[zaloguj się]
[pdf]

KŁOTKA (35) sb f

-t- (34), -d- (1).

o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl du
N kłotka kłotki
G kłotki kłotek, kłotk
A kłotkę kłotki
I kłotką kłodkoma

sg N kłotka (8). ◊ G kłotki (5). ◊ A kłotkę (9) [w tym: -e (1), -ą (1)]. ◊ I kłotką (2). ◊ pl N kłotki (1). ◊ G kłotek (2) GórnDworz, WerGośc, kłotk (1) ZapWar. ◊ A kłotki (7). ◊ [du I (cum nm) kłodkoma.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Kłódka, też zasuwa, rygiel; sera Mymer1, BartBydg, Mącz, Calep, Cn; claustrum Calep (33): Mymer1 31; Sera, dicitur firmatura, zamek, ostii, ut lignum vel ferrea sera, clodka BartBydg 142b; RejWiz 4v, 58v; iákaż to ſlepotá/ Nie kupić zá groſz kłotki/ co by ſtrzegłá złotá. RejZwierz 103; BielKron 463; Mącz 386b; RejPos 138v; álić ſiedzi iáko pies ná łáńcuchu ſkrzynkámi ſie oſtháwiał/ s ſloſárzem ſie o mocną kłotkę tárguie RejZwierc l03v; StryjKron 105; Calep 204b, [971]a; GostGosp 10; Wrotá otworem/ kłotki pogwałcone/ Smutkiem ſtłucżone. GrabowSet R2; SarnStat 961; [W tej bramie wzwód z drążkiem, z wrzeciądzmi i ze dwiema kłodkoma. LustrWpol I 14].

kłotka od czego (2): ZapWar 1532 nr 2548; że o włos gárłá y czći niezbył, Gdy z opilſtwá od brony kłotki zodcináli. CiekPotr 13.

kłotka u czego (1): Thamze [...] wiczyagall klothky vſkrzynye vkrączywſchi bulawą. LibMal 1552/ 166v.

W charakterystycznych połączeniach: mocna kłotka (3), twarda; pociągać kłotki; kłotkę wyciągać, (z)odcinać (2).

Zwroty: »kłotkę odemknąć, otworzyć« [szyk zmienny] (1 : 1): yakom ya nyedodal noza nyebosczykowy vawrzynczevy Czaykowskyemv do vyeze any schya themtho nozem vylamal szwyeze any clothk them nozem odemknal ZapWar 1527 nr 2324; LibMal 1544/81v.

»kłotkę (s)tłuc, odbić« [szyk zmienny] (5 : 2): ZapWar 1532 nr 2548, 1537 nr 2563; RejRozpr H2v; BielKron 381; RejZwierc 72, 237v; Kiedv kłotką zámykáią/ lepiey kłotkę ſtłuc/ niż podwoy pſowáć. GostGosp 58.

»kłotką zamknąć (a. zamykać)« [szyk zmienny] (4): y tám kazał go wſádzić w łáńcuch/ y w pętá/ y zámknąć kilkiem kłotek GórnDworz S6v [idem] WerGośc 247; Kmiotkowi zapowiedź káżda od Páná/ ma bydź ták ważna/ iáko kiedy kłotką zámknie w domu álbo w ſkrzyni GostGosp 38, 58.

Wyrażenie: »klucz od kłotki« (1): Otoż od iedney kłotki ieden klucż iednemu/ A od drugiey zárázem oddawam drugiemu. HistLan E2v.
W przen (1):
Szereg: »kłotka i klucz« (1): Leie/ wrzeſzcży/ kołáce/ á śklenice tłucże/ Bo ſtráćił od rozumu y kłotki y klucże. RejWiz 30v.
Przen (2):
a) Zabezpieczenie (1): O márna niedbałośći/ iákaż to ſlepotá/ Nie kupić zá groſz kłotki/ co by ſtrzegłá złotá. Lecżby tę ták y dármo/ záwżdy kłotkę mieli/ Gdyby w lepſzy porządek/ máło weźrzeć chcieli. RejZwierz 103.
b) Pogranicze, obronne zamki (1):
Szereg: »kłotka i klucz« (1): ony po swoyey woly z wielkyem veſſelym chodzyly y roſrvſchily klotke y zlomyly klvcz Moldawſky y ſzczith wſchem Chrzesczyanskym zyemiam. LibLeg 11/56.
2. [Deseczka, na której robi się sieci: SIeć iáko maſz pocżąć: miey kłotkę ná trzy pálce ná ſzerzą/ y pocżni śieć śrzednią CygMyśl F3v.]
3. [Poczwarki mrówek: maſz im [szpakom] ſypáć kłotki mrowcżane CygMyśl Hv.]
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Drugie [L] barbarum, któré ták piſać/ kłotka/ łaſkawy/ łakomy. JanNKarKoch F.

Synonimy: 1. kłopot, skobel, zamek, zawora.

MM