[zaloguj się]

JAŚNIA (78) sb f

Pierwsze a jasne.

Fleksja
sg
A jaśnią
L jaśni, jaśni(e)j

sg A jaśnią (74).L jaśni ModrzBaz (2), jaśni(e)j [w tym: jaśnie (1)] (2) RejAp, WujNT.

stp, Cn brak, Linde XVI w.

Jasne, oświetlone miejsce (78):

W przeciwstawieniach: »(z wnętrzności) ziemie ... na jaśnią (2); pod figurą..., w ciemnościach ... na jaśniej« (3): RejAp 67; CzechRozm I79v; A iuſz tęn dźień z ſądu wiekuiſtego prżychodźił/ ktorego dniá człowiek poſpołu z inemi źwierżęty ze wnętrżnośći źiemie ná iáśnią wyniść miáł GórnRozm N2; Abowiem cośćie w ćiemnośćiách mowili ná iáśniey [in tenebris ... in lumine] ſłyſzeć będźie WujNT Luc 12/3.

Zwrot: »na jaśnią wyniść« [szyk zmienny] (2): A ktoby tego z proroctw tych nie widział/ izali nie ſlepſzy ieſt w piſmie świętym niż kret wyſzedſzy z źiemie ná iáſnią? CzechRozm I79v; GórnRozm N2.
Wyrażenia przyimkowe: »na jaśnią« = do wiadomości ogólnej [o ujawnianiu spraw mało znanych, o wydawaniu drukiem książek; w tym przy podmiocieprawda” (11)] (73): Choćiażby ſię tedy/ iákom iuż rzekł/ y przyoſtrſzym co mowiło: iáko ſię godźi mowić/ prawdę gwałtem z zniewolenia ná iáśnią dzwigáiąc CzechEp 10, 87.
~ Zwroty: »na jaśnią (wyn)iść« [szyk zmienny](4): nikt się z tym nigdy nie chroni, co dobrze uczyni i owszem, idzie zawsze z tym na jaśnią, aby to ludzie i widzieli i słyszeli, DiarDop 100; HistLan ktv; CzechRozm 179v; GórnRozm N2.

»na jaśnią się objawić« (1): Boleść moyá vſtáwicżnye yuż przedemną byłá/ Gdyż ſie złość ma ták ná iáśnyą práwye obyáwiłá LubPs K3v.

»na jaśnią odkryć (się)« (4): A gdy ſie moia cznota na iaſnią odkrye Dopiero będziem mierzyć RejJóz I4v, I3v, L5v; Moię ſzaleńſtwo cżás krotki okaże/ gdy prawdá ná iáſnią ſie odkryie. Phil N3.

»na jaśnią podać (a. wyda(wa)ć), podany« [szyk zmienny] (6 : 4): RejWiz A8v; Bo zaprawdę rádźibychmy to widźieli/ áby tá święta praca y w namnieyſzym punkćie nie byłá naruſzona/ y owſzem áby ták cále á doſtátecżnie byłá na iaśnią podaná/ żeby ſię ná wſzem wſzytkim podobałá BibRadz *6, *4v [2 r.], *5; to piſánie [...] Grzegorz Páweł teraz ná iáśnią wydawa GrzegRóżn A2; HistLan F5; CzechRozm Av; NiemObr 88; [ufam ze Bóg] ſpráwy me pocżćiwe zá cżáſem wynieſie. Podáiąc ich ná iáſnią ludźiom w wiádomośći CzahTr B.

»na jaśnią (p)okazać (a. ukaz(ow)ać) (się), okazany« = in palam venire PolAnt; erumpere, foras eminere, in lucem prodire Modrz [szyk zmienny] (18 : 1): Przycżyná proźby/ iżby ſie możność Páńſka ná iáśnią okazáłá. LubPs C3 marg, Y marg; RejZwierz 53v; BibRadz I *2v, Mar 4/22; wſzytki widzenia tego tho Ianá ſwiętego pocżęły ſie pełnić á ná iáſnią ſie vkázowáć RejAp 3; RejPos C4v; RejZwierc 144, 183 [2 r.]; Ieſt inſzych rzecży wiele ták drobnych á nieznácżnych/ że ich żaden obácżyć niemoże [...] ktore ia wedle możnośći moiey vmyśliłem odkryć/ á ná iáśnią okázáć [detegere constituimus]. ModrzBaz 6v; Lecż ieſli ſię ich nieſzcżęśćie imie/ tedy dopiero wſzytkie wády ich pokázuią ſię ná iáśnią [proferunt sese et erumpunt] ModrzBaz 40v, 40 [2 r.], 43v, 130; ieden iuż robotę ſwą ná iáśnią pokazał/ á drugi ná toż ſię gotuie CzechEp *2v; ArtKanc K18v; CzahTr A3.

