« Poprzednie hasło: JEDURNY | Następne hasło: JEDWABIEC » |
JEDWAB (139) sb m
jedwab (104), jadwab (35); jedwab OpecŻyw, Falzioł, LibLeg, KrowObr (3), RejWiz, Leop (7), UstPraw, RejFig, BibRadz (18), RejAp, BielKron (22), Mącz (7), GórnDworz (2), HistLan, RejZwierc (2), BudBib (5), KochOdpr, SkarŻyw, StryjKron, KochPieś, PudłFr, Calep, GostGospSieb, WujNT, JanNKarKoch, SarnStat, GrabPospR (2), KmitaSpit, SkarKaz (3), CiekPotr, SkarKazSej (3), KlonWor; jadwab BartBydg, ZaPWar; jedwab : jadwab LibMal (8 : 3), WyprKr (1 : 30).
e jasne, a pochylone (w tym 3 r. błędne znakowanie); jad- z tekstów nie oznaczających å.
-b miękkie.
sg | pl | |
---|---|---|
N | jedwå | jedwåbie |
G | jedwåbiu | jedwåbi(o)w |
A | jedwå | jedwåbie |
I | jedwåbiem | |
L | jedwåbiu | jedwåbiach |
sg N jedwå (17). ◊ G jedwåbiu (47). ◊ A jedwå (19). ◊ I jedwåbiem (39); -em (4), -(e)m (35). ◊ L jedwåbiu (2). ◊ pl N jedwåbie (3). ◊ G jedwåbi(o)w (5). ◊ A jedwåbie (5). ◊ L jedwåbiach (2).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.
W funkcji przydawki odpowiadającej na pytanie z czego? Występuje w G sg bez przyimka; kalka z łaciny; Retorto cocco opere artificis Vulg (12): Chriſtoff zyemyanyn chodzi woſtrodomſkyey suknyey czarney dlugy spethliczamy czarnego yeduabyu LibMal 1547/128; Leop Lev 14/6; Namiot kitaiki Dzikiei. do takiegosz Loza S frandzią Jadwabiu czarnego s Capturem do wierſchu WyprKr 101, 99 [2 r.], 99v, 100, 100v [2 r.], 101v; BibRadz Eccli 45/19.
W połączeniu z przymiotnikiem określającym kolor [jedwab + przydawka (38), przydawka + jedwab (29); w tym: jedwab biały, błękitny (2), brunatny (3), czarny (12), czerwony = coccum, vermiculum Vulg (34), jasnoczerwony = purpura Vulg, karmazynowy = coccum Vulg (4), modry = hyacinthos Vulg (5), pstry, różyczkowy = purpura Vulg, szarłatny = purpura Vulg, zielony (2), żółty] (61): ZapWar 1534 nr 2443; LibMal 1547/128; A drugiego żywego [wróbla] z drewnem Cedrowym/ y z nićią cżerwonego iedwabiu/ y z Hizopem [cum ligno cedrino et cocco]/ omoczy we krwi wroblá zábitego Leop Lev 14/6, Ex 26/1, 4, 35/35, Lev 8/7, 14/4; Szata Opadla. [...] tkaniczami zlotemi s blekitnem Jadwabiem, wſdluz po faldziech bramowana WyprKr 64, 33v, 72 [2 r.], 34, 35v, 60 [2 r.] (31); BibRadz Ex 39/1, 28/5, 6, 39/2, 3, 5 (17); BielKron 36v; A to (ieſt) podárze ktore bráć będziećie od nich: [...] Iedwab modry/ y ſzárłatny y kármázynowy [hyacinthum et purpuram coccumque Vulg]/ y ſzerść kozią. BudBib Ex 25/4; Hyacint to ieſt modry iedwab. BudBib Ier 10/9 marg, Lev 14/4, 6.
W porównaniach (10) : [Salomendra] Ma ná ſobie wełnę żołtą málucżką á miękką iáko iedwab. BielKron 269; Wſzyſcy też tam nágo chodzą tylko biodrá opáſawſzy/ ále Krol w ſzáćiech s ſubtelnego płotná iáko iedwab BielKron 453v; ieſt przędźiwo [z kotonu] iáko ze lnu piękne y ſubtelnieyſze nád Iedwab. BielKron 451, 33, 33v, 442v, 450v, 451, 453v; RejFig Bb3v.
W charakterystycznych połączeniach: jedwabiem haftować, wyszywać, haftowany, utkany, wyszywany (wyszyty) (3); z jedwabiu utkany.
»list na pargaminie, list pargaminowy z jedwabiem« = prawdopodobnie dokument oprawiony w jedwab (1 : 1): Od liſtów káżdych zámknionych [a quibuslibet literis clausis]/ ſześć groſzy. Od liſtów wiecznych ná párgáminie z iedwabiem/ pięć kóp [a literis perpetuis, in pargameno, cum serico JanStat 290]. SarnStat 326; UstPraw H2.
»surowy jedwab« = prawdopodobnie kokon gąsienicy jedwabnika (1): Volutum, szvrowy yadwab BartBydg 173.
Iron (1): Wezrzycie na ſwégo oblubieńtza panny/ iakiém iedwábiem iego odzienijé ieſt vtkáne. Przyſtąpcie bliżéy ludzie grzéſſni a oglądáycie iakątz pokutę za wás ſtroij ſyn boży OpecŻyw 103.
»jedwab ... bękart« (1): Ale mowię náprzećiwko tákowey wáſzey Mſzy iakąśćie wy ſobie vprzędli foremnie/ ludzie prośći mniemáią/ áby z iedwabiu á ono ſſtzerego bękártu. KrowObr 195.
HJ