[zaloguj się]
[pdf]

JAKOBY (5456) pron, cn i pt

pron (3324), cn (1517), pt (614),

jakoby (5380), jakby (75), jekoby (1); jakby StryjWjaz (2), ZawJeft (3), RybGęśli, KlonKr; jakoby : jakby BierEz (45 : 5), OpecŻyw (110 : 3), RejKup (29 : 1), LubPs (26 : 2), RejWiz (31 : 1), HistLan (15 : 5), HistHel (4 : 1), PaprPan (3 : 4), MWilkHist (3 : 1), StryjKron (23 : 1), KlonŻal (2 : 1), WisznTr (3 : 2), ArtKanc (10 : 4), GrabowSet (4 : 4), WyprPl (1 : 1), CzahTr (14 : 2), GosłCast (6 : 2), PaxLiz (5 : 7), KlonFlis (8 : 3), KlonWor (19 : 11), ZbylPrzyg (1 : 2); jakoby : jakby : jekoby FalZioł (247 : 5 : 1; IV 8c).

a oraz o jasne.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w. s.v. jak.

Znaczenia
I. Zaimek przysłówkowy (3190):
1. Łączy składniki zdań (1212):
A. Wskazuje na stosunek porównawczy i podobieństwo pod względem jakości (959):
a. Tworzy określenie porównawcze, ktore ma zazwyczaj charakter uogólniający, metaforyczny; człon wprowadzony przez „jakoby” jest rzeczownikiem; tanquam Mącz (263): BierRaj 17v; Oblycze yego bilo yaſzne yakoby Szloncze a yego odzyenye yaſzne yaſzkoby[!] ſznyeg. PowUrb +3 (3); March1 Wiet A2 (3); OpecŻyw 12 (3); pierwſza thedy wodka ieſth iakoby Srebro/ wtora iako Złoto/ trzecia iako Balſam. FalZioł II 15d (14); BielŻyw 125 (2); im wietſza w nim [nosie] będzie oſtroſć, Tim więtſzą vkazuie gniewliwoſć iakoby oſſa. GlabGad N8 (9); Temirkitlu wielki Carz Tatarſki [...] Burząc Azią iakoby piorun potkał ſie z Peſaitem MiechGlab 66 (6); BierRozm 13 (2); March3 T7; WróbŻołt L7 (7); iego kazanie nie byłać proſta nauka ale iakoby grom WróbŻołtGlab A4v; RejPs 103v (2); LibMal 1544/84; Then przybieżał iakoby kat RejJóz F8; Darmo rycziſs yako by Woł RejKup z5 (3); wyſzłá beſtia przećiw im/ podobna Ipootamowi máiąc perſi iako v Kokodrilla/ grzbieth iakoby oſtra piłá/ á zęby iego oſtre iáko miećż/ w chodzie było bárzo leniwe iákoby żołw [bestia similis yppotauro habens pectus ut cocodrilli, dorsum ut serra, dentes... ut gladii acuti videbantur. In accessu... tarda erat ut testudo] HistAl I2 (10); KromRozm I [L3]; KromRozm II qv; Otoś wyſchłá cżarna chuda/ Chodziſz iákoby obłudá BielKom F (3); Iż yáko ſkoro dziecyę na ſwyát wynidzye [...] wnet ſſubecki ádámáſzkowe y koſſulki yákoby yákiemu yezuſkowi piſáne á zepſtrzone. GliczKsiąż F3 (9); KrowObr 34 (5); Ták ſie iedno obráca by cielę v kołká. Poglądáiąc tu na ſwiát iákoby wilk márnie RejWiz 167 (2); iákoby obłok przeminęło zdrowie moię [velut nubes pertransiit salus mea] Leop Iob 30/15; ſpráwiedliwy/ iákoby Lew duffáiący [iustus autem quasi leo confidens]/ bez ſtráchu będzie. Leop Prov 28/1 (25); RejFig B; BibRadz I 353v (4); OrzRozm B2v (3); [Słowacy] iákoby morſka nawáłność z ſtráchem ludzkim ſzli BielKron 338v (5); KochZg A3; KwiatKsiąż B3v (2); Caduca et incerta sunt bona fortunae [...] Dobrá a Máyętnośći naſze/ſą yákoby letniá roſá/ Niepewne. Mącz 29a; Quidquid agit praecipitanter agit, Cokolwiek czini wſziſtko płocho yákoby wiátr czini. Mącz 317a (17); OrzQuin Aa4 (4); źiemiá będąc iákoby brzuchem tego świátá SienLek V3 (5); LeovPrzep F2; RejAp 56 (8); GórnDworz Ee3 (2); modlitwá iego [człowieka bożego] wſthępuie w niebo iákoby dym przed oblicżność Bożą. HistRzym 124 (7); RejPos 140v (2); GrzegŚm 20; ieſt nam od Páná Bogá dáne lekárſtwo/ ábyſmy [...] wſzyſtki náſze myśli y ſpráwy tym iákoby ſznurem mierzyli. KuczbKat 396 (9); RejZwierc 15v; łáſkę [...] przez Sákrámenty iákoby przez rury iákie ku ſobie przywodźimy WujJud 232; WujJudConf 67 (3); RejPosWstaw [412]v; BudBib Ez 10/9 (2); HistHel [A2]; Strum L2v; CzechRozm 198 (3); Są tedy obycźáie iákoby źrzodłá á pocżątki [Sunt igitur mores quasi fontes et principia]/ z ktorych práwá [...] płynąć máią. ModrzBaz 70; niegodźi ſię im [kanonikom] proznowáć iákoby trądom [ociosis illis esse tanquam fucis non liceat] ModrzBaz 132 (15); CzechEp 143 (7); NiemObr 96; KochFr 130; ReszList 180; Która [Bogumiła] iákoby źrzóbek niełápány [...] Vćieka w pole KochPieś 49; ArtKanc L10; GórnRozm D4; [Turcy] wſzytkié kráie przechodząc/ iákoby źimnicá iáka OrzJan 9; LatHar 109; WujNT 607 (3); WysKaz 12; bydź abſque legibus Rzeczypoſpo. ieſt iákoby ćiáło bez duſze SarnStat *7v (3); Azya ieſzcże więtſza ná wſchod ſłońcá cżęść świátá byłá iákoby kwiátem wſzego Chrześćiáńſtwá PowodPr 31 (4); SkarKaz 44b; KlonFlis A3v (2); KlonWor **3; ZbylPrzyg B.
Przysłowia: wichrowáta głowká/ Bo nie owá co zową/ iákoby mákowká. RejZwierz 71.

nie tułáiąc ſię iákoby błędne owce VotSzl E4v.

Połączenia: »nie inac(z)ej jakoby« (2): SienLek 142v; ſłyſzałem głos z niebá [...] nie inácżey iákoby gromu wielkiego RejPos 342v.

»prosto jakoby« (1): w poły ią [ziemię] przepaſał morzem vrównánym/ Proſto iákoby páſem ſrébrem okowánym. KochFrag 22.

»rownie ... jakoby« (1): (marg) Studia mercatura quaedam et negociatio. (‒) Rownye náuki ſą yákoby kupyectwá. GliczKsiąż M.

»tak (...) jakoby, jakoby ... tak« (3 : 1): Iako gwiazdá iutrzenna w pośrzodku mgły/ á iáko mieſiąc pełny ſwiecąc we dni ſwoie: Y iákoby słońce iáſne/ ták y on świećił w kośćiele Bożym [Quasi stella matutina ... et quasi luna plena ... et quasi sol refulgens, sic ille effulsit in templo Dei]. Leop Eccli 50/7; Mącz 408b; gdy go [słowo boże] ták iákoby woſkowego noſá [...] vmie ná ktorą chce ſtronę nákierowáć. CzechEp 161; KlonFlis A4.

»właśnie jakby« (1): Wywodźi ich [niewolników] ná rynek/ właśnie iákby konie KlonWor 26.

Zwrot: »skazować (a. ukazać) jakoby palcem« (2): GliczKsiąż E3v; Ian ſwięty iákoby pálcem vkazał ty/ być z Bogá/ y z Duchá ſwiętego KrowObr 65v.

Konstrukcja składniowa: nie inak, jedno jakoby (3): áby ſię Mſzey Papieſkiey wyſtrzegáli/ nieinák iedno iákoby iákiey thrućiny KrowObr 199 (3).

W rejestrze (1): Ziemiá iákoby Kloáka w náturze. Oczko [43]v.

b. Tworzy określenie porównawcze wskazując na podobieństwo dwóch jednostek lub zjawisk (696):
α. Człon wprowadzany przez „jakoby” jest rzeczownikiem; quasi Mącz (385): OpecŻyw 58; Chersydrus, eyn erdſchlang gleich der waſſer ſchlang Zyemny wąż yákoby wodny Murm 96 (4); BartBydg 7v (2); Llialis [...] kwiathek ma mały á drobny iakoby pſinkowy, liſt ma na podobieńſthwo domowey lelijey FalZioł I 77d (113); GlabGad D5 (2); MiechGlab 23 (7); RejPs 68; LudWieś A4; padoł [...] pełen wielkich więżow/ [!] ktorzy mieli ná głowiech iákoby Smárágdowe korony [quasi smaragdinas coronas] HistAl M2 (3); iakoby drzewa widzę ty ktorzy chodzą [video homines velut arbores ambulantes] MurzNT Mar 8/24 (2); KromRozm II mv (2); KromRozm III E8 (2); GliczKsiąż D2 (5); LubPs C3 (2); GroicPorz e2 (3); KrowObr 112 (9); A byłá Mánná iákoby źiarnká Koryándrowe/ bárwy iákoby Bdellium [Erat autem man quasi semen coriandrii coloris bdelii] Leop Num 11/7 (16); RejZwierz 39v; w onym rogu były ocży iákoby cżłowiecże [oculi tanquam oculi hominis] BibRadz Dan 7/8 (5); BielKron 70 (10); GrzegRóżn Hv; KochSat A2v; KwiatKsiąż K3v (3); Sardonix [...] Nieyáki rodzay drogiego kámienia tákiey fárby yákoby páznogieć człowieczy. Mącz 368d (33); SarnUzn B2 (2); Kiedy kto przed oczymá iakoby muchy latáiące widźi/ álbo iákoby dym/ albo rzkomo włoſy záſłániáiące: známionuie s ſtępowánie wilkośći w oczy SienLek 19v (13); LeovPrzep D2v (2); powiáda o nim Ian ſwięty/ iż go widział iákoby ſyná cżłowiecżego/ Abowiem nie práwie był ſyn cżłowiecży RejAp 14 (19); GórnDworz C8v (5); podnoſi ſie w pychę w ſercu ſwym/ iákoby drugi Nábuchodonozor HistRzym 47 (6); RejPos [136] (7); BiałKat 61 (2); BielSat N2; KuczbKat 100 (4); RejZwierc 6v (5); RejPos [413]; BudBib 4.Esdr 11/37; możeſz drzewo przyſtoſowáć/ vćioſawſzy iákoby klin Strum L3v (4); CzechRozm 135 (2); ludzkie Zbory niemogą być dobrze rządzone [...] iedno od ludźi cżelnieyſzych/ ktorziby byli iákoby iákie pułboże [nisi ab excellentibus viris et quasi semideis] ModrzBaz 13 (7); Oczko 4v (2); SkarŻyw 75 (2); MWilkHist I2v; CzechEp 84 (5); ReszList 159 (2); BielSjem 38; OrzJan 32 (2); vkazáły ſię im rozdźielne ięzyki iákoby ogniá [dispertilae linguae tanquam ignis] WujNT Act 2/3; POtymem ſłyſzał iákoby głos rzeſzy wielkich ná niebie mowiących [audivi quasi vocem turbarum multarum] WujNT Apoc 19/1 (17); PowodPr 5 (2); SkarKaz 278a (2); KlonFlis A3v (2); KlonWor 28 (3).

Połączenia: »jakoby na kstałt« (2): FalZioł V 107v; dwoye gończe drzewo álbo włocznie wtikano w ziemię/ trzecią ná przeki yákoby ná xtałt ſzubienice prziwiązano Mącz 177a.

»jakoby na podobieństwo« (1): ſubtelne barzo proſzki: iakoby napodobieńſtwo onych ktore w ſlonecznych promienioch widamy. FalZioł V 11.

»nie inaczej jakoby« (1): gdy [...] niewiáſtá przichodziłá w moc mężowę nie ynaczey yákoby właſną dziewką yego byłá Mącz 481c.

»prawie jakoby« (1): Niechay ſpádnie z ſtołu twego niebieſkiego/ mnie [...] práwie iákoby ſzcżęnięćiu twemu/ iáka odrobiná poćiechy twoiey LatHar 237.

»prosto jakoby« (1): Fig wyraſta w zadku proſto iakoby figa cżarny FalZioł V 108v.

»tak ... jakoby« (2): FalZioł V 118; gdy ták náuk iákoby po wſſyſtkim ſwiećie vćiekáiących śćigał [...] poiman był od zboiec Leop *B2.

»tym obyczajem, jakoby« (1): EPitimum [...] roſcie tym obyczaiem iakoby kania przędza FalZioł I 50a.

Konstrukcje składniowe: nie inacej jedno jakoby, nic inego... jedno jakoby (1 : 1): wſpomagaiąc niedoſtateczne/ nieinacey iedno iakoby druga S. Hedwiga. WróbŻołtGlab A2v; KromRozm III N5.

W słownikach jako niepełne porównania (23): Bovatim, Ná ſpoſob wołów/ yákoby wół Mącz 26c; Instar montis, Ná xtałt góry/ álbo yákoby górá. Mącz 171b; Radiatus stellae modo, Promieniſti yákoby gwiazdá. Mącz 345a (18); Calep 560a (4).

~ Połączenie: »tak ... jakoby« (1): Carinatus, Wydłubány/ á ták skrziwiony yákoby łodź/ Záłomiony/ zgięty. Mącz 38d. ~

β. Człon wprowadzany przez „jakoby” jest przymiotnikiem, imiesłowem lub zaimkiem (156): BierEz H; panna cżyſtá dlá ſilnégo ſmutku pod krzyżem padla/ iakoby vmarlá. OpecŻyw 151v (7); ForCnR A4v; NIedzwiadek ieſt robak ziemny/ poſtawę ma łagodną: iakby dziewcżą FalZioł IV 15c (6); Twarz ktora ſie zawſze zda iakoby pijana, vkazuie mocnego GlabGad N2 (9); MiechGlab 55; tanquam ſurdus non audiebam: et ſicut mutus non aperiens os ſuum. Ale ia iakoby głuchy niechciałem ſlyſzeć á iakoby niemy niechciałem odtworzić vſt moich. WróbŻołt 37/14; RejPs 16 (3); pocżęli wołáć iákoby ſzaleni [ceperunt vocibus insanire] HistAl D5v (4); KromRozm II k2 (2); KromRozm III D6v; GliczKsiąż C3 (6); LubPs Q marg; chodzą zwieśiwſzy twarz iákoby pomdleli/ Pátrząc ná ſię żáłoſnie by pozdycháć mieli. RejWiz 26; Leop Tob 5/5 (5); BibRadz Is 41/12 (3); BielKron 264 (2); Są też niktore dowćipy/ iakoby ogranicżone/ a iako wprawiech mowią podobne [...] ſkibie źiemie KwiatKsiąż K2v; Mącz 459d (7); SienLek 19 (6); widział Báránká iákoby zábitego/ bo nie był práwie zábithy gdyż záſię był ożywion. RejAp BBv (20); GórnDworz V5v; zlękł ſie barzo á iákoby martwy ſpadł z koniá. HistRzym 127 (4); vcżynił ſie Pan [...] iákoby głodnym á łáknącym RejPos 71 (5); BiałKat 326; GrzegŚm A3v; KuczbKat 380; Káżdemu kto nie dowierza/ Vbywa záwżdy przymierza/ Wſzytko iákoby nie iego/ Trwoży go ſwiát trwoży niebo. RejZwierc 231v; BielSpr 43 (2); MycPrz I [C2]; áby máiący żony/ iáko niemáiącymi byli: [...] A vżywáiący świátá tego/ iákoby nievżywáiącemi [Et utentes mundo hoc, tanquam non abutentes] BudNT 1.Cor 9/16; CzechRozm 77; dymy wſtępuiące do głowy/ mieſzáią wſzytko/ á cżłowieká iákoby nie ſwym á ſobą niewładnącym cżynią [hominemque alieni prorsus iuris faciunt] ModrzBaz 52; ktore namiętnośći ćiſną/ tych iákoby do ſwych vcżynkow przywiązáne trzymáią [eos quasi suis operibus tenent alligatos]. ModrzBaz 67 (6); SkarŻyw 277 (2); StryjKron 380; CzechEp 159 (5); BielSen 9; Tákżeć y té ſtroie Iákoby nie twoie KochPieś 22; ZawJeft 25; Calep 573a (2); ſtroże przeſtráſzeni ſą/ y sſtáli ſię iákoby vmárli [facti sunt velut mortui] WujNT Matth 28/4 (2); Tanquam nihilhabentes et omnia poſsidentes, ſąchmy iákoby nic nie máiący á wſzyſtko trzymáiący. WysKaz 9 (3); SkarKaz 159b (2); CiekPotr 64; KlonFlis H4; KlonWor 62.

W przeciwstawieniach: »jakoby ... a, jakoby ... a oto« (1 : 1): iákoby vmieráiąc/ á oto żywiemy/ iáko ſkáráni ále nie zámordowáni [...] iákoby nic nie máiąc/ á wſzyſtkie rzecży dzierżąc [quasi morientes et ecce vivimus, ut castigati et non mortificati ... tanquam nihil habentes et omnia possidentes] Leop 2.Cor 6/9-10.

»jakoby ... ano« (3): iákoby ſmutni/ áno záwżdy ſie ráduiący/ iákoby vbodzy/ áno wiele ich vbogácáiący [quasi tristes semper autem gaudentes, sicut egentes multos autem locupletantes] Leop 2.Cor 6/10 (3).

Połączenia: »jednak jakoby« (1): Obsurdescimus tamen nescio quomodo [...] Nie wiem przecz ſie yednák yákoby głuchemi ſtawamy Mącz 435b.

»prawie jak(o)by« (3): FalZioł IV 3c; RejPosWstaw [1102]v; iż też záwżdy ſkoro odpocżątku/ iuż práwie iákoby zábiány bywał [Chrystus] w onych ofiárách ktore wierni Bogu oddawáli CzechRozm 24.

»prosto jakoby« (1): ſiedzi [zafrasowany człowiek] iáko niepotrzebny pień [...] á proſto iákoby ku ſzalonemu podobien. RejZwierc 155v.

