[zaloguj się]
[pdf]

AREST (42) sb m

Pisane dużą literą 31 r.; a oraz e jasne.

Fleksja
sg pl
N arest aresty
G arestu arestów
D arestóm
A arest aresty
I arest(e)m
L areście areściech

sg N arest (8). ◊ G arestu (13). ◊ A arest (4). ◊ I arest(e)m (1). ◊ L areście (1). ◊ pl N aresty (5). ◊ G arestów (5); -ów SarnStat (4), -(o)w (1). ◊ D arestóm (1). ◊ A aresty (1). ◊ L areściech (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde: areszt XVI(XVIII) – XVIII w.

1. praw. Urzędowy nakaz zatrzymania osoby lub zajęcia czyjegoś majątku, także samo zatrzymanie lub zajęcie na wniosek poszkodowanego dla zabezpieczenia jego roszczen aż do rozstrzygnięcia sprawy przez sąd [arestatio ‒ zapowiedzenie Mymer1 11v, Mymer2 11; arestatio, arestum SarnStat; arest, hamowanie urzędne rzeczy czyich, abo persony jeśli gołota, zapowiedź, szperunk – interdictio, interdictum; arestatio, arestum barbarae voces sunt Cn] (23): AReſtuie kto dłużnikowi ſwemu pieniądze albo iáki Itátek v kogo á dłużnik záſye gdy pozywa Areſtatorá trzy kroć ku wyzwoleniu ſwego ſtátku z zapowiedźi/ chcąc ſye mu vlpráwiedliwić/ á pozwány nie będźie ſtawał: tedy ſtátek áreſtowány ma być z Areſtu wolny. GroicPorz eev; ZApowiedź Vrzędną powinien każdy przyiąć zá roſkazánim Sędźiego/ ná ſwego goſćiá/ komorniká/ y ktorego kolwiek dłużniká. (marg) Areſt káżdy przyiąć winien. (‒) GroicPorz ee2, ee2 [2 r.], ee2v [2 r.], dd3v marg, oo3 [2 r.]; A gdźieby vćiekł [aresztowany lub pozwany]/ przyśięgę vczyni [jego pan]/ iáko non dedit cauſam aufugendi, ani o nim wie: także Areſt y pozew go v nich nie záftał. SarnStat 453; A iże do ſześći Niedźiel Areſt ieno trwa. [...] Areſtatio servi: qui violentiam fecit confeſtim dominus iuſtitiam adminiſtrare tenetur SarnStat 805; A wſzákóż/ może ie [pieniądze] wyręczyć z áreſtu przez ośiádłego ſzlácbćicá/ iż práwu doſtoi y rzeczy ſądowey doſyć vczyni. A ieſliby komu z dopuſczenia práwá albo vrzędu/ táki áreſt [na pieniądze] był dopuſczon/ álbo dozwolon/ tedy ten co áreſtuie ma áreſt ſwóy proſequowáć in eode iudicio sive officio, kędy ſie tákowy áreſt sſtał/ do ſześći niedźiél/ á niemilczéć áreſtowawſzy. A ieſliby do tego czáſu nie proſequował go wedle práwá/ tedy iuż po ſześći niedźiél on áreſt mocy mieć niema: y owſzem ma bydź káſſowan iáko nikczemny. A pieniądze máią bydź wolne od áreſtu. SarnStat 1161, 433, 804, 805 [3 r.], 1156.

arest na co (3): Krákowiánie máią ſwoy Wielkierz około czynienia Areſtow/ na dobrá zmárłego dłuzniká [!] y zbiegłego dłużniká GroicPorz eev, ee2; OSiádłému człowiekowi/ niema bydź dopuſczon Areſt na pieniądze iego ſądownie położoné albo opiſáné/ okrom tego żeby mnieyſzą miał poſseſsią/ niżli ono o co był ábo miał bydź pozwan. SarnStat 1161.

Szereg»szperunk albo arest«: SZperunk albo Areſt ieſt Zapowiedź Perſony albo dóbr iey/ vczynioná przes ſługę vrzędowego/ z roſkazánia onego Sędźiego/ pod kthorego władzą Perſoná y rzecz iey ieſt/ áby zapowiedne rzeczy/ ták długo były wpokoiu/ aż do rozſtrzygnienia práwem z Areſtátorem záłuiącym [!]. GroicPorz dd3v.
2. Protest przeciwko skardze do Sądu lub wyrokowi [arrestum s. arestum Łac śr] (14): Gdy kogo zdádzą nieſpráwiedliwie/ á on to áreſtuie w kſięgach/ tedy ten co go zdano ma pozwáć owego/ iż go nieſpráwiedliwie zdał: Ieſliże ſię ták naydzye/ tedy on co go zdał ma ná onymże roku zdánie wypiſáć/ y winy trzy grzywny odłożyć. A kto by kogo wypiſał przed Areſtem/ táki winy vchodzi. UstPraw H4v; Areſty v ſądu. AReſty wzdawánia in contumaciam ná Seymie/ zá Dworem/ y przed którymkolwiek inſzym ſądem máią bydź dopuſczone/ tego dniá gdy ſie kondemnátia sſtánie [...] Od którego Areſtu ſzláchćic nie ma więcey płácić/ iedno groſz piſárzowi SarnStat 805, 805 żp, 1245, 1297 [5 r.], 1302, 1306.
3. Zakaz, przeszkoda [arrestum s. arestum Łac śr] (2):
Szereg»arest albo zabranianie« (2): vſtáwiamy: áby Furmáni ſolni/ wſzędy okróm Areſtów álbo zábraniánia z ſolą iecháli SarnStat 386 [idem] 928.

Synonimy: 1. szperunk, zapowiedzenie, zapowiedź; 3. zabranianie.

Cf ARESTOWANIE

KK