[zaloguj się]
[pdf]

JUBILEUSZ (29) sb m

jubileusz (21), jubileus (8); jubileusz SeklKat, LeovPrzep, RejAp (2), NiemObr, ReszPrz, ReszHoz, LatHar, SarnStat; jubileus StryjKron (2); jubileusz : jubileus BielKron (7 : 4), ReszList (5 : 2).

e jasne (tak też Cn).

Fleksja
sg pl
N jubileusz
G jubileusza, jubileuszu
A jubileusz
I jubileusz(e)m jubileuszy
L jubileuszu, jubileusie

sg N jubileusz (7). ◊ G jubileusza (3), jubileuszu (1) LatHar. ◊ A jubileusz (11). ◊ I jubileusz(e)m (2). ◊ L jubileuszu (4), [jubileusie]. ◊ pl I jubileuszy (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

1. W prawodawstwie Mojżeszowym: rok powtarzający się co 50 lat, połączony z zakazem uprawy ziemi, umarzaniem długów i uwalnianiem niewolników; w Kościele Katolickim: okres roczny, powtarzany obecnie co 25 lat lub ogłaszany okolicznościowo, w którym za niektóre praktyki religijne udzielany bywa odpust zupełny; annus sanctus, annus saecularis sanctus Cn (20): Tákież w pięćdzyeſiąt lat áby mieli rok Propiciationis/ to ieſt/ miłośćiwe láto/ áby gi zwáli rok odpuſzężenia/ á then dziś v nas zową Iubileus. BielKron 36, 234v marg, Kkkk4v; LeovPrzep I2; A beſtia náſtáwiał dziwnych ſwiąt z dziwnemi iubileuſzy á z odpuſty/ y z rozmáitemi báłwáńſkiemi obchody y proceſyámi RejAp I10v; StryjKron 375 marg; Co ſię znácżnie w 8. Bonifácyuśie pokazáło/ ktory ná ſwym [= otwartym przez siebie] Iubileuſzu/ y klucż/ y miecż w ręku dźierżał mowiąc: ecce duo gladij. NiemObr 153; A ten to Rok pięćdźieſiątny zwano Iubileuſzem/ ktory nic inſzego nie znácżył iedno wolność/ y odkupienie pokolenia ludzkiego/ á przywrocenie do ſtárego niebieſkiego dźiedźictwá ReszList 146, 145, 146, 147, 152; [Iubileus tedy y Miłoſciwy Rok Páná Chriſtuſow, naprzod ieſt przeznacżony w onym Iubileuſie Zydowſkim, ktory oni świętobliwie obchodzili/ káżdego Roku pięćdzieſiątego, y przetoſz teſz zowie go Moyżeſz/ álbo Iubileuſem/ álbo Pięćdzieſiątym Rokiem. HerbOdpow Aaa7 (Linde).]
Wyrażenia: »duchowny jubileusz« (1): miłośćiwe Zydowſkie láto [...] do otrzymánia duchownego Iubileuſzu nas pobudzáiące. LatHar 509.

»święty jubileusz; święto jubileusza« (2 : 1): w rok świętego Iubileuſzá/ álbo miłośćiwego látá (ktory ſłuſznie świętym/ dla wielkiego nabożeńſtwá od dawnych cżáſow niewidánego áni ſłychánego názwáć możemy) ReszHoz 125; ReszList 162; O tymże wytrzymawániu przytaczáią on Dekret Moyzeſzów o wrácániu dźierżaw od Creditorów ná święto Iubilȩuſzá. SarnStat 1274.

Szereg: »jubileusz a(l)bo Miłośćiwe lato« [szyk 4 : 1] (5): BielKron 36 marg; Tegoż też roku 1300. Bonifacius oſmy Papież według zwyczáiu y Ceremoniy Zydowſkich iubileus álbo miłośćiwe Láto naprzod vſtáwił obchodzić. StryjKron 375; ReszPrz kt; ReszHoz 125; ReszList 141.
2. Akt papieski (bulla?), dokument nadający specjalne przywileje (8): Iubileuſz od Papieżá. BielKron 408 marg; Azaſz nie dáć zá ſakrę/ ázaſz nie dáć zá inweſtiturę/ ázaſz nie dáć zá iubileuſz/ ázaſz nie dáć zá grzeckom odpuszcżenie RejAp 152.

jubileusz na kogo [= dla kogo] (1): Iubileus ná Krzyżaki. BielKron 400 marg.

jubileusz na kogo [= dla kogo] przeciw komu (2): Do ktorego [krola Olbrachta] Legat Papieſki Kaſper biſkup Gálieńſki cżłowiek chytry á wymowny przyiechał/ ktory dał Iubileuſz ná krzyżaki przećiw pogánom. BielKron 400, 412v.

Zwroty: »dać, przysłać, posłać jubileusz« (1 :1 :1): Tego roku Papież Leo przyſłał Iubileuſz do Polſki BielKron 416v, 400, 408.

»jubileusz otrzymać, przyjąć« (1 : 1): W Niemcech ácż przyięli Iubileuſz/ ále ſkrzynię s pieniądzmi nie chćieli potym wydáć BielKron 408, 412v.

Szereg: »jubileusz a (albo) odpusty« (1): Tego cżáſu Papież Iulius poſłał do Polſki Iubileuſz albo odpuſty/ y ſkrzynię żelazną ná pieniądze BielKron 408.
3. Uroczystość kościelna, odpust (1): Wſzak dźis mamy iubileuſz/ Iedno złoty do ſkrzinki włoż. SeklKat A4v.

Synonimy: 1. »miłościwe lato«; 2., 3. odpust.

JW