« Poprzednie hasło: JARMARCZNY | Następne hasło: [JARMARKOWE] » |
JARMARK (182) sb m
jarmark (178), jermark (4); jermark ZapMaz (1); jarmark : jermark Mącz (17 : 1), Calep (2 : 2).
Oba a jasne; e z tekstu nie oznaczającego e.
sg | pl | |
---|---|---|
N | jarmark | jarmarki |
G | jarmarku | jarmarków |
D | jarmarkowi | jarmark(o)m |
A | jarmark | jarmarki |
I | jarmarki(e)m | |
L | jarmarku | jarmarkach, jarmarcéch, jarmarkoch |
sg N jarmark (12). ◊ G jarmarku (22). ◊ D jarmarkowi (1). ◊ A jarmark (41). ◊ I jarmarki(e)m (7). ◊ L jarmarku (13). ◊ pl N jarmarki (27). ◊ G jarmarków (10); -ów (8), -(o)w (2). ◊ D jarmark(o)m (1). ◊ A jarmarki (21). ◊ L jarmarkach (23), jarmarcéch (3), jarmarkoch (1); -ach : -éch LibMal (2 : 1), UstPraw (3 : 1), SarnStat (13 : 1); -ach : -och Calep (1 : 1); ~ -ach (13) -åch (4), -(a)ch (6); -åch Leop (2); -ach : -åch UstPraw (2 : 1), SarnStat (11 : 1); -éch (1), -(e)ch (2).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.
W porównaniach (2): Nuż záſie Fryſtowánie/ z Kommiſsiy rotunki/ Poydą by ná Iármárku s kálety wiárdunki. BielSat Ev [idem] BielRozm 33.
W połączeniu z nazwą miasta (w L), lub przymiotnikiem od nazwy miasta [jarmark + przydawka (14), przydawka + jarmark (3)] (7 :10): Item powyedzial yſch theraſch przed yarmarkiem pyzdrkym ſpychlyerzs wpyſzdrach pyotrek chczyal vylupicz LibMal 1543/75, 1543/68, 1547/128v, 1550/156, 156v, 157, 1554/183; Iako ſie niedawno trefiło/ chodzącz w Iármárk Lubelſki miedzy kramy trzey cżyśći pácholcy GórnDworz O3v; We Srzemie cztérzy Iármárki roczné. Plérwſzy ná święto świętégo Erázmégo/ miáſto Iármárku w Budſtaćie [Ioco nundinarum in Budsthed JanStat 1041]: który tám zwykł bywáć ná święty Ian Krzćićiel, SarnStat 1227, 106, 1227 [2 r.], 1228 [3 r.], 1229. Cf »jarmark frankfordzki«.
W połączeniu z określeniem terminu jarmarku [w tym: z nazwą święta (4), postny (a. chudy, a. wstępny) jarmark (5)] (9): duo anni fient, sabbato ante medium Quadragesime. alias przeth chudym gyermarkyem. ZapMaz III T 1/180v; Item powyedzial ze wlowiczu lyatlioſz wyarmark na ſzwyethą Lucia pyącz zlotich vkradl LibMal 1547/129; Item zeznal dobrowolnye yſch wyarmark ſwyenthego michala theraſz przeſli [...] do Budi Jacuba Korba [...] wyerzschem yeſth ſzyą wdarl. LibMal 1551/158v; Budą kramna Jaduigi Cerwowey theſz na Rynku wyarmark poſthny theraſz bąda dwye lyeczye wyerzschem wilupill LibMal 1551/159, 1543/73v, 1545/98v, 1540/149v, 1553/177; w Krzepicách. Plérwſzy Iármárk poſt Laetare. SarnStat 1232.
W połączeniu z wyrazami: przeszły (4), teraźniejszy (2), niniejszy (1) służy do określania czasu jakiegoś wydarzenia (7): Item wpyſzdrach przeſlego yarmarku myecz vkradli LibMal 1543/75; Item powyada yſch na yarmark theraſz nynyeiſchi do Gnyezna myall yſzcz wolya na kradzyeſz LibMal 1547/131; Iſch dnya yednego przed yarmarkyem theraſznyeyſchym poſnanſkym v Sebaſtiana wſuſchczinym domu na Nowey Grobly wzyal znamoſcz zyendrzeyem LibMal 1554/183, 1550/153 [2 r.], 156, 1551/158.
W połączeniach szeregowych (7): BElá źięć krolá Polſkiego Mieſzká [...] iármárki/ y wſzelkie kupiectwá y tárgi vſtháwił. BielKron 300v; Panegyris, Nundinae Athenis quae quinto quoquae celebrantur anno, Známienity ziazd/ ſiem/ albo yármárk. Mącz 275b, 263a; PRZYWILEIE KORONNE, Y MIAST KORONNYCH Z ſtrony Wolnośći/ Praerogátyw/ Iármárków/ Skłádow/ Drog kupieckich Podwod/ Szoſow/ y innych podatkow SarnStat 881, 289, 1229, 1233.