»jakoby ... tak, tak jakoby« (1 : 1): Iezus mily aby ié pocieſſyl/ iakoby nie zraniony tak ſie vcżynil. OpecŻyw 156v; Mącz 238c.

»właśnie jakby« (1): oná gorá właśnie iákby dęta KlonWor 21.

W słowniku i rejestrze (6): quasi sepultos [...] yákoby zágrzebione Mącz 467a (5); RejAp Ee4v.

γ. Człon wprowadzany przez „jakoby” jest wyrażeniem przyimkowym; quasi Mącz (111): Thu szą na dolye wypyszane, yakoby snowu slozone, thy rzeczy MetrKor 37/1; March1 Wiet A2 (6); Przydzieſz támo iákoby w ray BierEz Q2v; OpecŻyw 102v; Gdy matka rodzącz omdleie/ á będzie iakoby w zachwyceniu. FalZioł V 32v (5); BielŻyw 22 (2); Vſzy długie á ſzyrokie [...] iakoby v oſła/ cżłowieká grubego, leniwego znamionoią [!] GlabGad 08 (4); MiechGlab 24; March3 T7 (5); RejPs 63v; RejJóz D (2); HistAl Mv (2); KromRozm I K4; MurzNT 1 marg (2); Ewányelia ktorą Apoſtołowye [...] wſſyſtkyemu śwyátu y wſſem wyekom yákoby przez ręce podáli KromRozm II c (3); KromRozm III A4v (2); GliczKsiąż Cv (2); LubPs ee; KrowObr 124v; iákoby ná wietrze zoſtáwiwſſy [quasi super ventum ponens]/ okrutnieś mię roſtrąćił Leop Iob 30/22; BibRadz 2.Mach 5/9 (3); odpowiedział iákoby s fukiem mowiąc BielKron 68; ták go długo namawiali áż muſiał iákoby przeździęki ná tho przyſtáć BielKron 304v (5); Mącz 31d (3); SarnUzn B2v (2); SienLek 172v; LeovPrzep a3v; GórnDworz P (2); RejPos 185v; RejPosWiecz3 96v; BielSat C; Kuglarz powiedział záſię iákoby ná poſmiech/ każiſz mi dáć groſz. RejZwierc 98v (3); CzechRozm 36v (3); Bo ponieważ [...] przyiaźń/ y nieprzyiaźń/ ábo miedzy żywemi zácżęta/ ábo od ſtárſzych iákoby przez ręce wźięta [a maioribus quasi per manus acceptae]/ wiele ludźi od prawdźiwey drogi odwodźi ModrzBaz 75 (6); Oczko 17v; SkarŻyw 130; CzechEp 104 (3); KlonŻal C3 marg; WisznTr 14; Poźrzy y wrząd domowy [...] Wſzędzie groźby/ kłopoty/ iákoby ná woynie. BielRozm 7 (4); OrzJan 56; WujNT 104 (2); SarnStat 823 (4); Ták my z proſtoty y po ſwemu/ iákoby po kmiecku/ mowim do P. Bogá SkarKaz 454b; CzahTr A4; on bárzo wdźięcznie vſtá do rozśmiania Iákoby vłożywſzy GosłCast 73 (2); KlonWor 34.
Przysłowia: GlabGad Mv; Ktorych mężow [pobożnych] przykłádem/ iákoby po ſznurze/ Mogłbyś tám być/ gdzie też ſą y oni HistHel [A2].

piſmo S. yákoby z rękawá ſypą KromRozm II a3v.

wolą [źwierzęta] plod wybáwić á ſami wpásć/ á yákoby ná myęsne yátki ſie wydáć. GliczKsiąż C8v.

Mogł bych thu dziſieyſſe przykłády/ yákoby ná ſſnurek zebráć GliczKsiąż G3v.

Mieyſce/ iákoby ná ſchwał/ ná to vdźiáłáne/ Iżby od wſzytkich były rzeczy té widźiáné. GórnTroas 72.

Połączenia: »prawie (...) jakoby« (3): FalZioł I 121c; Práwie iákoby z regeſtru wyliczaſz grzechy moie. BibRadz I 278d marg; SienLek 194.

»tak jakoby, jakoby ... tak« (1 : 1): ieſli tego [diety] nie vpátruie/ iedno ták iákoby/ ná ſort żywie/ wierę ſobie nie praw. Oczko 24v; CzechEp 221.

Konstrukcja składniowa: nie inaczej jedno jakoby (1): rzecży płonne nikcżemne [...] ktore ſobie ludzie tákową nádzieią nieinácżey iedno iákoby we śnie zmyśláią [tanquam per somnium confinxerunt] ModrzBaz 7v.

δ. Człon wprowadzany przez „jakoby” jest formą czasownikową; quasi Mącz (39): OpecŻyw 78v; vſlyſzawſſy to iakob iako by ocućiwſzy ſię ściężkyego ſnu á wſzakoż niewierzył ym HistJóz Ev (2); Kto by naſienia iego pożiwał ten na cżas iakoby oſzaleie y pamięc ſtraci FalZioł I 65c (2); GlabGad C3v (2); HistAl K6v; oczy zamrużywſzy iako by ſpáł/ i ſcięſzkością im odpowiedáł MurzHist P4; MurzNT 51; dał znáć/ że cżłowyek proſty á nyeuk/ yákoby nye był cżłowyekyem GliczKsiąż H3v (5); Vchwyćił ſie gáłęźi/ ledwe ſie záwieśił/ [...] To záſię z nowu przeſtrách iákoby go ſpárzył RejWiz 108v; Leop 1.Reg 30/16 (2); To mowi/ Iákoby ſię náśmiewáiąc z fáłſzywego proroctwá BibRadz I 201b marg; Mącz 456c; GórnDworz G6v (2); KuczbKat 90 (2); gdziekolwiek weźrzyſz wſzytko miło/ wſzytko iákoby ſie ſmiało RejZwierc 32v (3); CzechRozm 183v; to ieſt náuká/ ktora iákoby z niebá zſtąpiwſzy [quae quasi de coelo delapsa]/ przylnęłá do náſzego przyrodzenia ModrzBaz 71 (3); SkarŻyw 90; BielSen 10; Phil Q3; WujNT 493; nie mieć certam ſententiam legum, iest iákoby abſque legibus bydź SarnStat *7v; GosłCast 28.

Połączenia: »prosto jakoby« (1): Pſcżoły záſię/ proſto iákoby rozum 1udzki miáły/ w thákiey cżći ſwego krolá máią/ iáko [...] ludzie. GórnDworz Gg.

»właśnie jakby« (1): Ia ná to pátrząc właśnie iákbym cżytał KlonFlis C4.

ε. Człon wprowadzany przez „jakoby” jest przysłówkiem (5): RejZwierz 70v; wierni Sthárego Teſthámentu/ nie myſlili oni nic o dálekiey [...] zapłáćie/ ále ták to rozumieli iákoby dźiś GrzegŚm 38; CzechRozm 140; SkarŻyw 566; W niewczásie iákim trudnym Rzeczypoſpolitey Iákoby źimie potrwa CiekPotr 51.
B. Wskazuje na stosunek porównawczy i podobieństwo pod względem ilości i stopnia (75):
a. Człon wprowadzany przez »jakoby” jest rzeczownikiem (54): ieſt [srebro] rzecż miękka ktora ieſt łaczna ku rozwiedzieniu na cieńkie blaſzki iakoby pargamin FalZioł III 34d (8); RejPs 44v; ty gory były skáliſte iákoby ſciány [excissi ut paries] HistAl K8; GliczKsiąż D5v; Popſował mię zewſſąd/ y ginę/ á iákoby wytárgnionemu drzewu [quasi evulsae arbori]/ odiął nádzieię moię. Leop Iob 19/10 (6); A mowa ich wiada ſię iákoby piekielny ogień [ut gangrena pastum habebit] BibRadz 2.Tim 2/17 (2); BielKron 452v (2); KwiatKsiąż F3; Velites [...] wielomowni/ yákoby przekupki. Mącz 478b (5); SienLek Y; RejPosWiecz2 92; KuczbKat 195 (3); HistHel ktv; Rzymſka też Rzecżpoſpolita/ ktora po cżáśiech Tárquiniuſzowych brzydźiłá ſie władzą Krolewſką iákoby iáką zarázą [tanquam aliquam pestem] ModrzBaz 25 (4); MWilkHist C4v; ReszList 178; OrzJan 8; SarnStat 862.

Połączenia: »jakoby na podobieństwo« (2): ktori plaſtrzyk ma być podługowaty á cienki, iakoby napodobieńſtwo knotu FalZioł V 107 (2).

»prawie jakoby« (1): ktorą [rzecz prorok] práwie iákoby pálcem pokázował CzechRozm 135v.

»tak(o) (...) jakoby« (5): ſwiatloſtz tako wielká Iezu Kriſta ogarnęla/ iakoby niebo ogniowé blyſkaiącé OpecŻyw 36v; WróbŻołt 118/106; LibLeg 9/53; GliczKsiąż I6; Mącz 129a.

»tylko ... jakoby« (1): podobienſtwo twarzy w zrzadle oglądane [...] tilko ſie okazuie iakoby mgła nieiaka barzo cienka GlabGad B7.

»właśnie jakoby« (1): ſzkutá właśnie iákoby żołądek Poźrze folwárki/ gdy Pan żyie ſzumno KlonFlis C4.

W słownikach porównania niepełne (3): Mącz 140c (2); Mulseus ‒ Słotki iakobi miod. Calep 677b.

b. Człon wprowadzany przez „jakoby” jest przymiotnikiem, liczebnikiem lub zaimkiem (10): RejAp 153v; [dawać urzędy] nie tym/ ktorzi iákoby ślepi/ ábo rąk niemáiący [non qui tanquam caeci aut manibus carentes]/ cudzem záwżdy ocżom wierzić/ y cudzemi rękomá wſzytko cżynić muſzą. ModrzBaz 45; iednemu iákoby nic/ poſtrádác troſzkę máiętności GórnRozm B4 (2); podnioſł ieden ánioł mocny kámień iákoby młyńſki wielki [lapidem quasi molarem magnum]/ y wrzućił w morze WujNT Apoc 18/21.

Połączenia: »tak ... jakoby« (1): tego tak ma być iakoby cżwarta cżęſć kwarty krakowſkiey FalZioł V 91.

»tak wiele jakoby« (1): na then chleb poſypać, tak wiele iakoby poł włoſkiego orzecha FalZioł V 90v.

Wyrażenie: »jakoby jeden człowiek« (3): I z ſſedł ſie wſſyſthek lud Iſráhelſki do miáſthá/ iákoby ieden cżłowiek [convenitque universus Israël ad civitatem quasi homo unus] Leop Iudic 20/11 (2); SkarKazSej 673a.
c. Człon wprowadzany przez „jakoby” jest wyrażeniem przyimkowym (11): gdy każdą rzecż z oſobna ſtłucżeſz iakoby na maſlo FalZioł V 75; KuczbKat 250; ModrzBaz 106v; SkarŻyw 253 (2); gdy do nich iáko przyiaciół [...] vciekł/ nie mnieyſzą wczáſność/ iákoby v nieprzyiacioł głownych otrzymał StryjKron 692.

Połączenia: »prawie jakoby« (1): Azaſz nie iáwnie [...] Prorocy wypiſáli á práwie iákoby ná oko wymálowáli ſpoſob męki iego? RejPos 66v.

»tak (jeno) ... jakoby« (2): GliczKsiąż E; tu ták ieno ná krótce iákoby w miiániu rzecz przypominam SarnStat 1263.

»właśnie jakoby« (1): Iáko drzewo bez ſznurá niekiedy vrośćie/ Właśnie iákoby pod ſznur/ ozdobnie y prośćie KlonWor 66.

Wyrażenie: »jakoby za jednego cżłowieka« (1): z iáchawſſy ſie poſpołu iákoby zá iednego cżłowieká wſſyſtcy [pariter congregati quasi vir unus]/ od miáſtá Dan/ aż do Berſábee Leop Iudic 20/1.
C. Wskazuje na występowanie w charakterze kogoś lub czegoś (często fałszywe lub udane): jako; quasi, tanquam, ut Mącz (178): Gdy tak rozmáwiali/ pán Iezus przylącżyl ſie k nijm/ iakoby ktory ijnſſy pielgrzym OpecŻyw 167v (15); OpecŻywSandR nlb 4v; yął do nich [braci] ſrodze mowitz iakoby do cudzoſiemcow HistJóz C2; kamień łamie á iakoby piaſek z moczem pędzi precż FalZioł II 9c (3); on nic niedbał iakoby nazdrowſze lekarſtwo [jad] prziymował BielŻyw 55 (2); MiechGlab *3v; Chwalą je, jakoby bogi BierRozm 17; RejKup r8; mocnoſć walki iákoby gry [quasi ludum] ſobie mniemaycie HistAl E4; KromRozm I Iv (5); MurzNT 56 (4); KromRozm II v2v; Kápłáńſka rzecz yákoby poſrzodkyem być myędzy ludźmi á bogyem KromRozm III K2v; Diar 36; GliczKsiąż C6 (2); LubPs H2v marg; GroicPorz d3; KrowObr 150v (5); W gniewie Páná wſſech zaſtępow [...] będzie lud iákoby pokarm ogniowi [erit populus quasi esca ignis]. Leop Is 9/19 (11); BibRadz 2.Mach 8/35 (6); BielKron 134 (3); KwiatKsiąż A; Mącz 380b (4); áby Król náſz miłośćiwy/ iákoby Dawid drugi powſtał przećiwko tym Goliatom OrzQuin N4v (2); Prot B2; iż ſye tego ważę/ iákoby práwie pierwſzy z Polakow/ podáć w poſpólſtwo/ ták rzecz w lékárſtwiech potrzebną SienLek 193 (2); LeovPrzep D3v; RejAp 62 (2); GórnDworz F3; GrzepGeom G2; HistRzym 21 v (2); iż cie ieſzcże prośi do ſiebye/ iákoby iákiego goſciá zacnego RejPos 240v (9); GrzegŚm 35; KuczbKat 220 (2); RejZwierc 19; BielSpr 28; WujJud 206v (2); BudBib Eccli 29/7; BudNT Act 23/15; on to iákoby iuż rzecż przed tym ſłycháną przypominał CzechRozm 141v (4); Filozofowie w Rzecżypoſpolitey [...] ná ſtraży prawdy/ iákoby poſpolitego dobrá [in custodia veritatis, tanquam salutis publicae]/ záſádzeni ſą. ModrzBaz 129 (5); Oczko 11v; SkarŻyw 112 (2); StryjKron 416 (2); ZapKościer 1582/27; CzechEp 15 (8); ReszList 166 (2); ReszPrz Av; WisznTr 32; ArtKanc E3v (2); ActReg 137; KochCz B; LatHar 723; wedle Ewángeliey moiey/ w ktorey ćierpię vtrapienie iákoby złoczyńcá [quasi male operans] áż do więźienia WujNT 2.Tim 2/9 (9); iż niektórzy z rodzáiu ſzlácheckiégo/ iákoby vtrátnicy czći y ſławy ſwéy [veluti prodigi honoris et famae ipsorum JanStat 621] złodźieyſtwo álbo łotroſtwo popełniwſzy [...] vciekáią SarnStat 701 (2); Potrzebá tego: ábyś ty teraz iákoby więtſzy y zacnieyſzy/ mnie iáko niżſzego y podleyſzego ochrzćił. SkarKaz 515a (2); KlonWor 6 (4).

jakoby za (cum A) (12): OpecŻyw 30; yednoſć y miłoſć ſpolną [...] tę dwoyę rzecz yákoby zá háſlo álbo pyątno ſwym krzeſciyánom zoſtáwił. KromRozm I O4; MurzNT 58v; GroicPorz n4v; Leop 1.Reg 30/25; BibRadz Gen 1/14; BielKron 38v; RejPos 25; proſząc áby lud Ricerſki Rzymſki dał im cokolwiek ziemie/ iákoby za zołd StryjKron 26; ábyś wáſzá Kró: M. tego ſercá był/ żebyś go [Turka] ſobie iákoby zá przyiacielá vżywác wolał OrzJan 114 (2); KlonWor 64.

W przeciwstawieniu: »jakoby ... ano« (2): Leop 2.Cor 6/8; iákoby zwodnicy/ áno prawdźiwi [ut seductores et veraces]: iáko nieznáiomi/ áno znáiomi WujNT 2.Cor 6/8.

Połączenia: »(nie) tak (...) jak(o)by, jakoby ... tak« (6 : 1): GroicPorz n4v; A gdy ie ták związáne tu do nas przywiedli z wielkiem paſthwieniem/ iákoby iákie niewolniki/ á owſzem by iákie zdrayce á łotry [tanquam mancipia, potius autem tanquam proditores] Leop 2.Mach 7/4 (2); RejPos 25; RejPosRozpr c; RejPosWstaw [1102]; KlonWor 64.

Konstrukcje składniowe: nie inaczej ... jedno jakoby (1): Nunquam secus illam habui ac si esset nata, Nie ynaczeym yą miał yedno yákoby właſną ſwą corkę. Mącz 151a.

nie tak właśnie jakoby ... ale (1): należy [imię boże Iehowáh] Iezuſowi Chriſtuſowi [...] wſzákże nie ták właſnie iákoby z nátury/ ále względem dobrowolnego vmiłowánia y dárowánia Bożego CzechRozm 53.

