Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [KOWALOWA]

Następne hasło: KOWALSTWO »

KOWALSKI (20) ai

o oraz a jasne.

Fleksja

sg
m	N	kowalski	f	N		n	N	kowalskié
	G	kowalskiégo		G	kowalski(e)j		G
	A	kowalski		A			A	kowalski(e)
	L			L			L	Kowalskim

pl
A	subst	kowalskié
I	m	kowalski(e)mi
inne formy
pl N m subst - kowalski(e)

sg m N kowalski (6). ◊ G kowalskiégo (2). ◊ A kowalski (4). ◊ f G kowalski(e)j (1). ◊ n N kowalskié (2); -é (1), -(e) (1). ◊ A kowalski(e) (1). ◊ L Kowalskim (1). ◊ pl N m subst kowalski(e) (1). ◊ A subst kowalskié (1). ◊ I m kowalski(e)mi (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia

1. Przymiotnik od „kowal” ‘rzemieśnik wyrabiający grubsze rzeczy z żelaza’; kowala (16)
- a. Używany przez kowala (9)
- b. Wykonywany przez kowala (1)
2. Przymiotnik od n-loc „Kowal” (3)
3. n-loc Miejscowość: »Kowalskie«

1. Przymiotnik od „kowal” ‘rzemieśnik wyrabiający grubsze rzeczy z żelaza’; kowala; fabrilis Mącz, Calep, Cn; ferrarius Cn (16): BierEz Rv; Fabrilis, Co ku rzemieśnikowi należi. Cieſielski/ Kowálski. Mącz 113a; ſtłucz kthému łáyno pśié białé ſuché y proch álbo troſki [= opiłki, wióry] kowálſkié SienLek 184v; Calep 402b.

a. Używany przez kowala (9): Lima, Naczynie kowálskie álbo też ſlioſárskie którym piłuyą Mącz 193c; Calep 402b.

Wyrażenia: »miech kowalski« = follis fabrilis Mącz [szyk 3 : 2] (5): płucza maią ſie iako miech kowalſki, biorącz w ſię wiatr ku ochłodzie ſerdecżney GlabGad E; LudWieś A4; LibMal 1547/127v; Ventoſus follis, Wietrzny miech yákie ſą kowálskie. Mącz 133c, 483d.

»kowalski młot« [szyk 1 : 1] (2): Lewą ręką ięłá gwość/ á práwą kowálſki młoth/ y zábiłá Siſarę Leop Iudic 5/26 [przekład tego samego tekstu] SkarŻyw 560.

b. Wykonywany przez kowala (1): Práwie kowálſkié léczenié gdy ſye koń zátrátuie SienLek 179.

Wyrażenie: »robota, rzemiesło kowalskie(-a)« (2): [Tubalkaim] ten napirwey wymyſlił rzemięſło kowálſkie od żelázá BielKron 4v, 23v.

2. Przymiotnik od n-loc „Kowal” (3): [pieczęci kasztelanów] Iakubá Przekorę [lege: Przekory] Czechowskiégo/ Przybyſłáwá Kowálſkiégo/ Mikołáiá Kiełbáſę [lege: Kiełbasy] Bydgoſkiégo SarnStat 1082; [pieczęci kasztelanów] Ciechanowſkiégo/ Kowálſkiégo/ Kruſzwickiégo SarnStat 1116, 38.

3. n-loc Miejscowość: »Kowalskie« (1): Michal poſt yego zony oczyecz kthori dziſſya myąſzka wkowalſkym na zagrodzye kradal zitho LibMal 1546/109v.

Cf KOWALOW