[zaloguj się]
[pdf]

JUTRZENKA (22) sb f

jutrzenka (20), justrzenka (2); justrzenka BartBydg, Murm.

e oraz a jasne.

Fleksja
sg
N jutrzenka
A jutrzenkę

sg N jutrzenka (21). ◊ A jutrzenkę (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII(XVIII) – XVIII w.

1. astron. Planeta Wenus widoczna na niebie rano i wieczorem; lucifer BartBydg, Murm, Mymer1, Mącz, Calep, Cn, Vulg; phosphorus Mącz, Calep, Cn; stella matutina BartBydg; venus Mącz, Cn; vesper Calep, Cn; hesperus Cn (13): BartBydg 84; Murm 5; Lucifer: Morgenstern. Iutrzenka Mymer1 3; Leop Iob 38/32; Venus etiam, Iutrzenká/ yutrzna gwiazdá. Mącz 483d, 298c; Veſper ‒ Iutrzenka. Zwierzeca gwiazda. Czas wieczorni. Calep 1117a, 620b, 802b; Mieśiąc w w [!] odmienney w iedney twarzy chodźi/ Wdźięczna Iutrzenká y ſłońce przywodźi. SzarzRyt D3v.

W porównaniach (2):

~ Fraza: »wschodzi jutrzenka« (1): Kléynot ten [śliczna dziewko] należy tobie: A żadna ieſcze niewſtáłá/ Któraćby go odiąć miáłá. Równie táka ráno wſchodźi Iutrzenká/ gdy dźiéń nádchodźi KochFrag 26.
Zwrot: »jako jutrzenka świecić« (1): Ale miedzy Anioły/ y duchy wiecznemi/ [Orszulka] Iáko wdźięczna iutrzenká świéći KochTr 21. ~

Zestawienie: »jutrzenka gwiazda« (1): Lucifer, Iutrzenká gwiązdá. Mącz 201a.
2. Jasność poprzedzająca ukazanie się słońca na horyzoncie; świtanie, zorza poranna; aurora, leucothea Calep; lucifer Vulg (9): Aurora ‒ Iutrzenká ſzwitanię. Calep 117a, 594a.

W porównaniach (4): WitosłLut A5; rozniécona Iáko kiedy iutrzenká náſtáie czerwona/ Rozgramiáiąc ćiemnośći GosłCast 57.

~ Szereg: »jutrzenka i dzień« [szyk 1 : 1] (2): bo co on [stary zakon] był iáko świecá ábo kágániec w ćiemnym mieyſcu poſtánowioná to iuż náſz nowy ieft iáko iutrzenká y dźień. CzechEp 115, 125. ~

W przen (3):
Fraza: »jutrzenka wznidzie, wzejdzie, weszła« (1 : 1 : 1): BibRadz 2.Petr 1/19; BudNT 2.Petr 1/19; Y mamy mocnieyſze ſłowo Prorockie: ktorego ſię dźierżąc/ iáko świece w ćięmnym mieyſcu świecącey/ dobrze czynićie/ áżby dźień oświtnął/ á iutrzenká weſzłá w ſercách wáſzych [lucifer oriatur in cordibus vestrisJ WujNT 2.Petr 1/19.

JW