2. Wprowadza wypowiedzenie (1978):
A. Wypowiedzenie porównawcze (1304): March1 Wiet A2; Iákby mię ſámá zábiłá: Gdy mię ná źimę wypędziſz BierEz M3; OpecŻyw 11v (10); OpecŻywPrzedm C4; PChła [...] gdy vkąſi iakoby igłą zapchnął. FalZioł IV 16c; vcżyń worek iakoby ług czedzić: z płotna gęſtego, dwogiſtego FalZioł V 76v (16); BielŻyw 73 (2); GlabGad B6v (4); March3 T7; WróbŻołt V8; Bo iákoby miał wezłoćie Co da vbogiey ſiroćie RejRozpr C (3); LibMal 1545/94 (2); RejJóz G8v; RejKup cc4v; igry ſthroiſz/ iákoby myſz [ut mus] w domu gdzie kotow łownych ábo łápek nie máſz HistAl C3v (3); MurzHist Dv (2); BielKom E8; bo dzyecyę vcżyć/ yeſt yákoby zápiłego cżłowyeká [...] trzeźwić. GliczKsiąż I5v (3); LubPs Q marg (2); Przyſyęż nic to nie ieſt/ iákobyś Paćierz zmowił. GroicPorz z3v (4); KrowObr 115v (5); RejWiz 7v (9); ią milcżę/ á cżynię iákobym nie widział [ego tacens et quasi non videns] Leop Is 57/11 (18); OrzList h4v; UstPraw A4v; KochZuz A3; RejZwierz 133v; Kthory ofiáruie wołu iákoby człowieká zábił [ac si interficeret] BibRadz Is 66/3 (20); Ktore [Kalekuciany] gdyſmy vyrzeli/ iákoby ná gęſty lás weyrzał BielKron 459v (10); KwiatKsiąż E (3); Infestis oculis aliquem aspicere, Weyźrzeć ná kogo yákoby go chćiał zieść. Mącz 169d (7); SarnUzn B5v (4); SienLek 24 (2); RejAp 192v (4); wſzak/ po ták mále [po 30 zł w warcaby] gráć/ iákoby wſzy bił GórnDworz P4v (8); GrzepGeom Bv; HistRzym 132v (2); wſzytko to iákobyś plewy ſypał przed oblicżność Páná ſwego. RejPos 119v (26); BiałKat 48v (2); BielSat Ev; GrzegŚm 44; HistLan F4v; KuczbKat 90 (3); A on chodzi iákoby go teraz zdun z gliny vlepił RejZwierc 61v (13); Suwałką ſie potykáią [Tatarzy] iákoby táńcowáł BielSpr 68 (3); RejPosRozpr b3v; RejPosWstaw [1432]v; BudBib 4.Esdr 16/42 (11); Strum N3 (3); BudNT Petri 4/12 (2); CzechRozm 93 (9); KarnNap E3v; Ktoby wieśniaká álbo chłopá zábił [...] iákoby też pſá zábił [perinde est ac si canem necasset]. ModrzBaz 89 (5); Oczko A3 (2); KochPs 185; wnet koń iákoby go wrył/ tuſz nád mieyſcem przepáśći ſtánął. SkarŻyw 508 (11); Pełno nas/ á iákoby nikogo nie było KochTr 8; StryjKron 72 (2); CzechEp 103 (8); Iáko by Słońce záſzło kiedy niemáſz ćiebie KochFr 72 (4); KlonŻal D3v (2); ReszPrz 73 (2); ReszList 170 (2); WerGośc 227 (2); WisznTr 14; BielSen 9; PudłFr 71; BielRozm 33; GórnRozm Dv (2); Calep 1142b; gdy Pan załogą wſpomaga/ tedy tám niepráwy iuż cżeka iákoby pies parzy. GostGosp 162; GrochKal 8; twarz ku źiemi pochyloną miáłá/ Złégo iákoby nigdy nic nie vdźiáłáłá. GórnTroas 73 (3); GrabowSet Q2 (2); KochFrag 38; OrzJan 88 (2); áby ći co żony máią/ byli iákoby ich nie mieli: á ktorzy płáczą/ iákoby nie płákáli [qui habent vxores tanquam non habentes sint, et qui flent tanquam non flentes] WujNT 1.Cor 7/29 (17); WysKaz 47; SarnStat *7v (5); PowodPr 3; SkarKaz 2b (2); GosłCast 18; SkarKazSej 658b (3); KlonFlis B; ſzkáluie: przycżynki náyduie: iákoby niewſtydliwa żoná przy rozwodźie. KlonWor **3 (5); ZbylPrzyg A4v.
Przysłowia: LibLeg 11/57; Ovem lupo commisisti, Pewnemuż poruczył yákoby owcę wilkowi. Mącz 200b.

Chłopyętá [...] yęły mu ſie przypátrowáć/ á yákoby wroble około ſowy/ dziw dziw dziw dziwowáć. GliczKsiąż H7v.

gdy co będzye mowił/ yákoby trzy po trzy báyał. GliczKsiąż K7.

iż kto wywijánki/ Vmie ſwą rzecż ozdobić/ iákoby wił wianki. RejZwierz 133v.

Dicto citius, Pierwey niżli słowo wyrzekł/ yákoby pióro opalił/ bywa też mowiono. Mącz 54d.

tho ſye iemu iákoby ślepemu idącemu w drógę/ przygodźi OrzQuin Mv.

nie zgináiącz ſie nigdziey/ iákoby kiy połknął táńcuie? GórnDworz E7v.

RejZwierc 14v; to wſzytko ſię mowi/ iákoby groch ná śćiánę miotał [haec omnia canuntur surdis auribus] ModrzBaz 81.

iákoby ſię ná ſłońce z motyką miecąc/ chce przedśię rzecży ſwey [...] dowodźić. CzechEp 225.

idźie ná weſele/ choćia go nie proſzą/ A iákoby ná pśie raz/ choć go też przepłoſzą KlonWor 33.

Połączenia: »nie inaczej (...) jakoby« (21): FalZioł V 67; RejPs 128 (5); GliczKsiąż Cv (2); GroicPorz kk3; RejWiz 25v; OrzQuin P; SienLek 110v; Ieſliże ſie duſzą pochłubić maſz/ nie inácżey iákobyś też vkazał pyęknego więźniá w plugáwey wieży RejPos 228 (7); RejZwierc 161v; NiemObr 104.

»podobnie jakoby« (1): lapidum coniectus ita fieret, ut veri tonitrui similitudinem imitaretur [...] Trzáskánie á puſzczánie z dział/ podobnie yákoby grzmiáło. Mącz 56b.

»prawie (...) jak(o)by (...) (tak)« (8): RejWiz 179v; RejPos 200v (2); HistLan F3v; CzechEp 9 (2); ReszHoz 125; wſzyſtkim ludźióm ná świećie ſą tákiémi nieprzyiaćioły/ iż práwie iákoby ie dyabeł opętał/ kiedy człowieká vźrzą OrzJan 18.

»prosto (...) jakoby« (2): MurzHist Nv; kto cżuie wádę do ſiebie á zátłumia ią w ſobie/ proſto iákoby ſam ſiebie okradał. RejZwierc 149.

»rownie (a. rowno) (... tak) (...) jakoby« (18): BielŻyw 43 (4); RejWiz 91v; Quasi tu idem non feceris, Równie ták yákobyś ty ſam tego nie cżynił Mącz 338d (2); OrzQuin C; kiedy co ſzcżęſcie rzući łákomemu/ Rownie iákoby też tho dáło pſu głodnemu. HistLan E4; RejZwierz 16v (8); KochPs 42.

»(nie, rownie) tak(-że) (...) jak(o)by, (prawie, właśnie) jakoby ... tak(-że)« (70 : 17): MetrKor 46/118; BielŻyw 43 (2); FalZioł III 4c; RejPs 111v; LibLeg 11/56; RejKup bb4v; KromRozm I E2; MurzHist Q4v; yákoby ná ſowę wrony wroble/ ták oni nań kracżą/ ſkwiercżą GliczKsiąż B2 (2); LubPs D4; KrowObr 228 (2); RejWiz 179v; on vkázował ſie ták iákoby nieſlyſſał [dissimulabat se audire] Leop 1.Reg 10/27 (4); RejZwierz 107; BibRadz Ez 10/10 (5); OrzRozm Qv; BielKron 306v; Ita vita est hominum quasi cum ludas tesseris. Tak żiwot ludzki yeſt yákoby koſtką rzućił. Mącz 338c (5); OrzQuin C; SarnUzn D5; GórnDworz D8 (3); GrzepGeom Q4; RejPos 313v (3); GrzegŚm A3 (4); RejZwierc 87v (4); BudBib Zach 10/6 (5); MycPrz II C2; BiałKaz I3v; CzechRozm 127v (5); KarnNap C4; [żołnierze] w kráinie w ktorey pewnego mieſzkánia niemáią/ ták żywą/ iákoby iutro precż [ita vivunt, tanquam altero die discessuri] ModrzBaz 126v (5); KochPs 42 (3); SkarŻyw 55 (6); CzechEp 161; KochPhaen 8; ReszPrz 69; ReszList 180; ArtKanc E10 (2); Calep 105b; WujNT 726; SarnStat 956; PowodPr 67; SkarKaz 638a.

»tym kstałtem jakoby« (1): Gdyż ten ſtan Fáryzeuſzow byli ná ten cżás w zakonie ſtárym/ tym kſtałtem iákoby v nas dziś zakonnicy RejPos 225.

»właśnie jak(o)by« (4): ReszPrz 69; Wzrok ku ludźióm zdobiło ſerce mężnie ſtałé. Właſnie iákby pomiéſzał rózą woniáiącą/ Z fiołki ZawJeft 46; OrzJan 29; CiekPotr 9.

»zaprawdę jakby« (1): by miał kto Ieruzálem zápomnieć mieyſcá ſwego/ Zápráwdę iákby zápomniał ſtrony boku práwego. LubPs dd6.

Konstrukcje składniowe: acz nie ... ale nie inaczej jakoby (1): ſam z nimi ocżywiſcie mowiąc: ácż nie ocżywiſcie/ ále nie inácżey iákoby ocżywiſcie/ przez ſługi wierne ſwoie RejPos 239.

nie ... in(sz)ego ... jedno jakoby (2): KrowObr 46v; bo to nic inego będźie/ iedno iákobyſmy ſię ſámi nád ſobą vżalili [Nostri enim ipsorum misereri videbimur] ModrzBaz 67v.

nie inaczej (...) jedno (a. jeno) jakoby, nie + vb inaczej ... jedno jakoby (18 : 1): LibLeg 11/32v (2); Diar 50 (2); OrzQuin P4v; SienLek 176; GórnDworz E8v; RejPos 3v (3); BiałKat 233v; nie vmie inácżey mowić iedno iákoby mu rogáte kiycze z gęby pirzcháły RejZwierc 139v (2); WujJudConf 87v; roboty ná nie nieinácżey iedno iákoby ná woły ábo osły wkłádáiąc [non secus quam bobus aut asinis] ModrzBaz 142 (2); ActReg 20; SarnStat 858 (2).

nie tak, jakoby ... ale (jako a. jakoby) (4): GliczKsiąż N2v; RejPos 213v; chce áby [...] wiernie mu ſłużył: á ſłużył/ nie ták iákoby ſie iemu ſámemu/ ábo ludźiom inſzym ſpodobáło: ále iákoby mu BOg ſam ſłużyć ſobie roſkazał CzechRozm 173v.

Fraza: »jakoby ... nie był (a. była, było)« (3): kto nie ma żony/ iákoby ná świećie nie był. WerKaz 288; PaprPan Ff; GrabowSet A4.
Zwrot: »jakoby niechcąc« = mimo woli (1): A weyrzy miłośćiwie [...] ná nas [...] ktorzy ſie z dáleká [...] prze ſrogą niedbáłość márnego ciáłá náſzego/ iákoby niechcąc ćiſniemy zá tobą. RejPos 186.
Szereg: »jakoby ... a prawie« (1): ták mowią o táiemnym duchá porwániu/ iż pozwirzchne ono vſługowánie iákoby zniſzcżyć chcąc [...]/ á práwie mu nic nie przywłaſzcżáć/ zdádzą ſie. RejPosRozpr b4.

W słownikach z opuszczeniem zdania głównego (11): Tanquam si res tua agatur, Iákoby ſie twa właſna rzecz działá. Mącz 440b (8); Calep [766]a.

~ Połączenie: »nie inaczej jakoby« (2): Quasi uti mihi foret custos [...] Nie ynáczey yákoby mi zá ſtróżá był przidány. Mącz 338c (2). ~

a. Pod względem stopnia i miary (218): BierEz F4 (3); A dlá tego gwáltownégo ſerwaniá/ odnowily ſie wſſytki iego rany/ iakby dopiro mu znowu zadány byly. OpecŻyw 135 (3); ForCnR C3; FalZioł I 28b; GlabGad M (2); ktorego [księcia Henryka] Thatharzy [...] z vphu odwlekli iakoby z kuſze mogł zaſtrzelić MiechGlab 12 (2); RejPs 51v; LibLeg 11/57; SeklKat X2v; Iakobys też trzaſke wrzucził Aniż namniey Wagy ruſſił RejKup aa7v (2); GliczKsiąż G2v; RejWiz 99; Izali ſobie lekce poważyćie ſłowá vtrapionego? iákoby nic inego nie były iedno Wiátr [et in ventum eloquia desperati]? BibRadz Iob 6/26 (6); OrzRozm V2; Pothkał ſie potym ſnimi Vff Polſki s tákim grzmotem/ iákoby ſie wielka wieżá obáliłá BielKron 384 (2); Mącz 48a (4); OrzQuin H2 (2); SienLek 56; RejAp 84; GórnDworz O2v; iżby ſie tám poſtáwili wſzyſcy [...] przed ſwiętym Máyeſtatem iego/ ſpráwiwſzy iákoby kto nalepiey mogł ná ten cżás wierne ſerce ſwoie RejPos 349 (9); RejZwierc 267v; BielSpr 2v; RejPosRozpr c4v; BudBib Lev 17/4 (2); Zbuduyże Młyn wedle Wody/ iákoby Rzéká byłá w tymże Stáwie/ ábo iáki będźieſz rozumiał. Strum I2v (4); StryjWjaz A2; CzechRozm 162 (2); PaprPan Hh2; ModrzBaz 120; twarz iego byłá weſoła/ iákoby nic nie ćierpiał. SkarŻyw 127 (4); StryjKron A3v; CzechEp 153 (2); KochJez B4; ReszList 142 (2); tá moiá przeſtrogá niech wżdy wam nie wádzi: Bo nie może być lepiey/ iákobym życżyłá. BielSen 19; GórnRozm M4; ActReg 79; Phil M2; GrabowSet M3; A on odſzedł od nich iákoby mogł záćiſnąć kámieniem [avulvus est ab eis quantum iactus est lapidis] WujNT Luc 22/41 (3); SarnStat 783; KmitaSpit B3v; SkarKaz 5a (4); KlonWor 14.
Przysłowie: Os humerosque Deo similis [...] ták piękny by bogiem był/ álbo yáko my mówienny [!]/ yákoby go mátká boża vrodźiłá. Mącz 393d.

Połączenia: »nie inaczej jakoby« (4): RejPos 112; ReszPrz 56; tákowy ma bydź karan nie ináczéy/ iákoby gléyt náſz królewſki zgwałćił [quam si salvum conductum nostrum regium violaverit JanStat 513] SarnStat 243 [idem] 783.

»pewnie ... jakoby« (2): gdzyekolwiek to ták vcżyniſz [...] pewnie vſłyſzyſz od Páná ſwoiego/ iákobyś też to ſłyſzał we właſne vſzy ſwoie RejPos 351 (2).

»(tak ...) prawie jakoby« (4): RejPs 32 (2); HistLan A2; ták ſię vcżuł wolnym/ od wſzytkiego zápalenia złey żądzey iákoby práwie płći męſkiey ná ſobie nie nośił SkarŻyw 211.

»prosto jakoby« (2): muśi [przy szachach] bárzo wiele cżáſu ſtrawić/ proſto iákoby ſie też w zacney iákiey náuce ćwicżył GórnDworz M5 (2).

»rownie jakoby« (1): toż wſzythko nád nim będzye iſtotnie wypełniono/ rownie iákoby thu káżdego z nas Pan ſam záſtał w żywocie iego. RejPos 258v.

»nie) tak(o) (...) jak(o)by, tak iż jakoby, jakoby ... tak(że)« (91 : 2 :8): OpecŻyw 65; OpecŻywPrzedm C4v; PatKaz I 6; Kolkę [...] co ieſt kłocie w żywocie [...] tak iż iakoby ſwiderkiem ielita wiercieć miał FalZioł V 4 (3); SeklWyzn c4; SeklKat F2 (2); LubPs S4v; ſtrzedz [...] pomnożenia pożytkow/ y práwá Mieyſkiego/ ták iákoby nalepiey ználi á mogli GroicPorz b4v; KrowObr 45v (2); RejZwierz A2v; BibRadz I 274 (3); BielKron 81 (2); KwiatKsiąż N3; Velut continenti incendio omnia ardere visa. Ták ſie zdáło wſziſtko gorzeć yákoby yeden ogień był. Mącz 447a (4); GórnDworz E6 (7); RejPos 105v (4); GrzegŚm 59; RejZwierc 22v (4); Strum G3 (5); BiałKaz H2 (2); CzechRozm 161v (3); ták ćięſzko [...] bywáią obráżeni/ iákoby śmiertelną ránę podięli [adeo ... offenduntur, ut si mortiferum vulnus acciperent] ModrzBaz 60v (2); KochOdpr D; panna iákoby ſię włázni roſkoſzney myłá/ ták iey [w ogniu] nic niedoległo. SkarŻyw 152 (18); CzechEp 7 (2); ReszPrz 28; ReszList 164; KochWr 40; ActReg 101; OrzJan 7 (2); WujNT Gal 3/1 (3); ieſli przed miáſtem [...] mieſzka/ niech płáći przerzeczoné Porádlné/ ták iákoby we wśi śiedźiał [solvet ... ac si in villa resideret JanStatPrzyw 16]. SarnStat 351 [idem] 893 (13); PowodPr 72; SkarKaz 2a (4); VotSzl B2v.

»tak wiele (...) jakoby, tak daleko jakoby, tak własnie ... jakoby« (4 : 1 : 1): A Odſſedſſy od nich tak daleko iakoby kamieniem mogł zarzucitz [...] modlil ſie tako rzekątz. OpecŻyw 99; GórnDworz Hh5; Nie máſzći Grámmátyki we Włoſkiem [...] á wżdy ſie go Polak thák właſnie náucżyć ſnádnie może/ iákoby ſie tám y vrodzić miał. RejZwierc 13v; WujNT 139 (2); Zeznánié z Grodu z innego Powiátu ná piſmie ták wiele wazy, iákoby Wozny oblicznie zeznał. SarnStat 575.

Konstrukcje składniowe: nie inaczej (...) jedno jakoby (8): SeklWyzn C; ia zgołá kęs naymnieyſzy nie widzę/ nie inácżey iedno iákobych też ocżu/ w głowie niemiał. GórnDworz T3; RejPos 112 (5); SarnStat 587.

niemniej ... (jedno) jakoby (3): LibLeg 8/26v; Mea tamen in te omnia officia constabunt non secus ac si te vidissem, Nie mniey k woley będę yáko bych ſie s tobą widział Mącz 418a; niemniey to mocy ná wiecżne cżáſy wnich będźie miáło/ iedno iákobyś młodą roſzcżkę [...] iádem nápoił [non minus ... valebit, quam si surculum veneno inficias] ModrzBaz 10.

