mieśćie/ vrząd Stárośći ma ią wźiąć SarnStat 500, 738.
Wyrażenie przyimkówe: »imo to wszy(s)tko« (2): iednák oni ná to nic dbáć niechćieli: ále przedſię imo to wſzyſtko wiárę ſwą zálecáli CzechRozm 67v; KochPs 116.
d. Wskazuje fakt, od którego powinna być wyłącznie uzależniona treść zdania: bez (8): A wthem abi nygd wladzey y roſkazanya nyemyal ymo Volyam Krolyowey yey mczi. LibLeg 11/187v; a co za szkodliwa sequella, aby Krol imo wiadomość szlachty miał, co chciał, na nie stawić. Diar 61, 40, 88; BielKron 301; Cżwarty ſpoſob mężoboyſtwá ieſt przygodny/ ktory ſię z iákiey nagłey przygody á ſkwápliwie przytrefia/ imo wolą y myśl [praeter voluntatem omnem et cogitationem] tego kto ſię tego dopuſzcża. ModrzBaz 78v; O Woynie/ álbo Ruſzeniu poſpolitym/ nic záczynáć nie mamy/ imo pozwolenié Séymowé wſzech ſtanów SarnStat 131 [idem 132].
4. Wskazuje osobę, przedmiot, fakt, które są przewyższone przez kogoś (coś) innego: więcej niż, ponad (9): Gdiż cżaſu iednego Seneca y wiele innych [...] k S. Pawłowi chadzali, iednak wżdy imo inſze Seneca iemu w towarziſtwie był BielŻyw 142; Nie mniemay ábyś thy zdrowie ſwoie miáłá záchowáć w domu Krolewſkim imo wſzythki Zydy [prae cunctis Iudaeis Vulg']. BibRadz Esth 4/13; Then [Kazimierz Wielki] imo wſzytki Polſkie krole przodki ſwe/ Polſkie kroleſtwo goſpodárſtwem/ [...] vſtáwy/ budowánim/ y innymi rzecżami dobrze opátrzył BielKron 376, 314v; tedy ten ieſt przeklęty [...] ktory ſtworzenie imo ſtworzycielá chwali CzechRozm 65v, A2v; áby wſzyſtkié miáſtá y miáſteczká/ y wśi [...] iednáko to brzemię ná ſobie nieśli/ á iedné imo drugié nie vlégáły. SarnStat 971.
Wyrażenie przyimkówe: »imo wszytko« (2): náukę mamy iż imo wſzythko winniſmy posłuſzni być Pánu BibRadz I 138c marg; Táka piękność zoſtáie záwżdy w ſwoiéy mierze/ Mądry/ kto imo wſzytko to iedno obierze. KochDz 106.
5. Wskazuje osobę lub fakt, do których dodaje się inne wymienione w tekście: oprócz, poza (15): V Polakow imo Krolá y Pány Radne [ultra regem et senatum] bárzo wiele może Sláchecki ſtan ModrzBaz 24; ALe imo te doſtoieńſtwá [sed praeter eos honores]/ ktore ábo Rzecżpoſpolita/ ábo Krolowie dawáią [...] ſą niektore inſze/ ná ktore ſynowie po śmierci Oycowſkiey náſtępuią ModrzBaz 46v, 94; á imo inſze zelżenie Swiątośći/ ieden łotr w Chrzćilnicę náproſzył StryjKron 308.
Wyrażenie przyimkowe: »imo to; imo to wszy(s)tko« = poza tym (6 : 5): O cżym też ieſzcże naydźieſz/ v Rábiná Ezdry/ v Rábiná Huny/ y v Rábiná Iákobá. Lecż imo to/ piſze też ták Rábi Náchman w kſięgách Sánhedrym. CzechRozm 166; Wſzákże imo to wſzyſtko com powiedźiał/ ku wyrozumieniu mieyſcá onego [...] rzecż to ſámá pokázuie CzechRozm 203, A4, 87, 162, 218, 220; Nocne biegánia y wołánia/ imo to/ iż vcżciwym obywatelom pokoy y odpocżywánie przekażáią [praeterquam quod honestum civium ocium ... interturbant]/ obracáią śię też w wielkie zgiełki/ pokoiowi mieyſkiemu przećiwne ModrzBaz 36; KochPs 20; CzechEp 71, 97.
II. Przysłówek miejsca: blisko, tuż obok (3): Praeterfluo. Ciekę álbo byeżę imo. Mącz 132a; czemu ią [winnicę] tárgáią/ Którzy w drógę kolwiek idąc imo nie mijáią? KochPs 121; iſz nád wrotami domu iego Duſzá w xtałćie onego vmárłego iádąc imo/ włocznią [...] znák vczyniłá StryjKron 155.

Cf MIMO

MK