»kupować na jarmarku« [szyk zmienny] (3): RejZwierz 100; wſzákoż wino becżką/ korzenie kámieniem / y inne rzecży do ſwey potrzeby całkiem kupuy ná wielkim iármárku/ álbo ná właſnym ſkłádźie. GostGosp 152; SarnStat 1232.
»jarmark odprawić« (3): Kupieez [!]/ proſy aby mógł Iarmark odprawyć a ſpowiedać ſię. RejKup f2, e4; Gost 66.
»odwołać jarmark« (1): prohibere mercatum, Odwołáć yármárk. Mącz 217c.
»na jarmarku przedawać, przedawanie, przedawany« = in foris vendere, venditio in nundinis JanStat [szyk zmienny] (4 : 2 : 2): Ná Iármárkách/ łokćiámi/ funty etc. wolno przedawać. UstPraw F3v, K2v; áby było wolné przedawánié rzeczy wſzyſtkich ná funty y łokćie ná Iármárkách w mieśćiéch y w miáſteczkach SarnStat 1229, 292, 674, 946 marg, 1122, 1229.
»na jarmarku targować« (1): Edicto mercatu vendere, Ná wywołánym yármárku tárgowáć. Mącz 87b.
»jarmark ustawić, ustawiony« = forum instituere JanStat; nundinas instituere Mącz (3 : 2): BielKron 300v; Nundinas instituere, Iármárk vſtáwić. Mącz 413c; SarnStat 1228 [3 r.].
»wykładać (a. wyłożyć) na jarmarku« = proposuere in mercatu a. nundinis Vulg [szyk zmienny] (4): Dan/ y Grecya/ y Mozel ná iármárkach twoich/ wykłádáli Zelázo vrobione foremnie Leop Ez 27/19, Ez 27/16, 17, 22.
»wywoł(aw)ać, wywołany jarmark« (2 : 1): Mercatum indicere, vel, Instituere, Wywołáć yármárk. Mącz 217c, 87b [2 r.].
»jarmark frankfordzki« = słynne targi księgarskie (1): Iuż temu kilká Iármárkow Fránckfordſkich minęło/ iáko mi poſyłáią Regestr kſiąg nowych/ ktorych támże ze wſzyſtkich ſtron wielki ſkład bywa. ReszPrz 67.
»jarmark roczny« = fora annualia, nundinae annuales JanStat (3): W máłéy Polſcze w miáſteczku Krzepicách, tákze iné cztérzy Iármárki roczné, dla przedawánia y kupowánia wołów vſtáwiliſmy. SarnStat 1228, 1227 [2 r.].
»jarmark walny« (1): do cudzoźiemcow y inych Koronnych obywátelow/ [kupcom towary wolno zbywać] na Iármárkách tylko wálnych/ ktorzy tám przyiádą/ álbo ſprawce ſwé poſzlą. SarnStat 1230.
»wielki jarmark« (2): Mercatus, huius mercatus, Skład/ Miáſto gdzie dla wielkich yarmárków kupie skłádáyą Graece εμπσόριομ Mącz 217c; GostGosp 152.
»jarmark, (albo, i) targ« = forum et nundinae JanPrzyw [szyk 9 : 6] (15): aby zadny nyeſzmyal za granyczą chodzicz okrom goſczyncza Tho do Myasth gdzie Iarmarki albo thargy byvayą LibLeg 6/118v, 6/117 [2 r.]; Item a novem veniunt Nundinae, Iármárk/ Roczny targ Mącz 251c; Calep 709b; GostGosp 66, 140 [2 r.]; SarnStat 289 [2 r.], 500, 946, 947; Nuż Iármárki/ tárgi/ háńdle/ y poſpolite vgody ábo ſpráwy/ á kiedy cżęſtſze iáko w świętá? PowodPr 52, 52 marg [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].
»w jarmark« (16): v Czarnich mnychow wklastorze prziſtawką Cząnowa vkradl thą przedal konviſsarcze ze wroczlawya wyarmark za trzi pulgroſchky LibMal 1547/137; lyathoſz wyarmark ſzwyenthego Jana pobrall michala zida zgnyezna dwye albo trzi mylye od poznanya na boru LibMal 1553/177, 1546/112v, 1547/128v, 129, 153 [3 r.], 156v (11); W káżdym mieſćie w iármárk wolno káżdemu ná miárę na wagę przedáwáć. UstPraw F4, F3v; GórnDworz O3v; Nundinis urbem revisitabant, W yermárk miáſto náwiedzáli. Mącz 495c; RejZwierc 222.
W połączeniu szeregowym (1): Bog Lutera przećiw niezbożnym iármárkom frymárkom y inſzym kupiectwam Papieskim pobudził CzechEp 417.
Synonim: 1. targ.
LW