W tytule rozdziału i rejestrze (2): Zá poſtanowieniem Wypráwy/ iákoby ſię Rzecżpoſpolita pokrzepiłá. GrabPospR Kv; SkarKaz Oooo2b.

b. Podające rzekome, nieprawdziwe uzasadnienie treści zdania głównego (257): A iákoby nic niewiedział/ Sługi przed domem zopytał BierEz C4v (2); OpecŻyw 48v (4); Cżęſtokroćż iá w potkanium cie pozdrawiáł: a ti przemijáłeś iakoby niebácżątz. ForCnR C2v; GlabGad M3v (2); BierRozm 11; SeklWyzn c4v; LibLeg 11/136v; SeklKat A4v (6); Pytaż iako by mie nieznal Wczoras też ſe mną roſmawiał. RejKup c7; MurzNT 14v (2); GliczKsiąż O3; w pychę ſię podnieśli/ y Papieżmi zwáć roſkazáli/ iákoby oycowie wſzyſtkich oycow byli. KrowObr 7 (16); Leop Luc 23/14 (3); weſzli w dom iego iákoby kupowáć zboża [ingressi sunt ... accipientium frumenta] BibRadz 2.Reg 4/6 (7); BielKron 81 (6); Vćiekał [Krystus] też przed Herodem iákoby był słabſzy niżeli on. GrzegRóżn K2v (8); Obtundis tametsi intelligo, Bredźiſz áczkolwiek rozumiem/ álbo yákobych nierozumiał Mącz 439b (3); OrzQuin Ev (2); RejAp 54v (3); gánią cżáſy dziſieyſze/ iákoby złe być miáły/ niebacżącz nic/ iż odmiáná tá ſnich pochodzi/ á nie s cżáſu. GórnDworz H6v (9); HistRzym 25v (3); RejPos 210 (3); GrzegŚm 28 (2); HistLan A4v (4); RejZwierc [782]v (3); BielSpr 61; WujJud A6v (10); WujJudConf 54v (3); RejPosRozpr [c4]v; RejPosWstaw [213] (2); BudBib 4.Reg 1/16 (2); Strum E4v; BudNT Act 3/12; CzechRozm 3v (17); mnimáią żeby dla tego mieli być mniey karáni [...] że ſą ślácheckiego ſtanu. Iákoby to iych śláchectwo vrosło z ſwowoleńſtwá grzeſzenia [Quasi vero sua nobilitas concreta esset ex peccandi licentia] ModrzBaz 73 (14); KochOdpr A4; Oczko 6 (2); SkarŻyw 57 (7); MWilkHist C4v; StryjKron 105; wierſze zmárłemu Hozyuſzowi piſzą/ onego vmárłego iákoby Bogiem miał być wzywáią CzechEp 81 (13); NiemObr 49 (5); KochEpit A2v; ReszPrz 96; PudłFr 53; ArtKanc E4 (3); ZawJeft 18; ActReg 156 (2); Phil E2; GórnTroas 21; OrzJan 10 (3); WujNT Act 3/12 (21); SarnStat 293 (4); [Jezus] chrzći ſię/ iákoby od vczynionego grzechu oczyśćienia potrzebował/ ten ktory ieſt przenaczyſtſzy SkarKaz 514b (10); CiekPotr 72; GosłCast 37 (2); SkarKazSej 671b (4); KlonWor 21.
Przysłowie: A wżdy tákową niedbáłość [o rzeczy wieczne] widamy y w tych ſzedziwych leciech ludzkich/iákoby im iáko ono ſthára przypowieść y koł nie pogorzał. RejZwierc 132 (2).

Połączenia: »prawie jakoby« (2): ModrzBaz 141; Iáko Báránek przed ſądem ſtał, nic nie odpowiedał/ práwie iákoby mowy nie miał ArtKanc D17.

»prosto jakoby« (2): GórnDworz E8; to iem bárżo ná rękę [...] proſto iákoby tá Conſtitucia onym kwoli byłá vczyniona/ bo kogo chcą zmyć nią mogą GórnRozm G3.

»tak (...) jakoby, jakoby ... tak(o)« = tanquam ... sic Vulg (13 : 3): WróbŻołt R2v (4); Iako byſcze mie nieznali Takoſczie ſyę zatroſkali RejKup ee6; Proinde expiscare quasi non nosses, Ták ſie pytaſz yákobyś nie wiedźiał Mącz 325a [idem] 168c; OrzQuin N3v; RejPos 4v; CzechRozm 231v; SkarŻyw 89 (2); CzechEp 425; Phil 12; WujNT 1.Cor 4/18; SkarKaz 245a.

»właśnie jakoby« (1): dla czegóż ſie wżdy Pretwicá domagał? właſnie iákoby ten był przyczyną/ że między wáſzą kró: M. á Turkiem dóyść pokóy nie może. OrzJan 87.

Konstrukcja składniowa: nie inaczej jedno jakoby (1): gdy w iednem domu/ iedni ſię vbieráią po Niemiecku/ drudzy po Włoſku/ drudzy po Turecku: nieinácżey/ iedno iákoby ſię ná roznych/ á od śiebie bárzo dálekich cżęśćiách świátá porodźili [non secus quam si in diversissimis partibus mundi nati essent] ModrzBaz 51.

c. Wyjaśniające treść wcześniejszego tekstu (269): mowi: My tákyego zwyczáyu nye mamy/ áni koſćyoł Boży. Yákoby zágroźił/ Yeſli ſye kto z koſćyołem Bożym zgádzáć [...] nye chce/ nyechay wſpomni co pan Kryſtus powyedźyał KromRozm I Ov; RejPos 234v.

Połączenia: »tak ... jakoby rzekł, jakoby tak« (2 : 1): KrowObr 19; G. znacży iákoby ták nápiſano/ Grecſkie kśięgi tak máią. BudNT przedm a6v; A to ták ieſt iákobyś też rzekł/ że/ Boga nie máſz. WysKaz 20.

»to jest, jakoby (po prostu, rzekł)« (7): FalZioł I 64c (3); Oto chwyta wody rzeczne (marg) To ieſt/ iákoby miał wſzytkę rzekę wypić. (–) BibRadz Iob 40/18; CzechRozm 237; CzechEp 109 (2).

Konstrukcje składniowe: nic inszego (a. innego) ... jedno jakoby, co(ż) ... (inszego) jedno jakoby (3 : 3): KrowObr 209 (4); MOwić to [...] nic innego nie ieſt/ iedno iákoby rzekł/ iż z Piotrem S. porządek vmárł/ y iedność kośćiołá Bożego. SkarJedn 79 (2).

Frazy: »jakoby mowił (a. chciał mowić), jakoby mowiąc« (5 : 3): W tekście poprzedzającym występują formy czasowników : mowić, powiedać, rzec itp. (5): RejPos 149v; CzechRozm 131v; SkarŻyw 103; WujNT 773; Y rzekł do niego: Ia mam być od ćiebie ochrzczony [...] Iákoby mowił/ co czyniſz Synu Boży? SkarKaz 515a.

~ W tekście poprzedzającym brak czasowników oznaczających mówienie (3): BibRadz I 346; CzechRozm 29v; Gdy Iádam Oćiec náſz P. Bogá nie poſłuchał ćiáło iego y niewolnik iego hárde mu być pocżęło [...] Iákoby mowili: prożno ſię nam poſłuſzeńſtwá vpominaſz/ gdyś ie ſam Panu ſwemu złamał. SkarJedn 363. ~

»jakoby rzekł (a. chciał, a. miał, a. raczył rzec), jakoby rzekąc, jakoby rzeczono było« (231 : 1 : 1):

~ W tekście poprzedzającym występują formy czasowników: rzec, mowić, powiedać itp. (138): rzékl [Piotr] ku milému iezuſowi: Panie ty mnie vmywáſſ nogi/ iakoby rzékl/ ty bog ij pán [...] ſklaniáſs ſie przedemnąOpecŻyw 91v (22); BielŻyw 14; WróbŻołt aa3v (9); KromRozm II g (2); KromRozm III K4v; GliczKsiąż B3v(6); mowi dla Abráhámá y Dawidá ſlugi mego/ iákoby rzekł/ dla oney vmowy y przyſięgi moiey/ kthoram z Abráhámem y z Dawidem vtzynił. KrowObr 216 (4); RejFig Ee4; BibRadz I 371b marg (7); BielKron 71v (10); SarnUzn C; SienLek 95; LeovPrzep F4; Ian s. [...]/ wołał: Stroycie pokutę [...] Iákoby thák rzekł: Pokłádáliſcie nádzieię ſwą wſzytkę w zakonie RejPos 12 (17); RejPos Wiecz2 93; BiałKat a4 (5); RejZwierc 56v (2); RejPosWstaw [213]v (2); BudBib I 184d marg (5); BiałKaz F3; BudNT Ff8v; CzechRozm 131v (5); KarnNap B2v; SkarJedn 146 (3); [Bóg] ſpytáć go racżył: Kaimie á gdzie ieſt brát twoy? iáko by rzekł: o iákoś go ſrogo zábił/ vpámiętay ſię SkarŻyw 263; Tyś ieſt/ powiáda/ Chrjſtus Syn Bogá żywego. Iákoby rzekł: Bog ieden z Oycem ieſteś SkarŻyw 597 (10); CzechEp 182 (3); NiemObr 162; KochFr 51; WerGośc 255; LatHar 318 (2); WujNT 51 (4); WysKaz 28; SiebRozmyśl Gv (2); PowodPr 61; SkarKaz 488b (2); SkarKazSej 671b.

W tekście poprzedzającym brak czasowników oznaczających mówienie (95): OpecŻyw 108v; OWies ziarna jego maią mocz rzadkoſć cżinić/ iakoby miał rzec iż roſpuſzcża tak iż będzie rzadko FalZioł III 24c; WróbŻołt R3 (17); KromRozm II p2v; Páweł tákowe z koſcyołá wyrzuca/ ták piſſąc [...] Yákoby rzekł Tákowy z námi y z koſcyołem bożym ſkłádu nye ma. KromRozm III F4 (4); KrowObr 50v (2); RejWiz 167; źiemiá ſię o mnie záwárłá zaworámi ſwemi áż ná wieki (marg) Iákoby rzekł/ zda mi ſię iż żadną miárą z tąd vydź nie mogę. (‒) BibRadz Ion 2/7 (31); OrzRozm S4; BielKron 48v (5); Recte sane, Za czyſta rzeć [!]/ yákoby rzekł/ diabłu ſie godźy. Mącz 367b (6); OrzQuin Qv; RejAp 143v; RejPosWiecz3 96v; BiałKat 313v; BudBib I 279b marg (3); BudNT Kk3 (2); CzechRozm 237; CzechEp 85 (2); NiemObr 163; GostGospGroch kt; kiedy [...] piią/ á trzeći téż do nich wſtánie/ iákoby rzékł/ piyćie téż do mnie. KochAp 8; WujNT 374 (5); WysKaz 20; JanNKar H4; CiekPotr 71. ~

α. W tłumaczeniach obcych wyrazów i zwrotów na język polski (15):
Fraza: »jakoby (tak) rzekł, jakoby rzekł po naszemu (a. po polsku)« = quod dicitur PolAnt (12 : 3): [nazwa litery hebrajskiej] Schin. Rozumie ſie iákoby rzekł ná ránę. RejPs 187 (2); MurzNT Ioann 20/16; dzyeſyęćioro przykazánye Boże/ y ine tákowe/ ktore zowyemy łáćińſkim yęźykyem moralia praecepta/ yákoby rzekł/ obyczáyne przykazánya. KromRozm II k2v; KromRozm III A2v (2); BibRadz I 120c marg; OrzRozm M3; BielKron 78v (2); Mącz 323a; OrzQuin H3v; BiałKat 166; BudNT przedm b7v; Kápłany.) Po Graecku πρεσβυτέρους (iákoby rzekł ſtárſze) WujNT 456.
β. W etymologiach ludowych (4):
Fraza: »jakoby rzekł« (4): Słowo Hiwreyſkie Elilim cudnie ſię formuie/ iákoby rzekł Al-elohim/ álbo Al-elim/ To ieſt nie Bogowie/ álbo nie mocni. BudBib I 314a marg; tám [nad Pruskim morzem] Miáſto fundowáli/ ktore Romnoue álbo Romowe iákoby rzekł Roma noua, Rzym nowy od Rzymu názwáli StryjKron 41 (3).
d. Luźno nawiązujace do treści poprzedniego zdania (45): RejKup Kv; Vcżony [...] gdi on nye rękomá álbo nogomá robi ále głową/ nye ſtráći. Yákoby yeden Biás Filozoph [...] choć inſfy przed nyeprziyacyelmi vcyekáyąc máyetnosći wynosili/ on przedſię nic nyeruſſał GliczKsiąż H4 (9); KrowObr 22v; KwiatKsiąż G3; SienLek 13; GórnDworz F7; RejPos 23 (2); BudBib Ez 10/10; CzechRozm 256 (2); bez rozumu y bez wſtydu wſzelkiego [heretycy] ćwierdzić to śmieią/ cżego im wſzytkiego świátá świadectwo nie dopuśći. Iákoby mowili/ iż ſłońcá ná świećie niemáſz. SkarJedn 95; Oczko 27; SkarŻyw 251; StryjKron 432 (2); CzechEp 22 (3); ReszList 177.
Przysłowie: A coż gdy Pan Bog racżył záćmić myſli [...] tych ktorymby to należáło. Iż gdy o tym kiedy mowić pocżną/ tedy práwie nápoły s poſmiechem/ á iákoby o żeláznym wilku báiał. RejZwierc 186.

Połączenia: »prawie jakoby, jakoby prawie« (5 : 1): Pátrzáyże tu omylnego ſercá náſzego/ gdy pływamy w roſkoſzach ſwiátá tego/ nicz o thego Páná nie dbamy/ nic nam do niego/ á práwie iákobychmy zápomnieli ſwiętego Boſtwá iego. RejPos 244 (4); RejZwierc 38; RejPosWstaw [413]v.

»rownie jakoby« (1): ſámi ná wſzem zgwałćili wolą á roſkazánie Páńſkye [...] á przedſię ſie mocno obyetnic ſwoich vpomináć chcieli. Rownie iákoby zły ſługá kthory ni w cżym nie pilen powinnośći ſwoiey/ á przedſię ſie mocno będzye vpominał iurgieltow ſwoich. RejPos 251v.

»jakoby snadź« (1): Zbiory wielkie ze wſzech ſtron pieſzych/ iezdnych/ ſtali/ Iedni drugich iákoby ſnadź nigdy nie ználi. BielSen 9.

»tak jakoby« (1): Duch s. ſpráwował myſli ich/ á pilnie ſłucháli á bádáli ſie o zbáwieniu ſwoim. Ták iákoby tho y dziś káżdemu wiernemu przyſtało ſzukáć [...] gdzie ieſt práwy koſcioł RejPos 23.

»właśnie jakoby« (1): piſmo święte teráźnieyſzy kácerze z głowy ſwoiey chcą rozumieć [...] álbo więc od inſzego rzemioſłá Miſtrzow/ chcą ſię go vcżyć wykłádáć: właſnie iákoby ſię chćiał vcżyć oráć od Málárzá ReszPrz 101.

** Bez wystarczającego kontekstu (7): Velut, veluti adverbia similitudinis, Iákoby/ równie ták/ yáko. Mącz 479b (7).
B. Wypowiedzenie nieporównawcze (674):
a. Dopełnieniowe pytajne; quomodo Mącz (421): radbym wiedział Iákobych to vcżynić miał BierEz A2; Ieden drugiego przywitał/ Pytáiąc iákoby się miał. BierEz R3v (25); OpecŻyw 83 (13); ForCnR Ev; FalZioł IV 56b (2); BielŻyw 8 (6); GlabGad P8; WróbŻołt 61/5; RejPs 90 (4); LibLeg 11/21 (3); Pani ſie twa o tym pyta Czocz by k woli czynić miała A iakoć by pomagała RejJóz E3v (5); SeklKat V4v; RejKup h5 (11); Antipater myſlił iákoby przez iad mogł zágładzić [qualiter ... posset occidere] Alexandrá. HistAl M8v (4); KromRozm I G3v; MurzHist Cv; MurzNT Ioann 9/15; LibMal 1553/177 (2); Diar 29 (4); DiarDop 111 (3); BielKom A2v; GliczKsiąż N5v (17); Iákby mię z gruntu wywroćić o tym wſzytko [źli narodowie] myſlili. LubPs T5v; KrowObr 3 (3); RejWiz 10 (5); Leop Tob 5/2 (5); RejFig B2v; RejZwierz 61v (2); BibRadz I 138c marg (12); OrzRozm Dv (7); BielKron 23v (24); Mącz 333c (2); SarnUzn H5; SienLek 14v (3); nie rozumiem/ iákoby kto vcżyć tego mogł/ co [...] raz thák/ drugi raz inácżej przypada. GórnDworz Cc5v (18); GrzepGeom Fv (5); Widząc [...] że go ták nie mogli zábić/ rádzili miedzy ſobą iákoby go ieſzcże zábić mogli HistRzym 58v (10); RejPos 299 (27); KwiatOpis A2; HistLan B3 (3); KuczbKat 205; RejZwierc 4v (10); BielSpr 2v (2); KochMon 19; WujJudConf 242; áby náucżył wybáwione/ iákoby zá to dzyękowáć mieli [...] y ktoreby było ich powinowáctwo przećiwko Pánu Bogu RejPosWstaw 21v (5); BudBib 1.Reg 19/2 (2); MycPrz I B (3); Strum H4v (3); BudNT Luc 22/2; CzechRozm 13 (25); PaprPan Hh4; KarnNap ktv (2); nie będźieć ſię zdáłá potrzebna rzecż vcżyć mu ſię tego/ iákoby mogł przyść ku miernemu żyćiu [quibus rebus instruat se ad vitae moderatum ... habitum] ModrzBaz 15 (13); SkarJedn 149; KochPs 16 (4); SkarŻyw 35 (13); StryjKron 122 (4); CzechEp 145 (9); NiemObr 15; KochWz 139; WerGośc 250; WisznTr 32; ArtKanc M17v (2); BielRozm 18; GórnRozm B3v (3); KochWr 41; ActReg 53 (6); GostGospSieb + 4 (2); Phil I; KochAp 11; OrzJan 54 (5); LatHar 190 (5); Arcykápłani y Doktorowie/ ſzukáli iákoby go zátráćili [quaerebant quomodo eum perderent]. WujNT Mar 11/18; kłádźćie to do ſerc wáſzych nie obmyśláć iákobyśćie mieli odpowiedáć [non praemeditari quemadmodum respondeatis]. WujNT Luc 21/14 (20); WysKaz 48; SarnStat 313 (5); GrabPospR Lv; PowodPr 70; CzahTr D3 (5); PaxLiz D2v; SkarKazSej 662a; KlonWor **3v.

