Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: KŁADZIENIE SIĘ

Następne hasło: KŁADZIONY »

KŁADZION (44) part praet pass impf

kładzion, kładziony (43), kładzon (1) MetrKor.

kładzion, kładzon (23), kładziony (21).

a jasne. ◊ W formach niezłożonych -ón (3), -on (1); -ón : -on SarnStat (3 : 1); -ono. ◊ W formach złożonych o jasne.

Fleksja

sg
m	N	kładzion, kładziony	f	N	kładzionå, kładziona, kładzion(a)	n	N	kładziono, kładzioné

pl
N	m pers	kładzieni
N	m an	kładziony, kładzioné
inne formy
pl N subst m - kładzioné, kładzony; pl N subst n - kładzioné

sg m N (praed) kładzion (11), kładziony (1); -ón : -ony FalZioł (4 : 1). ◊ f N (praed) kładzionå (5) Mącz, Kuczb, WujJud, JanNKar, SarnStat, kładziona (2) RejPos, ModrzBaz, kładzion(a) (2). ◊ n N kładziono (8), kładzioné (4); -é (1), -(e) (3); ~ (attrib) -é (1); (praed) -o (8) FalZioł, Mącz (2), SarnStat (5), -é (3) ComCrac, JanNKar, PowodPr. ◊ pl N m pers kładzieni (2). m am (praed) [woły] kładziony (1) RejPs, [cielce] kładzioné (1) KochPs. subst m (praed) kładzioné (4), kładzony (1) MetrKor; -é (3), -(e) (1). n kładzioné (2); -é (1), -e (1) SarnStat (1 : 1).

Składnia dopełnienia sprawcy: kładzion(y) od kogo (4).

Sł stp s.v. kłaść, Cn brak, Linde bez cytatu.

Znaczenia

I. W znaczeniu konkretnym (26)
- 1. Umieszczany na powierzchni (16)
  - A. Aby siłą bezwładu spoczywał na powierzchni (12)
  - B. Utwierdzany na powierzchni, płaszczyźnie (4)
    - a. Pisany (o znakach pisarskich) (3)
- 2. Umieszczany wewnątrz czegoś, w czymś, wkładany (10)
  - A. Używany jako składnik do produkcji czegoś (9)
    - a. Dodawany, mieszany z czymś (o składnikach leków i potraw) (7)
II. O różnych formach ustosunkowania się do treści, sensu (15)
- 1. Przedkładany do zastanowienia się, wywołania reakcji (1)
- 2. Uważany, osądzany, traktowany (14)
  - a. Przypisywany (1)
  - b. Zaliczany (2)
  - c. Uwzględniany (9)
  - d. Używany jako odpowiednik znaczenia w innym języku (1)
III. Bez funkcji semantycznych; w połączeniu z rzeczownikiem odczasownikowym: czyniona, robiony, dokonywany, pełniony (3)

I. W znaczeniu konkretnym (26):

1. Umieszczany na powierzchni (16):

A. Aby siłą bezwładu spoczywał na powierzchni (12):

kładzion na co (3): RejPs 77v; Ná ten ſtoł ma być kłádzyon chleb przełożenia (to ieſt ſwięty) przed oblicżnoſcią moią. BielKron 33; Tám prziymieſz ofiárę cnoty/ tám kładźioné Ná twóy ołtarz będą ćielce poświęconé. KochPs 77.

Przen: Nakładany, obarczający, zobowiązujący [na kogo] (2): WujJudConf 192v; y to opátrzyli/ áby nápotym vćiſki iákié ná ludźi nie były kłádźioné [ne in posterum onera aliqua imponerentur hominibus JanStat 73]/ nád práwo y ſpráwiedliwość SarnStat 397.

a. Dostarczany do wglądu, zostawiany, okazywany, przedkładany przed sądem (6):

Fraza: »pozew ma być kładzion« = debet poni citatio JanStat [szyk zmienny] (6): tedy ná máiętnośći má bydź pozew kłádźion SarnStat 433, 514, 524, 526, 756, 859.

b. Stawiany, budowany (1):

Wyrażenie: »budowanie kładziono« (1): Molorthus, Latine perpendiculum, [...] Ciesielska ważká/ ktorą mierzą yeſli w rowniey bywa budowánie kłádziono. Mącz 230a.

B. Utwierdzany na powierzchni, płaszczyźnie (4):

kładzion na co (1): Iż ſwiátłość káżda/ gdy bywa zápaloná/ nie ma być kłádzyoná ná żadne ciemne mieyſce RejPos 337.

a. Pisany (o znakach pisarskich) (3): BielKron Mmiiim2; Drugié záśię Polſkie [a], chćiał áby było nie kréſką zwiérzchu znáczoné, ále zgołá áby było kłádźioné tym ſpoſobem,  / JanNKar E, F2.

