[zaloguj się]
[pdf]

KASZTAN (33) sb m

kasztan (25), kastan (8); kasztan FalZioł (4), RejWiz (7), BielKron (6), SienLek (3), PaprPan, PudłFr; kastan Murm; kasztan : kastan Mącz (2 : 6), Calep (1 : 1).

ka- (22), kå- (5); ka- RejWiz (7), BielKron (6), SienLek (3), PaprPan; kå- Murm, PudłFr; ka- : kå- Mącz (5 : 3). ◊ -ån. ◊ -an- (10), -ån- (10); -an- PaprPan; -ån- SienLek, PudłFr; -an- : -ån- RejWiz (3 : 1), BielKron (5 : 1), Mącz (1 : 6).

Fleksja
sg pl
N kasztån kasztany
G kasztanów
D kasztan(o)m
A kasztån kasztany
I kasztany
L kasztani(e)ch

sg N kasztån (7). ◊ A kasztån (1). ◊ pl N kasztany (13). ◊ G kasztanów (6); -ów (2), -(o)w (4). ◊ D kasztan(o)m (1). ◊ A kasztany (2). ◊ I kasztany (2). ◊ L kasztani(e)ch (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. bot. Castanea sativa Mill. (Rost); kasztan jadalny, drzewo śródziemnomorskie z rodziny bukowatych (Fagaceae) o jadalnych owocach; castanea Mącz, Cn (6): Przyſzli potym do domku áno ogrodzono/ Onym nadobnym płotem drzewki oſádzono/ Káſztány/ więc Figámi/ więc Pomoráńcżámi RejWiz 64v; Siedzi ſobie nád źrzodłem/ podpárł ſie o Káſztan RejWiz 146v, 24; Castanea, Kaſtan/ ták drzewo yáko y orzech Mącz 40a; SienLek 216v, X2.
2. Owoc (orzech) drzewa kasztanowego; castanea Murm, Mącz, Cn; balanitis Calep, Cn; balanites, (heracleotica) nux Mącz; balanus (Sardianus), castanea nux, sardiana Cn (26): Murm 109; KAſztany ſą zimne około pirwſzego ſtopnia FalZioł III 14c, +6a, III 14c, V 18a; Náſtáwiał Fig/ Rozinkow/ y Mirábolanow/ Gronek winnych bronatnych/ Orzechow/ Káſztánow. Widzę żeś ſie ſprácował/ iedz byś ſie otrzeźwił RejWiz 109, 65v, 91, 101; Ci też ludźie ná wyſpie Hiſzpanie [...] chleb pieką s korzenia/ kthory podobien ſmákiem ku świeżym Káſztánom. BielKron 441v, 284v [3 r.], 442v, 443v; Mącz 23a, 99a, 125a, 154d, 255c; SienLek 7v; PaprPan H3v; Echinus – Szczeczini na kaſtaniech. Calep 347b, 122a. [Cf znacz. 1. Mącz 40a].
Zwrot: »kasztany przypiekać« (1): Kaſztanów będźie w ogniu dźiéwczę przypiékáło PudłFr 31.
Wyrażenie: »gładki kastan« (1): Castaneae molles, Castaneae hirsutae, Yedny gládkie á drugie koſmáte kaſtany. Mącz 40a.
3. bot. Zestawienie: »kolący, kosmaty kasztan« = prawdopodobnie drzewo nazywane dziś Aesculus hippocastanum L., kasztanowiec zwyczajny, z rodziny kasztanowcowatych (Hippocastanaceae) pochodzenia bałkańskiego Mącz (1): Hirsutae castaneae, Kolące kaſztány. Mącz 156d. [Cf 2. »gładki kastan«].

MM