Połączenia: »jakoby jedno telko, jedno jakoby« (1 : 1): o tym samem tylko myśli, jakoby jedno telko sam swą autoritatem umocnił DiarDop 107; GórnDworz Y6.

»jakoby ... tak, tak ... jakoby« (1 : 1): OrzRozm B2v; Iákoby im odpor dáć ták ná to ći záią [! lege: czyhają?]. CzahTr D4y.

Zestawienie: »jakoby wiele« = ileby (2): pytał go Fárao / Iákoby wiele lat iuż miał [Quot dies annorum vitae tuae] BibRadz Gen 47/8; ActReg 138.
b. Okolicznikowe (123):
α. Sposobu (88) : OpecŻyw 11v; MetrKor 46/175v; BielŻyw 66 (2); BierRozm 6; LibLeg 11/71 (2); RejPs 67; RejKup o5v; to wſzyſtko naporząd i iakoby ſnać potrzeba żądała/ długoby na ten czas przytaczać MurzNT 103v (2); KromRozm II 13; KromRozm III Pv; Diar 44; GliczKsiąż E3v; Apollonius/ poiąwſſy z ſobą trzy tyſiące iezdnych/ y pieſzych barzo wiele/ ćiągnął iákoby miał iść ku Azothowi [Azotum tanquam iter faciens] Leop 1.Mach 10/78 (3); UstPraw B2; RejFig B; BibRadz I 6c marg (4); OrzRozm L3v; BielKron 135 (3); Mącz 479a; OrzQuin S4; SienLek 187; GórnDworz O4v (2); HistRzym 77; RejPos 149v; RejZwierc 56v (3); BudBib Esth 15/6; BudNT przedm c5; CzechRozm 200v (10); ModrzBaz 46 (2); SkarŻyw 583 (2); iż ſłowá Bożego [...] wiernie nie mowi/ iákoby był powinien CzechEp 107 (4); OrzJan 88; Duch dopomaga krewkośći náſzey. ábowiem tego o cobyſmy prośić mieli/ iákoby potrzebá niewiemy [quid oremus sicut oportet, nescimus] WujNT Rom 8/26 (2); SarnStat 1170.

Połączenia: »(nie) tak(o) (...) jakoby, jakoby ... także« (22 : 1): BierEz N4v; MetrKor 40/826; Tak ſie zachoway rodziczom iakoby ſiny ſwe ſobie mieć żądał. BielŻyw 42 (2); LibLeg 7/34v; KromRozm I A2; I iakobyście chcieli aby wám ludźie czynili/ i wy im także czyńcie [Et prout vultis ut faciant vobis homines, et vos facite illis similiter] MurzNT Luc 6/31; Diar 54; GliczKsiąż I8v; LubPs I marg; Leop 1.Reg 20/20; UstPraw D3; BibRadz Luc 24/28; RejPos 165 (2); GrzegŚm 59; BudBib b2v; álbo ſię niegodzą ná vrzędy Rzecżypoſpolitey/ álbo ſię nieták przećiwko niey záchowuią iákoby powinni [non ita merentur de illa ut deberent] ModrzBaz 19 (2); Oczko 15v (2); CzechEp 123; ZbylPrzyg A2v.

»jakoby tylko« (1): ieſlibym to cżynił z nienawiśći [...] iákoby tylko myſląc wet zá wet oddáć CzechEp 8.

»tym obyczajem jakoby« (1): tákowy [obwiniony] ſię odwieść ma tym obyczáiem iákoby złodzyeyſtwá dowodzić miał UstPraw 14.

»w rzeczy jakoby« (1): ięli/ wrzecży iákoby przedſię gráiąc/ wielkim głoſem mowić s ſobą GórnDworz T2.

Konstrukcja składniowa: tak ... nie jakoby ... ale jako (1): mowi ták o nim/ nie iákoby o ſynie mowić miał/ ále iáko o ſámym Bogu oycu. CzechEp 190.

β. Stopnia i miary (17): BielŻyw 20; gdy ſie im nie czo ſni tedy ſie lękaią, iakoby to było na iawie GlabGad L5v; pádli [gryfowie] ná iedno pole dáleko od zaſtępow/ iákoby mogł vbieżeć przez piętnaſcie dni [longe ab exercitu suo itinere quindecim dierum] HistAl M5; GliczKsiąż Dv (3); Mącz 448d; zá káżdą rázą ma być trunek iákobyſye wlać mogło w iáiową ſkorupę. SienLek 141; ModrzBaz 103v.

Połączenia: »tak (...) jakoby« (5): MetrKor 38/287 (3); WróbŻołt 88/10; léy to koniowi ták ćiepło w gárdło/ iákoby mógł s ćierpieć. SienLek 167v.

»(nie) tak wiele (...) jakoby« (3): pedem ubi ponat non habet [...] nie ma ták wiele yákoby ſtopą záſtąpił Mącz 344a (2); Cżemu [...] niemiałby kázáć w dom ſwoy ták wiele winá ábo piwá z kárcżmy przynieść/ iákoby iemu y cżeládźi iego było doſyć [tantum vini ... adferri, quantum sibi et familiae satis sit]? ModrzBaz 36v.

γ. Czasu (14):
a) Współczesne (7): OpecŻyw 40; BielKron 80; iákobym z wámi Wárcaby grał/ obiecałem wam był powiedźiéć o Eśiéch/ o Dryiách OrzQuin M; CzechRozm 144; ActReg 133.

Połączenia: »jakoby skoro ... toć« (1): Iakoby ſkoro obacżył yże iuż na niekthorim mieſtczu miękko/ toć iuż gnije FalZioł V 71.

»tak długo jakoby« (1): przywarz onego [octu] tak długo iako by trzy pacierze ſpiał FalZioł III 14b.

b) Uprzednie (6): CzechRozm 140; prośił pilnie Bonifacyuſzá/ áby Potym/ iákoby Mſzą v grobu męcżeńniká odpráwił/ w dom ſię iego ná dánie błogoſłáwieńſtwá ſkłonił SkarŻyw 497 (3); PowodPr 73.

Połączenie: »natychmiast jakoby ... rychło« (1): [Aleksander] przykazał vffom ſwym áby ſie gotowáli ku walce/ á nátychmiaſt iákoby go rychło widzieli [et mox ut ipsum viderent] przybliżáiącego ſie ku miáſtu/ áby [...] ſzturmowáli ná mury mieyskie HistAl C.

c) Następcze (1): nieuśćignąłbyś rzecz [lege: rzec]/ bierz Krolu połowicę/ iákoby Krol rázem niewźiął wſzytkiego OrzRozm Ov.
δ. Przyczyny (4): patrzaiąc na ſprawy ludzſkie wſzitko ſie ſmiał [Demokryt ] iakoby ſobie za wielkie ſzalenſtwo pokładaiąc ſprawy á prace ludzſkię BielŻyw 66; MurzNT 131; przydał/ kto nye wyerzy/ będźye potępyon/ krztu nyeſpomináyąc/ Yákoby y krzeſt pomoc nye myał tym ktorzy nye wyerzą KromRozm II x2; działá záſádzili/ iákoby wiedzieli gdzie naſłábſze mury były BielKron 315v.
c. Podmiotowe (3): ſłów kilka [...] przywieść. ſktorych by śię mogło okazać iaki dźwięk każdyi litery ieſt/ i iakoby miała być wymáwiána. MurzOrt Bv; iuż mu ſie tylko tho wełbye wierći iákoby ſie pomśćił RejZwierc 157.

Połączenie: »tak ... jakoby« (1): ieſliby ták było/ iákoby bes wſzey pochyby muſiáło być: tedydyſmy [!] ſie bárzo ná mniemániu ſwym omylili CzechRozm 212.

d. Przydawkowe (105): BierEz Q; vcżynili radę iakoby ięli ij zabili milégo iezuſa. OpecŻyw 82v; ForCnR B3; LibLeg 10/70v (10); RejPs 85 (2); tego obyczaiv ſvkacz iakoby spraviedlivosc liudſka byla na dobrey mierze poſtanoviona ComCrac 17v; SeklKat X; RejKup f8v; HistAl E; MurzHist Dv; MurzNT 54; KromRozm III B2; Diar 26; nyech poſlucháyą Seneki/ ktory ták rozumie o tey queſtyi/ yákoby ſie kto długo vcżyć miał GliczKsiąż N2 (5); GroicPorz B4; RejWiz 12; Leop Tob 4 arg; BibRadz *4 (2); OrzRozm D (2); Pocżął Krol Olbrácht ſſukać obycżáyá yákoby ſię nieprzyiaćielom obronił BielKron 399v (11); Mącz 510b; RejAp 26v; GórnDworz L3v (2); RejPos 69v (4); drudzi myſlą o tym okrucieńſtwie. Iákby oycá y mátkę mogli s ſwiátá zgłádzić HistLan B2v (2); KuczbKat 210 (2); RejZwierc 6 (5); BielSpr 28v; chwalimy. Nie ták iednego Bogá iákoby ſam tylko był bez Syná y Ducha S. áni tákowego ktoryby ſam ſobie był Oycem WujJudConf 23; BudBib 1.Esdr 8/17 (2); Strum I2v (2); CzechRozm 147v (3); Trzebá tedy mieć słuſzny ſpoſob iákoby ſie ſwych rzecży vpomináć [Habendus est igitur modus rerum repetundarum] ModrzBaz 106 (6); ModrzBazBud ¶6; SkarŻyw 150; NiemObr 75; ReszList 152; chcąc nam Pan Bog dáć poznánie/ iákobyſmy mu mieli być poddani Przykazánie ſwe dał ArtKanc P6; GórnRozm L3 (2); KochProp 14; KochWr 34 (2); PaprUp Fv; ActReg 28 (3); WujNT Matth 12/14 (3); nie było poſtánowienia pewnégo/ iákoby ſzláchćic vćiśniony wźięćiém Mytá poſtępowáć z Mytnikiem miał [qualiter nobilis ... acturus esset JanStat 61]. SarnStat 921 (6); VotSzl D4 (2); KlonWor 62.

Połączenia: »nie inak jakoby« (1): obáczáć mamy nowy ſpráwowánia ſpoſob: A nie inák iákoby w rádę Bog miał wnidź z mądrośćią [...] ſwoią ku okazániu iákiey zacney á poważney ſpráwy BibRadz I ld marg.

e. Orzecznikowe (6): RejKup z7v; Był Dawid iáko dopiero vrodzony gdy był z rąk wſzech nieprzyiaćioł wyrwány [...] á Iezus Pan od vmárłych zbudżony iákoby ſie też dopiero vrodził. CzechRozm 140; łákomce nienáſyconego bogactw/ tylko o tym myſl ieſt/ iákoby co wylichwił/ zyſkał WerGośc 214; ActReg 79; zwolenié ich [obywatelów litewskich] ná rzeczy niżéy opiſáné ieſt tákié: iákoby tu [imiona ich] nápiſáné były. SarnStat 993.

Połączenie: »tak ... właśnie jakoby« (1): przedania y dárowánia/ Liſty/ pod którémikolwiek ſłowy vczynioné [...] wedle Práwá ſą dáné/ dárowáné/ ktorych zámknienia w ſobie ták chcemy bydź właſnie/ iákoby w ninieyſzym liśćie były wpiſáné [quarum tenores tanti esse volumus, ac si in praesentibus literis expresse describentur JanStatPrzyw 42] SarnStat 942.

f. Luźno nawiązujące do treści poprzedniego zdania, też wtrącone (16): bacżym dobrze/ iż oni znośić niemogą [koncylijum] wolnego/ iáko by ſłuſznie miáło być. BielKron 213; GórnDworz M7; GrzegŚm 61; WujJudConf 253v; RejPosWstaw [1433]; CzechRozm 24 (3); SkarŻyw 195; CzechEp 36; co ſię tknie pocżątku ſtárego Teſtámentu/ ná ktorym widźiemi być od Bogá obiecánego [...] nie Bogá/ iakoby X. K. mieć chćiał/ ále cżłowieká CzechEp 296 (6); NiemObr 38.
II. Zaimek pytajny (132):
1. W pytaniu retorycznym (47): RejPs 53v; RejKup h2v; ktory [bóg Serapis] mu rzekł/ Alexander możeſzłi ty [...] onę [górę] nieſć ná rámionach twoich? Alexander odpowied[z]iał á iákoby to kto mogł vcżynić [Et qualiter quis esset qui hoc posset]. HistAl B6v; Abowyem ná co nyeáwyęconym áni poźrzeć ſye nyegodźi/ yákoby było przyſtáło to piſmem wyyáwić? KromRozm II h4v; Diar 77; DiarDop 101; GliczKsiąż G5v (4); LubPs K4v; KrowObr 48; RejWiz 38v; Leop Sap 11/26; BielKron 450; KochSat B2; RejAp 58v; Ieſli o zyemſkich rzecżach mowyę z wámi/ á nie wierzycie/ coż gdybych z wámi mowił o niebyeſkich/ iákobyſcie wierzyli? RejPos 151 v (3); RejZwierc 58v; BudBib Gen 44/8; BiałKaz G2; CzechRozm 234 (2); ModrzBaz [41] (2); SkarJedn 127 (4); Oczko 6; SkarŻyw 151 (2); CzechEp 59 (3); Bo iákożby ſię wyniſzczył/ ieſli przed tym nigdy pełnym nie był? Iákoby wziął poſtáć ſługi/ ieſli był záwſze ſługą? Iáko będąc bogátym/ sſtał ſię vbogim dla nas/ ieſliby pierwey nie był bogátym? WujNT 687; WysKaz 11 (2); SkarKaz 156b (6); SkarKazSej 658a.
2. W pytaniu nieretorycznym (15): IEdná páni drugiego pytáłá gadáiąc/ Iákobyś ty ná dziecię/ ná mácierz wſiádáiąc Záwołał by byeżáło RejFig Dd4 (3); Co wy rádźićie iákobych miał dáć odpowiedź ludowi [Quomodo ... consulitis ut respondeam]? BibRadz 1.Reg 12/6; BielKron 248v; ActReg 185; GostGospSieb +2v.
Zestawienie: »jakoby wiele« = ile (1): Quotusquisque hoc intelligeret? A yákoby ich to wiele mogło wyrozumieć. Mącz 344d.

W tytułach, rejestrach, na marginesach (7): 122 pſalm Iáko rozmáite ſą roſkoſſy wniebieſkim kroleſtwie á iakobyſmy ſie kniemu mieli kwapić. liſt tenże RejPs Ff6v; SienLek 50; Kápitulum III. Rycerſki ſtan iákoby ſie też ku rządowi przycżynić miał. RejZwierc 187v (4); GrabPospR Nv.

3. W funkcji wykrzyknikowej (70): by ktora [śliwa] vpádłá/ Iákobych ią ſmácżno śniádłá. BierEz L3 (2), BielŻyw 171; LibLeg 10/155v; OrzRozm I2v; BielKron 30v; GrzegRóżn I4; KwiatKsiąż B3v; Mącz 418b; o iákożby to byłá wielka pociechá twoiá á rádość twoiá/ á iákobyś dziwnie zábiegáł [...] kſiążęciu onemu. RejPos 19 (7); RejZwierc 257; WujJud 162v (3); WujJudConf 126 (2); CzechRozm 199v (3); Lecż to wſzytko śmiechowiſko było. Iákoby ſie iuż y ten ze złodźieyſtwá wywiodł iż łeż zádał [Quasi vero vel iste labem furti eluerit verbum mendacii iactando]/ y on zkłamſtwá iż pięśćią zá ſzyię dał. ModrzBaz 61 (5); SkarJedn 85 (2); SkarŻyw 581; CzechEp 84 (6); NiemObr 96; Iákoby to nie crimen, zábić człowieká/ crimen ieſt/ y wielkie crimen. GórnRozm H4; KochFrag 21; WujNT 509 (2); WysKaz 38 (2); O bych mogł tey przenawyżſzey mátce/ nową iáką pieśń [...] wymyślić: iákobych ią ſłodko śpiewał SkarKaz 579b (3); CiekPotr 49; SkarKazSej 680a; KlonWor 64 (2).
Zestawienie: »jakoby wiele« = ileż (1): A iákoby było wiele wylicżáć thákich prośb á modlitw ludzi wiernych RejPos 202.
A. Po wykrzyknikach [w tym: o (13), a ach niestotysz (1), achcie (1), ba (1)] (16): O iákobych ſie ſzcżeſna znáłá/ Gdybych twoię przyiaźń miáłá BierEz S4; OpecŻyw 88v; RejPs 175v; BielKron 458v; KwiatKsiąż Fv; Ista audire quam cupio, O yáko bym to rad słyſzał. Mącz 337c; Videre videor iam illum diem cum hinc egens profugi et aliquo militatum, Bá yáko bych ná to pátrzáłá gdy zádłużywſzy ſie/ wymknie ſie z tąd ná żołnierską służbę Mącz 494b (4); SkarJedn 321 (2); SkarŻyw 312 (2); Achćie mnie/ Krolu/ iákobym widźiáłá/ A ono leżą ná pował ich ćiáłá GrochKal 13; Phil I.
Zestawienie: »jakoby wiele« = ileż (1): A ách nieſtotyſz iákoby tych Doechow dziś wiele nálazł/ kthorzy niewinnie [...] podſzcżuwáią możnieyſze ſwiátá tego ná niewinne Páńſkie RejPos 266v.
III. Spójnik (1513):
1. Wprowadza zdanie podrzędne okolicznikowe (546):
A. Celu: aby; czasem rzekomego, udanego: niby to (179): BierEz K3v (2); Iudáſs ſſukál podobnégo cżaſu ij mieſtza/ iakoby mogł wydatz Iezuſa kromiá tłuſſcżé aby ijm nie odięt z ijch ręku. OpecŻyw 84 (4); MetrKor 46/175v; FalZioł V 34v; BielŻyw 57 (2); kazaly panowye v vylnye yſch bi naſchi poſly chodzyly tham do moſqui yakobich ya prziwodzyl kxyedza moſkyewſkyego. zebi walcżył na panyſthwa Vaſchey Kro. mczi. LibLeg 11/154v; Mierno ieſc y pyć/ iako by ciało niemiało ſwowołnoſcy ku grzechu/ á toć ieſt poſt krzeſciańſki. SeklKat K2 (2); RejKup q5v (2); Diar 29 (2); DiarDop 115; BielKom nlb 4; Chłopyęta gdy go obacżyły/ wnet ſie zbyeżáły do niego/ yákoby yabłká kupowáć GliczKsiąż Iv (4); LubPs A4 (3); KrowObr B4 (10); RejWiz A9; Leop 1.Cor 7/32 (4); UstPraw Iv; BibRadz Ioann 7/1 (2); Krol dobry [...] wſzytkę moc ſwą/ ktemu iednemu ſtoſowáć ma/ iákoby on doſtátecznie wiáry świętey Krześćijáńſkiey bronił OrzRozm M2; BielKron 1v (13); KochZg B; KwiatKsiąż C2; Mącz 35b; SienLek 186; RejAp 101v (2); GórnDworz T8v (2); vſtáwicżnie [szatan] rycży iáko Lew krążąc około ciebie iákoby cie zeżrzeć mogł/ á iżby cie zránił tym ſrogim á ſzkodliwym żądłem ſwym RejPos 326v (14); BiałKat 36 (2); GrzegŚm 48 (2); HistLan Bv; RejZwierc 14v (10); BielSpr 6v (6); WujJud 42; WujJudConf 129v (2); BudBib 2.Reg 4/6 (2); MycPrz I Cv; Iudowie vrádzili prośić ćię/ ábyś iutro do rády wywiodł Páwłá/ iákoby mieli oco pewnieyſzego pytáć o niem. BudNT Act 23/20 (7); CzechRozm 9 (7); ModrzBaz 9 (3); KochPs 15; SkarŻyw 517; zmowił ſię z Kniáziámi Wołozyńſkimi Suchtámi ná Kazimirzá/ iákoby go mogł z Swiátá zgłádzić StryjKron 597; CzechEp 5 (3); NiemObr 43; ReszPrz 63; ReszHoz 132; BielSjem 29 (3); ActReg 44 (2); gdy piece przepaláią/ áby porządnie ſuchemi drwy przepalał/ iákoby ſie piece nie pſowáły GostGosp 56 (7); Y ſzukał ſpoſobnego czáſu iákoby go im wydał [quaerebat opportunitatem, ut traderet illum] bez rzeſzey. WujNT Luc 22/6 (10); PowodPr 69; Iużeſz pieczey ſwey przyday/ z ochotną pilnośćią/ Iák byś go też zwabiłá vdátną głádkośćią. PaxLiz C2v (5); SkarKazSej 658a.