»na jaśnią wyciągnąć« (1): prawdá [...] cżęſciuchno pokryto ſiedzi/ á tego o ſobie nie powiádam/ żebym ią náleść/ á ná iáſnią wyciągnąć vmiał GórnDworz D.

»na jaśnią wyjawić się« (2): Podobnoć ſie na iaſnią ſen mara wyawi A barzo to krotki cżas wſzytko tobie ſprawi RejJóz Kv; RejWiz 41 v.

»na jaśnią wyniść« = in palam venire PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (14): zabyegayacz themu bi rzecz na Jaſznya nyewyſla Chlopyą precz zawyeſzcz roſzkazala LibMal 1551/165v, 1550/152; RejWiz 64v; BibRadz Luc 8/17; RejAp 16; GórnDworz Cc5, Dd3v, Hh4; RejZwierc 215v; CzechRozm 115v; CzechEp *4; Abowiem nie máſz nie táięmnego coby ſię obiáwić nie miáło: áni ſkrytego coby poznano nie było/ y na iáśnią nie wyſzło. WujNT Luc 8/17, Mar 4/22, s. 138 marg.

»na jaśnią się wynorzyć« (1): [niektóre nauki] przekażáią prawdziwą znáiomość y rozſądek ſerdecżny/ ábo go y owſzem zátłumiáią/ áby się okázáć á ná iáśnią wynorzyć niemogł [ut ne se proferre ac exserere possit] ModrzBaz 7.

»na jaśnią wypuścić« (4): A dla pilnieyſzego przecżytánia ich [Rozmów] [...] ná iáſnią przez druk wpuſzcżam CzechRozm A2v, A4v; CzechEp *4v; chowáćiem tego długo domá w kąćie niechćiał: álem to vmyślił pod imieniem W. M. ſwego M. P. ná iáśnią wypuśćić CzechEpPOrz *4v.

»wyrwać na jaśnią« (1): ábowiem ktho ſie godnym cżuie/ [...] nie śćirpi/ áby godnośći ſwey zátłumioney wyrwáć ná iáſnią/ á ludziom iey iákimkolwiek obycżáiem pokázáć niemiał GórnDworz D7.

»na jaśnią wystawić, wystawienie, wystawiony« [szyk zmienny] (5 : 3 : 2): CzechRozm 24v, 94; tłumiąc y zákrywáiąc zbáwienny fundáment/ iáśnie y źrzetelnie w ſłowie Bożym opiſány/ y ná iáśnią świátu wyſtáwiony. CzechEp 252, *4v, 8, 26, 72, 188, 292, 322.

»wywodzić na jaśnią« (1): Záwſćiąga rzek áby nie wylewáły/ á rzeczy ſkrythe wywodźi ná iáſnią [exire faciet in lucem]. BibRadz Iob 28/11. ~

»na jaśni(ej)« = na widocznym miejscu (2): ći co iuż ſą iáſnie zekrzcżeni [...] y náiáſnie [!] ſwiątośći Páńſkich [...] używáli RejAp 67; WujNT 12/3.

~ [Szereg: »na goli i na jaśni«: NApierwey to rozumieć mamy/ że przyrodzenie ſamo wielki wzgląd á wielką baczność miáło ná ćiáłá náſze/ bo twarz náſzę/ y inſze wſzytko náſze wyobráżenie/ ktore iedno vcżćiwą oſobę mieć miáło/ to nágoli y náiáśni poſtáwiło. CiceroKoszKoz 66 (Linde).] ~

Przen (2):
Wyrażenie przyimkowe: »na jaśni« = na eksponowanym stanowisku (2): ázabys nierácżey tytułow y wſzelákich doſtoynośći znákow y dochodow odftąpił/ á miedzy poſpolſtwem/ proſtym/ cżłowiekiem/ bez zazdrośći żył: niżli ná iáśni/ miedzy ludźmi/ wielkim vrzędem vracżony [quam in luce hominum publico honore auctus]/ ále wnienawiśći wielkiey przebywał? ModrzBaz 40, 97v.

Cf JASNOŚĆ

LW