2. Umieszczany wewnątrz czegoś, w czymś, wkładany (10):

kładzion w co (1): Bo kiedy Sol w vſtá tego/ ktorego do Krztu wiodą kłádźiona bywa/ tedy iáwnie śie to znácży/ iż on [...] tego doſtáć ma/ áby od zakáłu y ſmrodliwośći grzechow był wyzwolon KuczbKat 145.

A. Używany jako składnik do produkcji czegoś (9):

kładzion wmiasto czego (1): Popioł bywa kładzion w miaſto hałunu ku farbowaniu ſukna. FalZioł IV 52c.

kładzion w co (1): Krzemień wodny/ zawżdy bywa iakoby mokri: then ma być lecie wzięth/ á nie ma być kładzion w mur FalZioł IV 58b.

a. Dodawany, mieszany z czymś (o składnikach leków i potraw) (7): á przeto liſcie ma być kładziono albo brano w lekarſtwie anawięczey zielone liſcie Kuklikowe ma być w zwycżaiu FalZioł I 58a.

kładzion do czego (1): Theż ſaletra bywa kładziona do maſci FalZioł III 41b.

kładzion w co (5): á tak proch tego korzenia [wszywego kopru] vżitecżnie od barwirzow w maſci bywa kładziony FalZioł I 109d; Naſienie noſtrzegowe/ kładzione w karmie/ cżini ſmak y wonią dobrą. FalZioł I 82d, IV 52d, 55b, 57b.

W charakterystycznych połączeniach: kładzion do maści (w maści) (2), w lekarzstwa (3), w karmie.

Szereg: »mieszan albo kładzion« (1): á to kiedy bywa w inſze lekarzſthwa mieſzan albo kładzion FalZioł IV 55b.

II. O różnych formach ustosunkowania się do treści, sensu (15):

1. Przedkładany do zastanowienia się, wywołania reakcji (1):

Wyrażenie: »kładzion przed oczy« (1): á przykład iego był inſzym ku náśládowániu kłádźion przed ocży/ á iżby też wſzyſcy potym dla tego ku chwale Boſkiey pobudzeni byli. KuczbKat 425.

2. Uważany, osądzany, traktowany (14): A choćiaż Pan Bog tylko wie y zna ſwoie wierne/ y máła licżbá wybránych kłádźiona bywa [= uważa się, że liczba wybranych jest mała]/ iednák dobrą nádźieię o wſzyſtkich mieć mamy WujJudConf 68.

a. Przypisywany [na kogo] (1): Ná to on rániony odpowiedźiał/ że o ſwem zdrowiu zwątpił/ ále ná ſumnieniu ſwem/ ktore wrychle ma ſądu Boże^go doznáć/ niemoże tego v śiebie pewnie poſtánowić/ ná ktoregoby winá o morderſtwo kłádźioná być miáłá [in utrum culpa homicidii conferri debeat] ModrzBaz 70v.

b. Zaliczany (2):

kładzion w co (1): Europa, Trzecia część ſwiátá/ w ktorą bywa kłádźiona Włoska/ Niemiecka/ francuska/ Hiſpáńska/ Polska/ Węgierska/ Czeska ziemia Mącz 109c.

Wyrażenie: »w poczcie kładzion« (1): Siodme przykazánie Páńſkie/ pod tytułem kradźieży/ zákázuie wſzelkiey nieſpráwiedliwośći ná máiętność bliźniego ſwego. W ktorym pocżćie naprzod bywa kłádźione świętokraydźtwo PowodPr 75.

c. Uwzględniany (9):

Wyrażenie: »na liczbie, na liczbę kładzion« = uwzględniany w rachunku [szyk 5 : 4] (7 : 2): Téż vſtáwiamy: áby vbodzy iáłmużną żyiący [...] nie byli kłádźieni ná liczbie [non debent poni ad rationem JanStat 39]. SarnStat 374; Téż Sól báłwánowa/ która bywa dawána Mniſzkóm do Wrocłáwiá [...] nie ma bydź kłádźiona ná liczbę. SarnStat 378, 338, 376 [4 r.], 377, 378.

d. Używany jako odpowiednik znaczenia w innym języku [miasto czego] (1): Hyalus, Latine vitrum, Scklenicá álbo śćko [!] á miáſto zieloney fárby bywa kłádziono. Mącz 160a.

III. Bez funkcji semantycznych; w połączeniu z rzeczownikiem odczasownikowym: czyniona, robiony, dokonywany, pełniony (3):

Wyrażenia: »liczenie kładzione« (1): A liczenie Xiąg ziemſkich aby belo kladzione dlia ſpraw liudſkich pod szeimęm ComCrac 16.

»na liczbie kładziony« = liczony (1): tedy ná kożdégo koniá má bydź dawan ieden korzec owſá ná dźiéń z śiánem y z ſłomą: á to ná liczbie ma bydź ták kłádźiono [debet... illud computari JanStat 41]/ iáko ná rynku ieſt kupiono. SarnStat 376.

»sądy kładziony« (1): Item sandy podolanom y Moldawyanom. vethrzy Nyedzyele máyą bicz kladzoni MetrKor 40/816.

Cf KŁAŚĆ