Połączenia: »k(u) temu (końcowi) ... jakoby, jakoby ... ku temu« (3 : 1): wſzyſcy to mowimy/ że Polſká ku vpadku ſye chyli: ále iákoby ią náćiągnąć ku klobie pierwſzey/ trzebá by nam ku temu/ onych ſtárych Lykurgow OrzRozm D2; SienLek 110v; RejPos 23; áni tego ku temu końcowi Lukaſz piſze iákoby ſie nam też ták cżynić godziło/ ále áby to pokázał co też ná [...] vcżnie Chriſtuſowe pod cżás przychodziło CzechRozm 244.

»jakoby ... rzkomo« (1): Mitridates záſię Datámeſá ku ſobie przyzwał/ iákoby mu rzkomo miał co powiedzieć. Phil H2.

»tak (...) jakoby« = ita ... quasi Vulg (9): BibRadz 2.Mach 12/7; BielKron 244v (2); vſtáwieni ſą Chorążowie [...] s Chorągwiámi/ ktore rozdźieláią ná wielkie y ná máłe cżęśći woyſká/ káżdą z oſobná/ thák iákoby był ná káżdey ſwoy oſobny znák BielSpr 6 (6).

»tym obyczajem, jakoby« (1): obiecáli brátu iáką cżęść w kroleſtwie wydzielić/ thym obycżáiem/ iákoby przezeń roſterki nie były w Polſzcże. BielKron 355.

Konstrukcja składniowa: nie (tym umysłem) (...) jakoby ... ale (aby): (2): A ieſzcże nie tym vmyſłem [niewinną krew ] wydawſzy/ iákoby w tym woley Bożey vſługuiąc/ [...] ále áby złośći ſercá ſwego doſyć vcżynili. CzechRozm 172; Leop 1.Thess 2/4.

B. Przyczyny (48): Záiąc śię niegdy z żołwiá śmiał/ Iákoby nierychło biegał BierEz L3v; niewieſcie pogłowie ktemu nawiodł, aby w odzieniu pyſznym [...] niechodziły, iakoby to ku nieczyſtocie ſidła były BielŻyw 29; GlabGad P5; MiechGlab 20; GroicPorz ii2; KrowObr 77v; Leop Is 58/2; BibRadz I 183d marg; Władus [...] był podeyrzány Máthyaſzowi krolowi Węgierſkiemu/ iákoby przećiw iemu miał s Turki dzyerżeć/ s tey przycżyny Mátyaſz poimał Władá. BielKron 394 (10); GrzegRóżn L4 (5); KochSat A2v; KwiatKsiąż I2v; GórnDworz Iiv (2); tą potoczną łáćiną zowiém Laneum Franconicum, álbo Laneum Theutonicum, iákoby od Niemców z Fránkoniéy tu do nas przyſć miał. GrzepGeom L2; HistRzym 70; RejPos 132v; WujJud 109; CzechRozm 105v; pozwał [Kato] Murenę iuż náznácżonego ná Conſulat, iákoby przez dáry onego vrzędu doſtał [accusavit L. Muraenam ... quod per largitionem obtinuisset] ModrzBaz 95v; SkarŻyw 575 (2); KochSz Bv (2); KochCz B2v; LatHar 121; RybGęśli B3; Nieſłuſznie [...] ná wielu mieścách gáni Eráſmus ſtárego Láćińſkiego przekłádáczá/ iákoby ſię nie zgadzał z Graeckim textem. WujNT przedm 11 (3); GrabPospR L4v; SkarKazSej 699b; KlonFlis B.

Połączenia: »nie dlatego ... jakoby« (1): nie dla tego ſie vcżynki przypomináią [...] iákoby ony miáły być przycżyną vſpráwiedliwienia náſzego: ále rádſzey dla tego/ iż ony ſą [...] swiádectwem [...] wiáry náſzey CzechRozm 214.

»nie ... przeto jakoby« (1): [mędrcy] nie cżynili tego/ przeto iákoby o iákim przedwiecżnym Bogu/ myślić mieli [...] Ale dźiáło ſię to/ iż Bog tą ſpráwą chćiał ſyná ſwego [...] okázáć NiemObr 118.

C. Skutkowe (224): Day taką boiazń [...] obłądliwem myſlam naſſem: abychmy [...] vſkromili buyne ſerca naſſe: iakoby nic nie wykraczali przeciwko woley twoiey RejPs 196 (4); ConPiotr 34; DiarDop 114; A to dla tego [...] mieſzaſz/ ábyśćie ludziom proſtym/ otzy zaſlonili/ iakoby niebożątká/ wáſzey fáłſzywey y Dyabełſkiey nauki nieobatzyli. KrowObr 55; RejWiz 45; UstPraw D2; piſał [Luter] liſty do Papyeżá leoná [...] proſząc/ áby iego przećiwnikom wiáry niedawał á roſkazał im milcżenie/ iáko by go więcey piſaniem nieprzeſládowáli BielKron 194v (7); HistRzym 93; RejPos 343v; GrzegŚm 16; Albo ſie náucży z Arytmetyki iáko czudze tyſiące rozmierzáć/ á ſwoiey trochy rozmierzyć nie vmie/ iákoby iey pobożnie/ pomiernie vżił wedle ſtanu ſwego. RejZwierc 14 (10); BielSpr b2v; BudBib c4 (2); BudNT przedm dv; ModrzBaz 22v; WerKaz 301; ActReg 11 (5); SkarKaz 209b (2).
Przysłowie: trzebá żebychmy thák w to vgadzáli/ Iákoby mógł Wilk ſyt być a cáłe też Owce HistLan C4.

Połączenia: »nie tak wielce ... jakoby« (1): żeby [król] ktoregokolwiek iednego ábo trochy niektorych ludźi zwierzchnośći/ nie ták wielce ſobie ważył/ iákoby drugich choćia ich więcey dla nich niezániedbawał [ne alicuius ... authoritatem tanti faciat, ut alios ... negligere videatur] ModrzBaz 29 v.

»jakoby prawie« (1): BielŻyw 77 cf Konstrukcja składniowa.

»tak(o) (a. takoc, także) (...) jakoby« (178): Ezopowi rzecż polećił: Aby ią táko ſpráwował/ Iákoby winien nie oſtał. BierEz C4 (2); FalZioł +2 (2); BielŻyw 20 (2); KlerWes A2; LibLeg 9/52 (6); RejPs 16v (13); SeklKat K2; HistAl D7v; Diar 41; DiarDop 106 (7); GliczKsiąż E8 (2); LubPs Rv; GroicPorz kk2; RejWiz 96; Leop 1.Petri 5/3; Swinie ták ie ma gnáć do láſá drogą/ iákoby nikomu ſzkody nieuczyniły. UstPraw F; OrzRozm D (6); BielKron 237v (4); OrzQuin H (2); LeovPrzep F2v; RejAp 152v; GórnDworz B (6); RejPos 7v (22); KuczbKat 5; RejZwierc 30v (11); BielSpr 20v (2); RejPosRozpr b4; CzechRozm 159 (2); KarnNap D; ModrzBaz 15 (3); SkarJedn A6; Oczko 24 (9); Ieſli ſię w przyiaćielu/ w ſynie y w corce kochaſz/ á iego miłuieſz: tákże miłuy iákoby znim wiecżnie/ w rádości niebieſkiey/ vżywáć miłośći w Bogu y kochánia mógł. SkarŻyw 63 (7); CzechEp 61 (2); KochFr 121 (2); WerGośc 270; BielSjem 15 (2); KochPieś 9; ArtKanc Nv; ActReg 12 (12); GostGosp 62 (3); Phil L; GórnTroas 50; GrabPospR A3 (2); OrzJan 134; WujNT 278; WysKaz 3 (3); ták Poddáné ſwé ma trzymać/ iákoby wyſtępni niebyli [taliter subditos suos tenere debet ut non sint penales JanStat 51] SarnStat 385 (20); CzahTr G; SkarKazSej 707b. Cf Przysłowie, Konstrukcja składniowa.

Konstrukcja składniowa: nie tak jakoby prawie ... ale jakoby (1): [Diogenes] przez noc leżał, nie tak iakoby prawie vmrzeć miał, ale iakoby od zimnice miał być przemożony BielŻyw 77.

D. Sposobu: żeby (57): GliczKsiąż H8v; BibRadz 2.Mach 12/3; áby do młodſzego bráthá w wor włożył kubek ſrebrny iákoby nikt nie obacżył BielKron 17v (2); Qui dixerit fratri suo racha, Ktory ſie ná brátá ſwego obryknie/ yákoby gárdząc á brzydząć ſie niem. Mącz 345a; RejZwierc 18; WujJud 80v; CzechRozm 106v; NiemObr 27; ArtKanc P7v; GrabowSet Dv; ktorzy vfáli ſámi w ſobie/ iákoby byli ſpráwiedliwymi [in se confitebant tanquam iusti] WujNT Luc 18/9.

Połączenia: »nie tym umysłem ... jakoby« (1): Nie tym vmyſłem tego mowię/ iáko bych ták rozumiał y wierzył/ iżby Moyżeſzow zakon/ nie miał też być Bożym zakonem CzechRozm 90.

»(nie) tak (...) jakoby (własnie), jakoby ... tak« (40 : 1): BielŻyw 143; RejPs 162v; LibMal 1544/84 (3); MurzHist H3; KromRozm II 14; Diar 54; DiarDop 115; tobie tak trzeba myſlić o pokoiu/ Iakobyś ſię mógł zaraz przidać i do boiu. KochSat C; KwiatKsiąż N3 (3); Mącz 84c; GórnDworz Gg7; KuczbKat 15 (2); BielSpr 31; CzechRozm 14v (2); tedy mu [starszemu człowiekowi] przydźie wodą ták dogodźic/ iákoby ſye źimną nie źiębił/ a gorącą deſcenſów niemnożył. Oczko 16 (7); SkarŻyw 132 (2); KochDz 104; ReszPrz 86; KochPieś 11; GórnRozm B3 (2); ActReg 26; ták łupić bydlę/ iákoby znák iáki zoſtał przy ſkorze. GostGosp 116 (3); KochCn B3v; SarnStat 322; GosłCast 49.

»tym obyczajem, jakoby« (1): ſzukáć nieznáiomych Kráin [...] wſzákże tym obycżáiem/ iákoby nigdźiey nie był bliżey piącidźieſiąt mil tych Kráin/ ktore Kolumbus wynálazl. BielKron 443v.

Konstrukcja składniowa: nie inaczej ... jedno jakoby (2): Brencius te ſłowá/ zſtąpił do piekłá nie inácżey rozumie/ iedno iákoby kto/ vćiekł/ ſzcżedł/ zniknął ReszPrz 83 (2).

E. Stopnia i miary: żeby (13): dał vcżynić pod murem przekop głęboki [...] iako by ſniego nie ledá iáko wyſzedł BielKron 314v; BielSpr 30; nie rośćiągamy ſię iákobyſmy dośięgnąć do was nie mieli [Non enim quasi non pertingentes ad vos superextendimus nos]. Boſmy też áż do was przyſzli w Ewángeliey Chriſtuſowey WujNT 2.Cor 10/14.

Połączenie: »(nie) tak (...) jakoby« (10): By ták miłośiernym nie był/ Iákoby ſobie záſzkodził. BierEz P3v; DiarDop 109; BielSpr 26v; CzechRozm 124v; Oczko 16 (2); Iednák ty ták chćiey być śmiáłym/ Iákoby ſye wróćił cáłym KochSob 68; GórnRozm N; SarnStat 148; SkarKazSej 669b.

F. Warunkowe: gdyby, jeśliby (25): LibMal 1546/122v; MurzHist Q; będą ich Rzymiánie rátowáć z chući/ á vprzemie/ iákoby im cżás dopuścił Leop 1.Mach 8/27; BielKron 107v; BielSpr 21v; grzeſzyć w tym nie może/ iákoby ſie bárźiey vniżał/ niżby tego byłá potrzebá [...] owſzemby ieſzcże rychley zgrzeſzył/ gdyby [...] wynoſić ſie miał CzechRozm 211; SkarŻyw 596; CzechEp 46; WisznTr 5; iákby vyźrzano Gdźiebym ſzedł/ wſzędźieby mię pálcem ſkázowano. WyprPl Bv (2).

Połączenia: »jakoby gdyby ... pewnie by« (1): iákoby/ gdyby káżdy cżłonek zoſobná [...] mniemał/ iż tym ſpoſobem zdrow być może/ ieſli drugiego bliſkiego cżłonká zdrowie do śiebie przyćiągnie: pewnieby wſzytko ciáło zemdleć y vmrzeć muśiáło. KlonWor *3v.

»tak (...) jakoby« (2): Diar 67; Pomogą tedy Niewiáſtam [...] ále ták iákoby ſye minerá/ á iéy właſny iad/ właſnémi lékárſtwy piérwéy wypędźił: bo ieſli my ſkórę odwilżác [...] będźiemy [...] draźnić chorobę [...] będźiemy Oczko [40].

»jakoby ... tedy« (7): MurzHist G4v; KrowObr 77; iákoby [karpie] gęſto ſádźił/ thedy róść nie będą. Strum Pv (5).

»jakoby ... wnet by« (1): iákoby iednego álbo dwu wáſzych poráźili/ wnetby ſie drudzy vlękli BielKron 72.

Z elipsą zdania głównego (1): Eia vero quasi non sit intus, Miły duſzko yákoby go nie było domá Mącz 485b.

a. Warunkowo- wyłączne: byleby (2): LibLeg 11/183v; gdyby tu tráfił miedzy Ruſkie pány/ Bá náſzedłby zabáwę iákby iedno zechciał PaprPan Tv.
2. Dopełnieniowe (692):
A. Z odcieniem modalnym optatywnym, wyrażające życzenie, staranie lub obawę (419): Delfowie o tym pilili/ Iákoby go obwinili. BierEz G4 (2); LibLeg 7/32v (5); RejPs 36 (4); SeklWyzn ktv; HistAl M4v; MurzHist B4v; MurzNT 38v; KromRozm II c2v; LibMal 1553/177; Diar 25 (4); DiarDop 109; GliczKsiąż K4v; moyey nędzney duſſy zginyenya ſſukáyą/ A yákoby mi yą odyąć o tym ſie ſtáráyą. LubPs L2 (7); GroicPorz e; KrowObr 71 (5); RejWiz 11 (2); w ſercu ſwoim godzi iákoby ćie przewroćił w doł [in corde suo insidiatur, ut subvertat te in foveam] Leop Eccli 12/15 (4); OrzList h4v; UstPraw F3 (2); KochZuz A2v (2); BibRadz *4v (15); bo ſye teraz mamy [...] nárádźić/ iákoby wáſzá Pápiſterya dáley námi nie ſzydźiłá/ ále żeby na tym Seymie w Piotrkowie przez Exekucyą ſzyię złąmáłá OrzRozm Bv (3); Pocżął ſie też Krol Káźimierz prácowác iákoby Vniuerſitas w Káźimierzu byłá BielKron 376v (54); BielKron Cies Mmmm3; KochSat B2 (3); KwiatKsiąż C2; Mącz 44b (6); ni o czym nie myślił/ iedno o tym/ iákobym to Potomkom ſwym cáło oddał/ y tego ábym przećiwko Kácérzom brónił [...] com od Przodków ſwych miłych wźiął OrzQuin G4v (3); SarnUzn B2 (3); SienLek V2v (2); SienLekAndr a3; LeovPrzep C4v; RejAp 5 (3); GórnDworz H4 (5); HistRzym [118]; RejPos 3v (20); RejPosWiecz2 90v; BiałKat 386v (2); BielSat D4; KwiatOpis C4; GrzegŚm 46; iáko ſtáremu ná wſzem [córki] folgowáły. Przeſtrzegáiąc iák by go ni w cżym nie rozgniewáć HistLan D4 (3); KuczbKat 185 (3); temu zábiega iákoby ſie kreẃ niewinna nie lałá po ziemi/ á iákoby głos krzycżący nie leciał o pomſtę do Páná Bogá ſwego. RejZwierc 141 (12); pilnie tego trzebá ſtrzedz/ iákoby nieprzyiaciel w koło drog nie zaległ BielSpr 8 (12); WujJud 115; RejPosRozpr b4v (2); RejPosWstaw 21v (6); BudBib b (9); HistHel Dv; MycPrz II C3 (3); BudNT przedm a5 (3); StryjWjaz C2; PaprPan G (3); CzechRozm 83v (13); KarnNap C4v (4); ktorzi [zwyciężeni] ćię záwżdy [...] nienawidzą: cżyháiąc záwżdy ná to/ iákoby ná wolność wyść mogli [occasionibus semper intenti, ut se vindicent in libertatem]. ModrzBaz 108 (9); SkarJedn A7 (2); Oczko A4; Do tegom záwſze był chętliwy/ Iákoby żywot wiéść vczćiwy KochPs 150; SkarŻyw 120 (7); CzechEp 4 (8); CzechEpPOrz *2v (2); NiemObr 18 (5); ReszHoz 129; WerGośc 261; WerKaz 276 (3); A wżdy ſie k temu wſzyſcy przychylić nie chcećie/ Iákobyśćie z odmętu tego wypłynęli/ A żebyśćie do końcá w nim nie potonęli. BielSen 12; BielSjem 32; KochPieś 38; PudłFr 11; BielRozm 6 (2); GórnRozm K3v; ActReg 147 (3); KochFrag 50; OrzJan 82 (9); LatHar 716; teraz oto ſtali Zydowie iákoby ćię vkámionowáli [nunc quaerebant te Iudaei lapidare] WujNT Ioann 11/8 (8); WysKaz 48; SarnStat 45 (9); GrabPospR L4v; KlonKr D3v; PowodPr 81; SkarKaz 310a; VotSzl A2v (2); CiekPotr 23; GosłCast 7; PaxLiz E3 (6); SkarKazSej 657b (2); SzarzRytJSzarz nlb 2.

