[zaloguj się]
[pdf]

KAŁDUN (12) sb m

kałdun (7), kałdon (3), kałdan (2); kałdun Murm, BartBydg, GlabGad, BibRadz, WerGośc (3); kałdon PaxLiz (3); kałdan Calep, KlonWor.

Pierwsze a jasne (w tym 1 r. błędne znakowanie), drugie pochylone; tekst nie oznacza ó.

Fleksja
sg pl
N kałdun
G kałduna
A kałdun kałdony
L kałdunie
inne pl N a. I - kałduny

sg N kałdun (1). ◊ G kałduna (1). ◊ A kałdun (1). ◊ L kałdunie (1). ◊ pl A kałdony (1). ◊ N a. I kałduny (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Brzuch, jama brzuszna z wnętrznościami, żołądek; exta Murm; extum, intestinum BartBydg; abdomen, epigastrion, omentum, peritonaeon Cn (12): Exta, Samenhafft in geweide ader das gehenck Kałdun álbo wnętrze iáko wąntrobá ſyerce y płucá ut iecur, cor et pulmo Murm 56; BartBydg 55; Przeto miewa [bydło] dwa żołądki czo ie zową drudzi kałduny GlabGad C4; BibRadz Deut 18/3; Eviscero – Kałdąm weimuię, wipaprocąm. Calep 377b; PaxLiz C4v, E3v.
Zwroty: »lać w kałdun« = pić bez umiaru (1): bo ten rozum ſwoy vtopił w winie/ álbo w piwie/ leiąc w gárdło y w káłdun ſwoy/ áż páſá nie sſtánie WerGośc 213.

»tkać w kałdon« = jeść bez umiaru (1): Toć ieſt náſzá ochłodá/ niezmierne weſele/ Tkáć w ty káłdony ſwoie/ iádłá bárzo wiele. PaxLiz C4v.

Wyrażenie: »kałdan wilczy« = symbol niepohamowanego obżarstwa (1): Ták ten worek bezecny iáko káłdan wilcży, Záwſze zieie KlonWor **2v.
Przen (2):
a) Obżarstwo, pijaństwo (2): Serce obżerce każdego tylko myśli o káłdunie WerGośc 214; Owo tá przeklęta ſwa wola/ á roſpuſzcżenie káłduná/ wſzyſtkie woyſká niezlicżone łotrowſkie/ na zgubę duſzę tákowego cżłowieká wywodźi. WerGośc 226.
b) [Zachłanność: Wiele to ná káłdun iednego Práłatá/ wetkáć weń z prouentu dorocżnego zá kilkádźieśiąt tyſięcy chlebá Respons Kv.]

Synonimy: brzuch, cerewizna, trzewa, wnętrzności, żołądek, żywot.

MM