[zaloguj się]
[pdf]

KLISTERA (32) sb f

klistera (25), krystera (7); klistera FalZioł (20), BielKom, RejFig, SienLek, BielSat, Calep; krystera Oczko (7).

e pochylone (w tym 1 r. błędne znakowanie), a jasne.

Fleksja
sg pl
N klistéra klistéry
G klistéry
A klistérę
I klistérą
L krystérze klister(a)ch

sg N klistéra (8). ◊ G klistéry (2). ◊ A klistérę (13). ◊ I klistérą (6). ◊ L krystérze (1). ◊ pl N klistéry (1). ◊ L klister(a)ch (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII(z Cn) – XVIII w.

1. Wpuszczanie płynu do odbytnicy dla spowodowania wypróżnienia, lewatywa; też sam płyn; clyster Calep, Cn; ablutio, clysmus acris, enema, infusio Cn (21): zmieſzay thy rzecży ſpołem [...], włej zadkiem przez kliſtherę/ ábowiem ta kliſtera maciczę y nyrki y wſzitki wnęthrznoſci wycżyſci z niecżyſtoſci flegmiſtych. FalZioł I 86a; Othoż maſz kliſterę, kzorą [!] wlać maſz przez Inſtrument na to vcżyniony: zadkiem wchorego cżłowieka FalZioł V 77, 86a, III 22c, V 77, 85y [2 r.], 103v; Mnię łeb boli á wy mi dupę lecżyć chcecie. Niechać ia iedno wezmę ſwą ſoſnową cżáſzę/ Vźrzycie bez kliſtery wnet was ſtąd wyſtráſzę. RejFig Ee; Oczko 26v, 33v; SienLek 100; Calep 208b.

klistera z czego (6): Theż może być takowym paniam vcżyniona Kliſtera z polewki kurcżęcia vwarzonego FalZioł V 19b, I 54a; Kryſtérá z wody Cieplicznéy. Oczko [42], 21v, 26v, 33.

W połączeniu szeregowym (1): Acżkolwiek rozmagite naprzeciwko tey niemoczy. To ieſt zbytniemu płynieniu rzecży prżyrodzonych: ſą lekarzſtwa. Iako to lektwarze, konfecty, trociſzki/ ſyropy/ prochy/ kliſteri/ wonie/ kurzenia/ macżania/ plaltri/ maſci. FalZioł V 28.

Zwrot: »krysterę wlać« (1): álbo kiedy okrutny. ból koliczny rozpiéra/ ták śiedźiéć iáko pić/ albo kryſtérę wlać/ nagotowſza pomoc. Oczko 15.
2. Przyrząd umożliwiający przeprowadzenie tego zabiegu; clyster, clysterium, endiaeon, instrumentum infusionum ventris Cn (11): Także iuż przez Inſtrument ktori zową Kliſtera, Wley zadkiem w cżłowieka tkego/ kthori ma w ielitach kłocie FalZioł V 85v, I 33d; BielKom C8; BielSat B3v.
Zwroty: »wlać przez klisterę, klisterą; klisterą wlany« [szyk zmienny] (3 : 1; 1): á tey wodi kwartę wleijeſz w zad przez kliſterę FalZioł I 134c; Na ſciatikę ieſth dobre w wodzie vwarzone á potim kliſterą w cżłowieka wlane FalZioł I 140c, I 56b, 86a, III 13d.

»klisterą wpuszczać; przez klisterę wpuszczony« (1; 1): Też ſok tey miętki [...] przez kliſtere w puſzeżony do ielit/ robaki y gliſti wypądza j zabija FalZioł I 24b, II 4c.

Cf KLISTER, KLISTEROWANIE, KLISTERYJA

ZCh