Połączenia: »tak ... jakoby« (4): DiarDop 119; BudBib 1.Mach 11/10; CzechRozm 255v; ma ſie ná to [dworka] ſpoſobić/ y przekłádáć/ y ſtáráć/ ták iáboby [!] więtſzy pożytek był/ niż nakład GostGosp 132.

»tej drogi ... jakoby« (1): cżęſte pożogi słuſznieby Dozorce budowánia miáły do tdgo przywodźić/ żeby oni tey drogi ſzukáli/ iákoby z cegły murowáne domy były [incitare deberent ad rationem ineundam aedium ex lateribus aedificandarum] ModrzBaz 35v.

»tym obyczajem, jakoby« (1): nie ſprzyiáiáłá páśirbom iáko mácochá/ y ſtáráłá ſie o to pilnie tym obycżáiem/ iáko by ie ociec precż wygnał z zyemie. BielKron 53v.

Konstrukcje składniowe: nie (innego a. inszego) ... je(d)no (tylko) jakoby (4): nic niemyſlił o rozmnożeniu chwały y Kroleſtwá Bożego/ iedno thylko iákoby rozmnożył chwałę/ moc/ y krolowánie ſwoie KrowObr 33; BielKron 253v; RejPos 63; BielSpr 52v.

nie jakoby ... ale jakoby (1): gdźie wáſz Hetman ſtárał ſie pilnie o to/ nie iákoby was pobudzał/ ále iákoby was [...] zátrzymáć mógł. OrzJan 45–46.

B. Oznajmujące, wyraża sąd, mniemanie zazwyczaj wątpliwe, nieprawdziwe, rzekome: że, jakoby; quasi Mącz (273): BierEz B3v; będzie ſie mu widzietz iakoby go iuz bog opuſcil. OpecŻyw [34] (2); PatKaz III 98; Pandecta mowi ſpowieſci diascoridis o tym balſamie iakoby mocz iego lekarzom była niepewna FalZioł I 22a (5); BielŻyw 70 (6); GlabGad E2v; MiechGlab *4v (3); LibLeg 7/103v (8); RejPs 35v; HistAl A4v (2); KromRozm I E3 (2); MurzHist H3v; MurzNT 106 marg (4); LibMal 1554/187v; Diar 58 (2); DiarDop 115; GliczKsiąż G7; wiele ludzi proſtych mniemáią/ iákoby tá Mſza wáſzá byłá od Kryſtuſá KrowObr 194v (15); Leop 1.Cor 8/2 (2); BibRadz I 5a marg (11); OrzRozm R2v (2); oſkárżył Misboſetá ſyná Saulowego niewinnie/ iákoby miał przećiw krolowi mowić BielKron 72 (13); GrzegŚm E3; KwiatKsiąż C2 (5); Quasi adfuerim simulabo, Zmyślę ſie yákobych przi tym był Mącz 338c (10); SarnUzn G5v (2); LeovPrzep H2v; RejAp 191; pokázuiąc to/ iákoby mniey rozumiał o ſobie/ niż rozumie GórnDworz D8v (15); GrzepGeom O3v (3); HistRzym 78 (2); RejPos 261v; GrzegŚm 16 (3); KuczbKat 180; BielSpr 43; WujJud 65 (6); Potym ięli záś zádáwáć nam [...] iákobyſmy miedzy ſobą byli niezgodni. WujJudConf 10v (3); RejPosRozpr c4; BudBib Gen 41/17 (3); HistHel Dv; BudNT Eev marg (2); CzechRozm 15v (13); gdy dwá zmowiwſzy ſię ná trzećiego/ práwowáli ſię zſobą [...] wſzytką poſtáwą [obżałowany] dawał znáć/ iákoby do przyśięgi gotow [declarabat ac si ad iurandum paratus esset] ModrzBaz 86 (7); Heretykowie bárzo głupie y vpornie plotą: iákoby kośćioł Boży nie widomy być miał SkarJedn 13 (7); KochPs 5; SkarŻyw 193 (10); MWilkHist Kv; Beroſus piſze lib. 3. iſz ten Cham obierał ſie około nauk Czárnoxięſkich [...] y iákoby w ten czás Oycá piiánego vmyſlnie miał vczárowáć StryjKron 6 (2); CzechEp 15 (14); CzechEpPorz *4v; NiemObr 5 (14); WerGośc 224; GórnRozm A2v; KochWr 38; ActReg 19 (6); Phil M3; OrzJan 125 (2); LatHar 296; ten [szafarz] był odnieśion do niego/ iákoby roſpraſzał dobrá iego [diffamatus est ... quasi dissipasset bona eius]. WujNT Luc 16/1 (4); WysKaz 18; SarnStat 633 (5); SkarKazSej 689a; KlonWor 17.

Powtórzenie spójników w tym samym zdaniu: iż ... jakoby (1): Wktorym [...] mátká/ wielką poćiechę miáłá/ pomniąc iſz gdy ſię vrodził/ iákoby go wnabożnym y zakonnym vbierze widziáłá. SkarŻyw 470.

Połączenia: »jakoby (w)rzkomo (a. rzekomo)« (3): Iam susurrare audio civem Atticam esse hanc [...] A yuſz miedzy ſobą ſzepcą yákoby wrzkomo rodźiczką tá miáłą [!] być Atenieńską Mącz 435d (2); WujJudConf 7v.

»(nie) tak ... jakoby« = ita ... quasi Mącz (25): BielŻyw 38; BielŻywGlab nlb 8 (2); GlabGad L6; SeklKat V3v; Diar 32; KrowObr 60; raczyſz piſáć/ iżeś ieſt ták ſpráwion/ iákobych ia oſobę W. M. [...] nieprzyſthoynie wſpomináć miał. OrzList d; BielKron 429; Mącz 62a; SarnUzn D4v; GórnDworz Hh3v (3); KochMon 33; WujJud 115; BudNT C (2); CzechRozm 108v (2); ModrzBaz 140v; CzechEp 255 (2); ReszPrz 89. Cf Konstrukcja składniowa.

Konstrukcja składniowa: nie inaczej ... jedno jakoby (1): nieinácżey ſie cżłowiekowi widzi/ iedno iákoby tákowe rzecży byłi [!] ná on cżás/ iedną cżęſcią iego roſkoſzy GórnDworz H7.

nie tak ... jakoby ... ale iż (1): Nie ták rozumiey co powiedział/ grzechy pokryte ſą: iákoby tám ieſzcze były [...] ále iż ich Bog więcey nie widzi WujNT 537.

W tytule marginesowym (1): Iákoby Trádicie Piſmu przećiwne być miáły. WujJud 42v marg.

3. Podmiotowe: że (93): w ten cżas mi ſie widzialo iákoby wrazil w mé ſerce miecż oſtry OpecŻyw 126; FalZioł V 66v; BielŻyw 122; GlabGad D8v (12); iednim rázem zda mu ſie iż ieſt ku niebu ná wodách podnieſion á drugi raz mu ſie zda iákoby miał vpáſć do głębokoſći piekielney. RejPs 160v (2); HistAl L6v (3); KromRozm I M3; MurzHist N2v; KromRozm III M8v (2); LubPs N3v marg; Leop Esth 8/16; BibRadz I 273v (7); roſławiło ſie/ iákoby Ceſarz/ Papież/ y Krol Ferdynánd/ mieli ſie zbieráć z wielkim ludem ná Ewángeliki BielKron 225v (6); Audire vocem eius visa sum ante aedes modo, Zda mi ſie yákobych go dopiero przed drzwiámi słyſzáłá. Mącz 494b (7); OrzQuin E2v; RejAp 3 (2); GórnDworz E3v (5); RejPos 191v; KuczbKat 335; BielSpr 72; RejPosWstaw [1102]v; BudBib 2.Reg 4/10; BudBibKaw A2; CzechRozm 178 (2); ktorym wywożeniem [zboża] zda się iákoby pokarm z vſt ludźi vbogich wydźierano [exportationes ... quibus tanquam cibus ex ore tenuibus hominibus eripitur] ModrzBaz 33v (10); SkarJedn 291; SkarŻyw 35 (4); CzechEp 162; GórnRozm Gv; OrzJan 79.

Połączenia: »tak ... jakoby« (11): BielŻyw 162; GórnDworz H6v (5); RejZwierc 137v; ModrzBaz 12v (2); KochPs 190; ieſcze ták rżekę że ſię ták zda/ iákoby v was práwá nie było GórnRozm E2.

Z elipsą zdania głównego (2):

Połączenia: »prosto jakoby« (1): Ani wiém czemuś mi ſye nievdáłá: Proſto iákobyś młodym przyganiáłá. KochPieś 22.

»nie tak jakoby« (1): z ktorych Chriſtus wedle ćiáłá [...] Lecż nie ták iákoby vpádło ſłowo Boże [Non fieri potest autem, quod exciderit verbum Dei]. BudNT Rom 9/5.

4. Przydawkowe: żeby; ut Mącz (166): Zmyſliwſzy rzecż liſt nápiſał: Iákoby Náktánáb wyznał/ Iż v Ligurgá wypożycżał. BierEz G3; OpecŻyw 133v; BielŻyw 147; RejPs 35 (4); LibLeg 11/10v (3); ZapWar 1545 nr 2646 (2); SeklKat K3v; RejKup y8v; MurzHist N3v; Diar 33 (3); DiarDop 118; GliczKsiąż G6v; grzeſzny w cięſzkośći grzechu przychodzi ku wątpieniu/ iákoby go Pan Bog opuśćić miał. LubPs L4v marg; KrowObr A4v; RejWiz 168; OrzList gv; BibRadz *4v (5); Było ná ten cżás powieśći rozmáitych doſyć ále nie pewnych/ iákoby trućinę chćieli zádáć Krolowi/ áby go też do miáſtá puśćić woley nie mieli BielKron 419v (19); KochZg A2v; KwiatKsiąż Fv; Mącz 407d (2); OrzQuin E4; SienLek a3v; RejAp 87v; maſz w. m. tę ſławę/ iákobyś ná wielu mieiſcach záraz miłowáć miał GórnDworz Cc2 (16); Abyś nam racżył dáć [...] tákie myſli y tákie ſerce/ iákoby nas nic nigdy nie záfráſowáły żadne ſprzećiwne rzecży RejPos 307 (10); BiałKat c; GrzegŚm 29; HistLan C3v (3); RejZwierc 84 (5); BielSpr 47; WujJud 219v; WujJudConf 6v (4); RejPosRozpr c3v; BudNT przedm a5v (2); CzechRozm 122v (2); KarnNap G2; Ani śię też do tego moie słowá ćiągną/ żebych był tego mnimánia/ iákoby namiętnośći [...] mogły być do gruntu z cżłowieká wykorzenione [ut affectus ex homine prorsus excindi posse sentiamus] ModrzBaz 7v (5); SkarJedn 134 (3); SkarŻyw 13 (4); KochTr 21; StryjKron 767; CzechEp 30 (3); NiemObr 19; GórnRozm K4 (2); ActReg 13 (8); GostGosp 8; GrabowSet C2v; KochFrag 29 (2); onby potym odnośił potwarz/ iákoby wźiąć miał pieniądze [calumniam sustineret, tamquam accepturus pecuniam] WujNT Act 23/25 (3); WysKaz )?(3v; SarnStat 13 (7); SkarKaz 311b; Gdy nowiná, iákoby zeiść miał z świátá, przyſzłá CiekPotr 1 (4); CzahTr F2; SkarKazSej 668a (2); KlonWor 17; PudłDydo [B5]v.

Połączenia: »jakoby ... rzkomo« (1): Simulabat se Romam rediturum cum in Affricam navigaturus esset, Ták dawał znáć tę sławę puſzczał yákoby ſie rzkomo do Rzymu chćiał wróćić gdy ſie do Afriki puśćić miał. Mącz 394c.

»tak ... jakoby« (1): owſzem ſie záwżdy o to ſtáráć áby nas cżás tymi wiernemi ták záſtał/ iákobych my wedle obietnic Páńſkich záwżdy żywi byli RejZwierc 166v.

W streszczeniu rozdziału i tytule marginesowym (2): BibRadz Gen 18 arg; Myſl S. Antoniego/ iákoby nádeń nie było. SkarŻyw 51 marg.

5. Orzecznikowe (15): WróbŻołt O7v; Ktorzy ácż ſie zdádzą iákoby byli wiernemi ſprawcámi iego/ á wſzákoż ſą zdradni wydawce iego. LubPs N6v; BibRadz Dan 13/5; Piąta Seymowa queſtia ieſt/ iákoby nam Práwá ſzły/ á ſpráwiedliwość rychła á ſnádna v nas byłá OrzRozm T; OrzQuin B; RejAp 185v; GórnDworz I5v; gdy ſię [Ananias] tákim być pokázował/ iakoby ducha ś. miał BudNT przedm c2; CzechRozm 178; nieprzyiaćielſkie náćieráć ná tego/ ktory ſię zda iakoby zbłądźił [oppugnare eum, qui errare videatur]/ ieſt rzecż cżłowieká ſrodze iádowitego ModrzBaz 65; KochWr 26; Phil S4 (2); vśiadł w kośćiele Bożym okázuiąc ſię iákoby był Bogiem [ostendens se tanquam sit Deus] WujNT 2.Thess 2/4; WysKaz 19.
** Bez wystarczającego kontekstu (1): Quasi adver. similitudinis Iákoby/ Równie ták. Mącz 338c.
IV. Partykuła (614):
1. Partykuła osłabiająca treść wyrazu towarzyszącego: niby, niejako, poniekąd; quasi, tanquam Mącz (194): OpecŻyw 94 (3); octauyan czeſarz [...] wſtąpyl do glownego wrzymye yakoby koſzczyola PatKaz III 104; FalZioł II 15a; GlabGad II; W Przeſłym Thractacie (iakoby odchodząc od pierwſzey rzecży) powiadaliſmy o narodach ktore mieſzkali w Sarmatiey Aziyſkiey MiechGlab 64; RejPs 55 (2); LibLeg 11/13v; MurzHist A2 (3); MurzNt 163v; KromRozm III A8 (2); Diar 51; Náuká [...] thego cżłowyeká kthoryby ſie nyą ogrodził nye dopuſſcża yákoby vmyerác. GliczKsiąż H3v (2); KrowObr 112 (2); RejWiz 1; BibRadz II 79d marg (6); BielKron 52; Mącz 379d (3); SarnUzn B2 (5); kiedy Lice chorego s ćięſzkiey niemocy iákoby otywáło SienLek 22 (2); gdy theż poźrzyſz ná rozlicżność biretow/ kápic/ infuł [...] możeſz też to tymi iákoby koronámi názwáć/ ále nie właſnie koronámi/ áni nie złotemi. RejAp 79v (9); mowiłeś W. M. wiele zá nią [nauką] [...] á teraz záſię mowiſz w. m. iákoby coś inego. GórnDworz G8 (10); HistRzym 92 (2); RejPos 16v (6); GrzegŚm 33; KuczbKat 386; RejZwierc 13v (5); BudBib I 346d marg; Strum A2; BudNT Rom 15/15; CzechRozm 126v (6); Bo tá [przyjazna chęć] ieſt práwidłem á iákoby práwem [norma est et veluti lex] ktora złè chęci kiełzna. ModrzBaz 136 (21); ModrzBaz Bud ¶6 (2); KochOdpr A2; Oczko 3v (6); SkarŻyw 565; StryjKron 6; A fol. 253. iákoby ſię popráwuiąc w tym y wykládáiąc ták mowi. CzechEp 140 (11); NiemObr 55 (2); ReszList 175; GórnRozm L2v (3); KochWr 38; ActReg 26; GostGospSieb +4; KochCz B (4); OrzJan 64; LatHar 2 (8); Przecz P. Chriſtus krewnych ćieleſnych iákoby zániedbawa. WujNT 227 marg (9); WysKaz 6 (3); ſpráwy ſkończoné y práwie vmárłé/ iákoby przećiwko przyrodzeniu/ znáwiáć [...] ieſt rzecz trudna [negotia mortua et finita, tanquam et quasi contra naturam suscitare difficile est JanStat 560] SarnStat 591 (10); PowodPr 16 (5); Dwie P. Bog ma drodze do ſpraw ſwoich: iednę práwá iákoby poſpolitego: á drugą [...] nád práwo SkarKaz 578a (4); CzahTr C3v (2).

W przeciwstawieniu: »jakoby ... ano« (1): Iako by to taiemnicze Ano przy nim iawne licze Czo tu odbieżał we sklepie RejJóz H6.

Połączenia: »jakoby kęs« (1): áby ćiáło omyté/ á iákoby kęs zmiękczóné/ tym ſnádniéy błotem okłádáné być mogło Oczko 18.

»jakoby nieco« (1): gdy [pisarze Starego Testamentu] opiſuią rzecż ktorą [...] tedy też tám poſpolićie záraz/ iákoby nieco wedle duchá/ iáką inſzą iuż nie ták znácżną wyſtáwuią. CzechEp 366.

»jakoby niejako« (1): gniew á rozgniewánie ſą od ſiebie ty dwie rzecży iákoby nieiáko rozne RejZwierc 75v.

»prawie jakoby, jakoby prawie« (2 : 1): RejAp 194; z máiętnośći ſtárodawnych/ á práwie iákoby dźiedźicżnych [de possessionibus vetustis et quasi avitis] ludzie vcżeni zrzuceni ſą ModrzBaz 133v; CzechEp 103.

