[zaloguj się]
[pdf]

JAW (38) sb f

jaw (24), jawa (14); jaw RejWiz, RejZwierz, GrzegŚm, KochPs, KlonŻal, WerGośc, KochPieś (3), ZawJeft, WujNT (6), SarnStat (2), SapEpit; jawa GlabGad (2), Mącz (2), OrzQuin, HistRzym (2), WujJud, SkarJedn, SkarŻyw, KochFr, KołakCath; jaw : jawa KochTr (2 : 1), CzahrTr (3 : 1).

Teksty nie oznaczają -ẃ. ◊ jåw, jaw-.

Fleksja
sg
A jawią, jaw
L jawi, jawie

sg A jawią (5), jaw (1); jawią : jaw CzahTr (5 : 1). ◊ L jawi (18), jawie (14); jawi RejWiz, RejZwierz, KochPs, KlonŻal, WerGośc, KochPieś (3), ZawJeft, WujNT (6), SapEpit; jawie GlabGad (2), Mącz (2), OrzQuin, HistRzym (2), WujJud, SkarŻyw, SkarJedn, KochFr, KołakCath, CzahTr (3 : 1); jawi : jawie KochTr (2 : 1).

Występuje wyłączne w wyrażeniach przyimkowych.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Wyrażenia przyimkowe (17):
»na jawie (a. jawi)« = otwarcie, publicznie, widocznie; jasno, oczywiście, niewątpliwie; palam Vulg (12): po tych ſłowiech/ Odda tobie [Pater tuus qui videt in abscondito reddet tibi]/ przydawáią Graeckie; Ná iáwi. WujNT przedm 12.

~ W przeciwstawieniach: »na jawie ... w ciemnościach, pokątnie (a. z kąta) (2), w skrytości (5)« (8): Iacere in tenebris, W ciemnościách leżeć/ to yeſt/ nie być ná yáwie. Mącz 446a; Heretykom [...] wolno było [...] náukę ſwoię świátu/ ná iáwie/ wedle Páná Chriſtuſowego roſkazánia/ á nie pokątnie przepowiádáć. WujJud 216v; mamy chowáć Regułę onę Grzegorzá ś. áby vczynek był na iáwi; ále intencia ábo ſerce dobre [...] áby zoſtáło w ſkrytośći. WujNT 26, Matth 6/4, 6, 18, Ioann 7/4; CzahTr K3.

Fraza: »nie jest na jawi« = nie wiadomo (1): Nieſtetyſz/ ozłeku nie ieſt na iáwi/ Co mu da ſczęśćié czego go zbáwi. ZawJeft 36.
Szeregi:»prawie, na jawi(e)« [szyk 1 : 1] (2): KochPs 22; Tám człowiek práwie Widźi na iáwie/ Y ſam to powie Ze nie nád zdrowie/ Ani lepſzego/ Ani drożſzego KochFr 118.

»na jawie i widoku« (1): w ſłońcu/ [...] położył [Pan] przemieſzkánie ſwoie: to ieſt na iáwie y widoku. SkarJedn 13. ~

»na jawią (a. jaw)« = na światło dzienne, do publicznej wiadomości (6): Ktore [wieści] ſię znácżnie dźiśia na iaw wykładáią CzahTr E3; Controuerſiae przedtym piſywano práwie rozpieráiąc ſie ráciámi, [...] Ale teraz [...] ieno kſztałt nieiáki litigowánia pokażą, nie wyieżdżáiąc na iáwią z árgumentámi SarnStat 1299; CzahTr 12.

~ W przeciwstawieniu: »z kąta ... na jawią« (1): Iáko to mnie potkáło tám od kogoś z kątá/ Co a záſię wżdy kiedy na iáwią wyplata [!]. CzahTr K3.

Zwroty: »wydać na jawią« = ogłosić drukiem (1): Pánſtwá náſzego práwá przodkow náſzych wydáćieſmy na iáwią vmyślili. SarnStat 3.

»na jawią wystawić« = zdemaskować (1): Obłudne też poćiechy/ ná iáwią wyſtáwił Słowem ſwym pokazawſzy/ co ſwym wiernym ſpráwił. GrzegŚm [A2]. ~

2. Wyrażenie przyimkowe: »na jawie (a. jawi)« = w stanie czuwania, nie we śnie, w rzeczywistości (19): Gdy ſie iuż wſzitkie ſmyſły vſpokoią tedy podobienſtwa rzecży, [...] zoſthawaią w pamięci, kthore duſza [...] poruſza, wſpominaiącz czo przed ſobą miała na iawie. GlabGad L3v; RejWiz 94v; RejZwierz 117v; nagle [sen] vćiecze: á temu na iáwi Z onych ſkárbów ieno chęć/ á żądzą zoſtáwi. KochTr 13; KochPieś 7, 11; Porwę/ ſię [...] cżuiąc iż ná iáwie/ Táki wizerunk álbo ſen mię obiął práwie. KołakCath C5; SapEpit A3v.

W przeciwstawieniu: »przez sen (a. we śnie) ... na jawie« (6): GlabGad L5v; Więcey wierzę iednemu Dionyzyuſowi Biſkupowi/ przez ſen ze mną mówiącemu/ á niżli [...] Poſłom [...] mówiącym ze mną na iáwie. OrzQuin F3v; A potrzeźwiawſzy pocżął pytáć we ſnáchli mu ſie tá rzecż dziáłá/ cżyli na iáwie. HistRzym 27, 78v; SkarŻyw 331; KochTr 25.

W porównaniach (3): HistRzym 78v; Który [sen] kośćiánym oknem wylátuie/ A ludzkié myśli tym y owym báwi/ Co błąd ná iáwi. KochTr 15; Spię/ á myślę by ná iáwi. KochPieś 60.

Zwroty: »być na jawie« (3): GlabGad L5v; Wtym ſię ocknęło dziecko/ y mniemáło długo áby to było ná iáwie/ co przez ſen widziáło SkarŻyw 331; iabym był przyśiągł/ [...] żem ná iáwi Ceſárzem był/ á ono mi ſię wſzytko ſniło. WerGośc 246.

»widzieć na jawie« (1): Iákoś ty przez ſen widział tákem ią widział na iáwie że ſie ták ſtáło. HistRzym 78v.

Szereg: »tak na jawie jako i we śnie« (1): Phantasma, [...] vkazánie albo widzenie/ ták na yáwie yáko y we ſnie. Mącz 297a.
Przen: W życiu, za życia (1):

W przeciwstawieniu: »sen wiekuisty ... na jawi« (1): Bo kto zá Elephántowę zaydźie tám raz bronę/ [...]Iuż tám ſpi ſen wiekuiſty/ nikomu na iáwi/ Co ſię tám dźieie/ nie ziáwi. KlonŻal C3.

KCh