1. Żółć, według ówczesnych pojęć medycznych jeden z czterech zasadniczych ciekłych składników organizmu ludzkiego (wyjątkowo przez analogię też zwierzęcego), podlegająca wpływom czynnych elementów (ciepła i zimna) pozostałych cieczy (tj. flegmy, krwi i czarnej żółci); jej przewaga w organizmie miała powodować porywczość charakteru; bilis Mącz, Cn [cholera – żółtość jakoby żółć około serca leżąca, niemoc jest, gdy jeden wiele żółtości a zieloności jakoby żabiego skrzeku zwróci Mącz 52a] (147): á owocz ie^go ma wſobie cirpnoſć j zimnoſć ktora ſie przeciwi kolerze. FalZioł I 21b; Trłycż ma przednią mocż cżiſcienia y purgowania flegmy/ á potim melaⁿkolią j kolerę pędzi precż FalZioł I 30d; zmieſzay to ſpołem ſtłukſzy á vcżiń piłuły/ wezmiſz ie na nocz chceſzli aby ſciebie wypędziły flegmę s kholerą y inſze wodne wilkoſci przez ſtolcze FalZioł I 31b, ++7f, ++8a, b [2 r.], [*7]v, [*8] (87); abowiem ta gruboſć ſierſci pochodzi z kolery ktora ku gniewu á ku walce prziwodzi GlabGad A8; Druga przycżyna aby ſie vſzima mozg cżyſcił od koleri, tak iako ſie noſem cżyſci od flegmy. GlabGad C; Gdyż ci żołć nicz inſzego nie ieſt iedno kolera na iedno mieſtcze zebrana, ktora ma farbę żołtą. GlabGad E6v, A7, B2v, C3v, C4v, D4v (17); Bo co daſz do żołądká toć ſie w kreẃ obraca/ A wſpák do wſzytkich cżłonkow záſię ſie náwraca. Stądże roście Kolerá/ ſtąd Melánkolia/ A flegmy więc nawięcey kiedy kto dopiya. RejWiz 61 v, 117v; Quasi vero atra bili solum mens ac non saepe vel iracundia graviore, vel timore moveatur, Iákoby tilko od kolery á nie częſtokroć też od cięſzkiego zágniewánia y boyáźniey ludźie od ſiebie odchodźili. Mącz 401d, 214a; A od tądże cztery wilkoſći znákomite/ Kreẃ/ Kolerá/ Flegmá y Melánkolia. Od ktorych ludźie máią rozmáite obyczáie/ iáko potym powiemy/ y rozmáite Niemocy. SienLek 1; Wrácánie ieſli ſye przygodźi/ iż ieſt z Kolerą á z flegmą: Kolerá źielona/ flegmá biała. SienLek 21v, 1, 9v [2 r.], 28v, 40v, 41 marg (16); Bo kreẃ cżyni cżłowieká weſołego/ hoynego/ wſpaniłego. Kolerá pyſznego á zuchwáłego. RejZwierc 3v, 3v, 59v, 115v; Oczko 31v, 32 [2 r.], 33v; Iáko też o tym wyráźił iáśnie Ekklezyáſtes temi ſłowy: Cżuyność/ kolerá/ y morzenie ieſt mężowi ożárłemu. WerGośc 228.

W charakterystycznych połączeniach: kolera gorąca (2), jadowita, ostra, panująca (2), spalona, sucha, zła; bujność kolery, gorącość (2), obfitość (obfity) (3), ostrość, pan, wilgota, wyczyścienie, zbytek (3), zmieszanie; kolera cżyni się, mnoży się (rozmnaża się) (3), okwituje, panuje (3), roście, (za)pali (się) (3); kolerę ciągnąć, czyścić (5), mnożyć (3), purgować (purgujący) (5), spychać, trawić (3), uśmierzać, wyganiać (2), wypądzać (wypędzić, pędzić precz) (14), wywodzić (9), znamionować; kolerze panować, przeciwić się; od kolery być, czyścić się (2), przychodzić; z kolery by(wa)ć (6), czynić się, pochodzić (przychodzić, przychodzący) (14), złożony (złożenie) (2); w kolerę obracać się (2); panować nad kolerą.

2. Jakaś choroba; cholera Calep, Cn (2): pierwſzé zákáżenié z zápalenia wilgośći przychodźi/ s kąd kreẃ názbyt rumienieie/ zową ią Látinowie Cholera, od Grékow biorąc przezwiſko. SienLek V2v; Cholera ‒ Kollera, albo, chorobá z zwrocenią gorzkoſzcz czinyącą. Calep 190a.