»troszkę jakoby, jakoby troszkę« (1 : 1): iedne [trefności] vſzcżkną pod pokrywką/ drugie iáſnie: záſię te máią przyſtoyną wdzięcżnośc/ á owe troſzkę iákoby bez wſtydu GórnDworz S2v (2).

Konstrukcja składniowa: nie ... ale jakoby (3): OpecŻyw 66; BibRadz Ioann 7/10; gdy poſzli bráćią iego/ tedy y on poſzedł ná ſwięto/ nie iáwnie/ ále iákoby potáiemnie [non manifeste, sed quasi in occulto.] WujNT Ioann 7/10.

A. W odniesieniu do następnego wyrazu (2): bo káżda rzecż do podobney ſobie rzecży/ s przyrodzenia iákoby/ rádá ſie gárnie. GórnDworz Mv; widźiém / tęż á iednę wodę/ róznémi gruntámi wiedźióną/ nábytą iákoby/ á máło ſobie podobną/ właſność otrzymáwáć. Oczko 8.
2. Imitująca (o rzeczy udanej lub niepewnej): ponoć, rzekomo, na pozór (81): BierEz P3; To odpowiedzenijé matuchnie/ widzi ſie iakoby ſrogié/ przykré/ ij nie laſkawé/ ale bylo ku nauce naſſé OpecŻyw 41 (2); FalZioł IV 42a; WróbŻołt kk5v; Zebrawſchi ſzye [...] thak yſch bilo wyelye yakobi wyeczey nyſly odwyeſſczye kony LibLeg 11/164v (3); LibMal 1547/134v; Poydę przedſye yákoby nyebacząc/ ábych guzu nyedoſtał KromRozm I A3 (3); MurzNT 43v; GliczKsiąż F5 (3); KrowObr 49v; Leop Sap 3/3; zá ieden goźdź żelázny/ dawáli cżworo chlebá ich obycżáiem piecżony iákoby s káſztánow BielKron 443v; Mącz 19d (2); żadna rzecż trefnieiſza nie ieſt/ iáko wyrwáć co nád pomyſł cżłowiecży [...] Dopiero te drugie zá tymi idą/ iáko niewyrozumienie rzkomo cżego [...] mowienie iákoby nie k rzecży GórnDworz S2v (4); włożył práwą nogę ná pſá ſwego/ iákoby iádąc/ á drugą nogą ſzedł pieſzki HistRzym 70v (2); RejPos 117v (2); gánimy wſzyſtki ktorzy zárzucáią dobre vcżynki/ á [...] powinną Krześćiáńſką pobożność znieważáią/ iákoby máło potrzebną ludźiom wiernym. WujJudConf 109; RejPosWstaw 44; BudBib Iob 6/27; BudNT przedm b8v (2); CzechRozm 17 (3); ModrzBaz 40v; SkarJedn 277; SkarŻyw 444 (2); grubie choćiaż wrzkomo ſubtylnie y iákoby duchownie y dumáią y mowią. CzechEp 255 (6); v was wolno iákoby źle czynić/ á indźiey niewolno. GórnRozm A4v (2); ow prosił iakoby de persona sua ale wiem iz ta była intentia wszytkich ActReg 89 (2); GrochKal 24; LatHar 262; ábyśćie ſię nie łatwie dáli vnośić od rozumu wáſzego [...] áni przez powieść/ áni przez liſt iákoby od nas poſłány [per epistulam tanquam per nos missam] WujNT 2.Thess 2/2 (5); SarnStat 397; PowodPr 13.

Połączenia: »jakoby pod pokrywką« (1): bez winy ich ſwemi potwarzámi zámiátáią/ á iákoby pod pokrywką pokoiu á przyiacielſthwá obłudnie ſie obchodzą z nimi LubPs I2v.

»jakoby rzkomo, (w) rzekomo jakoby« (2 : 2): A w rzekomo iákoby wyſzedł/ vthái ſie KrowObr 121; gdy oni żeglarze chćieli z okrętu vćiec/ puśćiwſzy barkę ná morze/ rzekomo iákoby pocżynáli [sub obtentu quasi inciperent] od przodku okrętu kotfice wyćiągáć Leop Act 27/30; CzechRozm 139v (2).

»tak jakoby« (1): Quasi de improviso respice ad eum, Ták yákoby z nieobácznośći weźrzi nań. Mącz 338c.

Konstrukcja składniowa: nie ... ale jakoby (1): lud záś Iſráelſki [...] ku zakonowi ſpráwiedliwoſći/ nie przyſzedł. Dlacżegoſz? Iż nie z wiáry/ ále iákoby z vcżynkow [Quia non ex fide, sed quasi ex operibus]. Leop Rom 9/32.

W słowniku, rejestrze lub tytule rozdziału (9): Iákoby kośćioł Papieſki był miſtrzową y mátką. KrowObr Rr4 (3); Quasi vero paulum differat, Iáko by máła rózność byłá. Mącz 285a (6).

A. W funkcji pierwszego członu rzeczownika złożonego: pseudo- (5): ácż przedſię będą przełożonymi nád kroleſtwy ſwemi/ ále właſnie ie może miánowáć iákoby krolowie gdyż ſie poddádzą pod poſłuſzéńſtwo beſtiey tey. (marg) Krolowie iákoby krolowie. (–) RejAp 144v (4).

W przeciwstawieniu: »prawy ... jakoby« (1): z rozlicżnemi Krolmi ſwiátá ktore tu pod dzieſiątkiem licżby pokłáda/ á nie zowie ich też práwemi krolmi ále iákoby krolmi. RejAp 144v.

3. Przybliżająca: prawie, niemal, mniej więcej, około (225): niebylo ſluſſno/ by nágle iakoby kryiomką z onego miaſta wyſſli. OpecŻyw 30 (2); PatKaz III 122; Drugie [sandali] ſą iakoby cżyrwone/ Thrzecie ſą prawie żołte FalZioł III 11c (7); BielŻyw 59; GlabGad O3v (2); WróbŻołt M8v (2); ty záſię ktory ieſtes wielmożny y powyſzſzony/ á chceſz ſie zwáć iákoby nieſmiertelnym [vis se quasi dicere immortalem]. HistAl C5v (2); MurzHist C3v (5); GliczKsiąż C2v (5); GroicPorz A4; iedná głowá iey [bestii] zábitá iákoby do ſmierći: [quasi occisum in mortem]: ále plagá ſmierći iey vzdrowioná byłá. Leop Apoc 13/3 (2); BibRadz 203d marg (3); BielKron 5v; KwiatKsiąż L4v; Paronomasia [...] Przisłowienie/ gdy różne słowá yákoby yednáko brzmią. Mącz 281a (3); GórnDworz K4 (3); GrzepGeom B; HistRzym 104v; GrzegŚm 42 (3); RejZwierc 110v; Pokázuią ſie tedy w koſciele Ierozolimſkim niekthore pozwirzchne á iákoby pewne znáki/ przez ktore poznáć możemy/ kthory prawdziwym á ktory fáłſzywym koſciołem názwáćbyſmy mogli. RejPosWstaw [1432]v (2); Strum Nv (2); CzechRozm 67 (2); Wielkie ieſt wſzędźie/ á iákoby śmiertelne praw y kárnośći rozruſzenie [quasi fatalis legum et disciplinae dissolutio] ModrzBaz 101 (6); w tym ſcriptćie/ choć ieſt iákoby o wſzyſtkich Cieplicach/ o Polſkich nawięcéy Oczko 25 (9); SkarŻyw 463 (3); kilká świádectw/ á iákoby nie wątpliwych przykłádow iáśnie pokażę. CzechEp 282 (2); ReszPrz 12 (3); ReszHoz 137; GórnRozm C4 (3); GostGospSieb + 4v; Phil Q; OrzJan 96; LatHar +8; WujNT Act 17/22 (2); WysKaz 31; SarnStat 848; PowodPr 41 (2); SkarKaz 81b (2); Mnieć márkotno á oni iákby ſtego ſzydzą. CzahTr C2 (5).

Połączenia: »jakoby niemal« (1): mam sioſtrę ſwoię dáć zá cię, ná cudzym Obiedzie, y iákoby niemal wyżebránym. CiekPotr 51.

»prawie jak(o)by, jakoby prawie« (10 : 1): RejPs 181v; RejPos 179 (2); to co mowiſz bárzo łácno może być pokazano. NAprzod pewnymi niektorymi wywody/ á iákoby práwie pewnym okazánim ſámey właſney rżecży CzechRozm 164v (2); CzechEp 6 (3); CzechEpPOrz *2; Wieleby ſię mogło tákowych przykłádow tu przywieść/ ále iż práwie iákoby ná káżdy dźień przypadáły [...] nie ieſt rzecż potrzebna ábym ſię iuż dłużey tym zábáwiáć miał. WysKaz 42; KlonFlis Hv.

»prosto jakoby« (1): otoć poſłał Bog ieſzcze przyiacielá, proſto iákoby iuſz Ná márách będącemu. CiekPotr 36.

»jakoby właśnie« (1): Zaſz śię to na mię niesciąga? zaſz nie ieſt iakoby właſnie na moię perſonę vczyniono? MurzHist R3v.

Szereg: »mało a jakoby nic« (1): tyć rzecży rozmáićie każdego vmysł trapią. Owa máło á iákoby nic nie dawaią odpocżynku [Modicum tanquam nihil in requie] BudBib Eccli 40/6.

W słowniku (1): Prope iam excurso spatio, Yakoby vmierziwſzy kres Mącz 74c.

A. Przed ujętymi liczbowo określeniami czasu, odległości, objętości, ciężaru, itp.: około, mniej więcej (112): Y przebywala tam panna Maria s nią iakoby przez trzy mieſiące [Mansit... quasi mensibus tribus Vulg Luc 1/56] OpecŻyw 11v (5); warz ie w wodzie iakoby wpołtory quarty wodi FalZioł I 3d (24); MiechGlab 76; LibLeg 10/147; przedali za 6 grzywyen we wſſy zoną stroną kobilina yakobi wpulthoru myll LibMal 1547/130v; MurzHist B4v (2); MurzNT Ioann 1/39 (3); Pothym pochwili iákoby w godzinie [Et intervallo facto quasi horae unius]/ drugi iákiś twierdził to/ mowiąc Leop Luc 22/59 (6); BibRadz 2.Par 4/5 (7); Mącz 502b; Pierwſza część od ſámego dná śklenice/ iákoby dwá pálcá ná gorę. SienLek 25v (6); zdał ſie mu goſpodarz bárzo ſtháry á żoná bárzo młoda/ iákoby w ośmnaśćie lath. HistRzym 59v; RejPos 304 (8); Byłá lepak iakoby godziná ſzoſta [Erat autem fere hora sexta] BudNT Luc 23/44 (2); CzechRozm 141V; Oczko 28; SkarŻyw 528; LatHar 556 (4); Gdy tedy odpłynęli iákoby ná dwudźieſtu y piąći ábo na trzydźieśći ſtáiow [cum remigassent ergo quasi stadia vigintiquinque aut triginta] WujNT Ioann 6/19; á był poczet oſob weſpołek iákoby ſto dwádźieśćiá [erat autem turba hominum simul fere centum viginti] WujNT Act 1/15 (20).

Połączenia: »jakoby prawie« (1): á było iákoby o ſzoſtey godźinie [Hora erat quasi sexta]. (marg) To ieſth/ iákoby práwie o południu. (—) BibRadz Ioann 4/6.

»rowno jakoby« (2): Wezmi [...] naſienia opichowego y hanyżowego, rowno iakoby po dwu dragmu, maſtiki, cinamonu, po trzech dragmach FalZioł I 42b (2).

»tak ... jakoby« (1): Widziałem pácholę ták nadobne/ iákoby we cżterzech lećiech SkarŻyw 126.

»tak daleko jakoby« (1): od gory ktorą zową Oliwną/ co ieſt bliſko Ieruzálem/ thák dáleko iákoby Szabath chodu [sabbati habens iter]. BibRadz Act 1/12.

»tak wiele jakoby« (1): daway tego prochu niemocnemu pić [...] záwżdy ráno ták wiele iákoby czwierć złothego SienLek 59.

»w liczbie (a. w liczbę) jakoby« = numerum quasi PolAnt (3): MurzNT Ioann 6/10; powſtał był Theodás [...] do ktorego przyſtáło mężow w liczbie iákoby cztery ſtá [cui consensit numerus virorum circiter quadringentorum ] WujNT Act 5/36 (2).

a. W przeliczeniach obcych miar itp. na polskie lub lokalnych na ogólnie znane (8): OpecŻyw 26v; okolicżnoſć iego [Konstantynopola] ieſt oſmnaſcie mil włoſkich, naſzych iakoby ſzeſć MiechGlab 69; BibRadz II 39v marg; BielKron 263; Centussis, Sto asses/ to yeſt/ ná náſzę monetę yákoby Taler y puł groſzá Mącz 47c (2); WujNT 272 marg; kto włókę trzyma, dźieśięć ſolanek może ná oźiminę wyśiać, iákoby dwá korcá Lubelſkié SarnStat 475.
4. Wyjaśniająca: czyli, mianowicie, na przykład, (po przeczeniu:) bynajmniej (113): OpecŻyw 65; wezmi wina wonnego iakby muſzkatella albo małmazija FalZioł V 62 (4); LibLeg 11/166; LibMal 1547/129 (2); RejKup g8v; GliczKsiąż A3v; Zá długim zwyczáiem przyſzło iż then Sąd zową wyłożonym/ iákoby ná pewne á nieomylne czáſy vłożonym GroicPorz 1v; BibRadz Is 59/18 (3); Nogi gliniáne y żelázne známionuią dziſieyſzą ſpráwę Rzymſką y ſłabą y krzepką iákoby nieuſtáwicżną BielKron 9v; Capillatus [...] Włoſáty/ który yákoby gęſte á długie włoſy ma Mącz 34c (17); OrzQuin T4; BiałKat a4; ten przypadek iádowity [gniew] nie ieſth iákoby dziedzicżny w ciele cżłowiecżym RejZwierc 75; kráie ćiáłá/ á iákoby włoſy y páznogćie [extremitates corporis et veluti crines et ungues] ochędożyć chceſz/ á o głowę [...] nic nie dbaſz. ModrzBaz 99v (2) ReszList 175; GostGospSieb +2v; KochAp 12; Abráhámowi opowiedźiáne ſą obietnice/ y plemieniowi iego. Nie mowi/ Y plemieniom/ iákoby o wielu [Non dicit: Et seminibus, quasi in multis] WujNT Gal 3/16; JanNKar C4; odbieżałbych ludu mego. Bo wſzyſcy wyrodkowie (iákoby nie onych dobrych oycow ſynowie) y ſkupienie zbrodniow SkarKazSej 706a.

Połączenia: »na podobieństwo jakoby« (1): Pan był wezwan w dom iednego Fáryzáyſkiego przełożonego: ná podobieńſtwo/ iákoby po thy cżáſy náſze do ktorego przełożonego zakonnego. RejPos 225.

»prawie jakoby« (1): niebędziećie roſſerzáć złoſći ſwych práwie iákoby nád proroki memi [in prophetis meis nolite malignari Vulg Ps 104/15] RejPs 154v.

A. Przed tłumaczeniem wyrazu obcego na polski, wywodem etymologicznym (68): PatKaz III 113; kwiath thego ziela [nawrotu] za ſlończem idzie roſkwitaiącz ſie/ á ſtąd że połacinie to ziele Solſequium zową/ iako by naſladuiącze ſłończa FalZioł I 49c (7); DYogenes Cinicus mędrzec [... ] nazwan był Cynicus iakoby pſal dla pieſkich obycżaiow BielŻyw 68 (2); GlabGad Dv; Oſmy był ſin iego Sziachmet co ſie wykłada nabożny Achmet, wſzakoż go Thatarzy teraz zową Sach met, iakoby męcżony Achmet MiechGlab 30 (10); KromRozm III I2; GroicPorz b; KrowObr 134v; ſynowi nowo národzonemu dał imię Stráchwás/ iákoby ſtráſzliwe weſele (bo Cżechowie zową kwáſem bieſiádę) BielKron 323 (3); Mącz 437d; OrzQuin L2v; SienLek V3v; RejAp 82 (3); będzyeſz zwan Piotrem/ iákoby opocżnym/ twárdym/ á vmocnionym w wierze ſwoiey. RejPos 276; KuczbKat 220; BudBib I 69c marg; BudNT przedm c5v; ModrzBaz 35 (2); witreollum (zowią koperwáſerem náſzy z Niemieckiégo/ iákoby Miedźiáną wodą) Oczko 4v (3); ktorą kráinę dźiś Poleſie/ álbo Podláſze/ od przyległośći láſow zową/ álbo też Podláſze/ iákoby pod Láchámi Polakom kráinę przyległą Ruſacy przezwáli. StryjKron 205; CzechEp *3; PaprUp Bv; [Katon] odpowiedźiał: Bene paſcere/ ięzykiem ſwym/ iákoby náſzym/ Mieć ſie dobrze. GostGospSieb +2v; LatHar 177 (2); Doktorowie [...] po Zydowſku Sopharim, iákoby kśięża/ od ſłowá Sepher, to ieſt kśięgi; ábo od Saphar, iákoby czytelnicy y wykłádácze zakonu WujNT 8 (2); JanNKar D; SarnStat 1272.
Frazy poprzedzające „jakoby”: »(to a. co) się rozumie« (6): Balet. To ſie rozumie iákoby ſtrách RejPs 177 (5); RejPos 243.

»(co a. to) się wykłada« (9): FalZioł IV 11b (3); ktore [Goty] poſtronni ludzie Połowcami zwali, co ſie wykłada z Słowienſkiego, Ruſkiego/ y Moſkiewſkiego ſłowa iakoby Lupieżce á drapieżni MiechGlab 35; RejPs 175v (3); HistAl M4; RejPos 141.

»zowie się« (1): Aper. Kiernoz. [...] po grecku zowie ſie iakoby okropny/ abowiem ieſt gniewliwe zwierzę á ſzalone FalZioł IV 3c.

5. Rozkazująca: niechby (1): Pan ktory chce pieniądze zebráć pobożnie/ niech gumná ná drogość záchowa [...] á żywnośći tákich co rola ma iákobj nie kupował GostGosp 152.
*** Bez wystarczającego kontekstu (7): Instar [...] Ná ten xtałt, yákoby. Mącz 171b; Gleich wie. Iáko. Niby. Iákoby. Ut, uti, sicut. Calag 248b; Calep 1107b (5).

Cf JAKOBYĆ, JAKOĆBY, JAKOKOLWIEKBY, JAKOŻBY, JAKOŻKOLWIEKBY, KAKOBY

MK