[zaloguj się]
[pdf]

KORONKA (30) sb f

koronka (26), korunka (4); korunka BielKron (2); koronka : korunka SeklKat (1 : 1), RejKup (2 : 1).

Teksty nie oznaczają ó; pierwsze o prawdopodobnie jasne (tak w korona) (Cn oba o jasne); a jasne.

Fleksja
sg pl
N koronka koronki
G koronk koronek
A koronkę koronki
I koronką koronkami
L koronce koronkåch

sg N koronka (6). ◊ G koronk (3). ◊ A koronkę (3). ◊ I koronką (2). ◊ L koronce (3). ◊ pl N koronki (3). ◊ G koronek (2). ◊ A koronki (4). ◊ I koronkami (2); -ami (1) RejAp, -åmi (1) BielKron. ◊ L koronkåch (2); -åch (1), (a)ch (1).

Sł stp: korunki w innym znaczemu, Cn s.v. korona; poza tyrn koronki w innym znaczeniu, Linde XVII – XVIII w.

Dem. od „korona”, niekiedy z neutralizacją funkcji deminutywnej:
1. Wieniec zdobiący głowy szarańczy w rozdz. 9 Apokalipsy św. Jana (2): wypuśćiłá z dimem ſzáráńcżą rozlicżną ná ſwiát s cżłowiecżemi twarzámi/ z niewieſciemi włoſy/ á iákoby w koronkach/ ze lwiemi zęby/ z niedźwiadkowemi żądły RejAp 142v, 142v.
2. Ozdobny gzyms wieńczący szczyt ściany zewnętrznej, zwieńczenie, krawędź, listwa ozdobna; corona Vulg (5): Leop Ex 30/4; á ty korunki z liſtwą máią być zákryte miſtérną robotą iákoby ſiatkámi BielKron 33.
Wyrażenie: »koronka złota« = corona aureola Vulg (3): á obłożyz [!] go [stół] liſtwą złotą w około/ á przy liſtwie koronę złotą rzezáną ná cżtyrzy pálce wyſoką/ y ná niey drugą koronkę też złotą. Leop Ex 25/25, Ex 30/3; BielKron 33.
3. Część różańca odmawiana według pewnego ustalonego porządku ku czci Chrystusa albo Matki Boskiej; corona (rosea) Christi a. Mariae Cn (23): RejKup q8; Ale te paćierze on mawiał liczbą wedle dni onych/ ktorych Pan Kryſtus leżał w żywoćie Pánieńſkim/ ktore paćierze zową Koronką OrzRozm M4; RejAp 156; Ma Koronká tá w ſobie śiedm Paćierzy/ ſześćdzieśiąt y troie Anyelſkie pozdrowienie/ á iedno Kredo. LatHar 509.

W połączeniach szeregowych (10): Y cy nimniey grzeſzą ktorzy dufaią w ſwey godnoſcy/ poſciech/ ſuchotach/ ofiarach/ wſwieczkach/ w corunkach/ mſzach/ wiankach/ plotkach/ y ynych wymiſlach ſamy ſię vſprawiedliwiaiąć SeklKat T3; RejKup g5, k8; Bo mu naprzod vkażą y podadzą/ Pánny Máriey Zołtarzyki/ ogrodki/ wianki/ y koronki. KrowObr 149; LatHar 506, 507, 510, 513, 514 [2 r.].

Zwrot: »koronkę mowić« (1): Owo/ ieſli zechceſz możeſz y ná látá y záraz ná cnoty/ niepokaláney tey Pánny wſpomináć/ Koronkę iey mowiąc. LatHar 510.
Wyrażenie: »koronka paciorkow« (1): O bys ti patrzała twoich wſorkow/ coronki onich ſwiętich paciorkow. SeklKat A4v.
Zestawienie: »koronka Panny (Maryjej)« [szyk 7 : 1] (8) : KrowObr 149; Koronká P. Máryey skąd ták názwána. LatHar 509 marg, 509, 510, 513, 524, 743, 749.
Szereg: »wianek i koronka« (2): A to iuż pewnie wiedz/ iż iey dáleko wdzyęcżnieyſzą thym poſługę, vcżyniſz/ niżlibyś [...] wſzytki wianki y koronki cáły dzyeń iey ſzemrał RejPos 306v; LatHar 510. [Ponadto w połączeniach szeregowych 10 r.].
4. [Czub, kępka piór stercząca na głowie ptaka: Nawiętſza niebeſpiecżność ich [pawiąt] zdrowia gdy im koronki ná głowie wyraſtáią iáko dźieći gdy ſię im zęby gryzą. Cresc 1571 /577 (Linde s.v. gryźć się).]
5. [Prawdopodobnie kwiatostan baldaszkowaty: [włoski łuszczek] ná ſámym wierzchu ma koronki/ s ktorych náſienie wyráſta SienHerb 91b.]

RS