[zaloguj się]
[pdf]

KOWANY (23) part praet pass pf i impf

impf (5) [w znacz. 1.a.], pozostałe pf,

-o- (6), -ó- (1) ZawJeft; a jasne.

Fleksja
sg
mNkowany fNkowanå nN
G G Gkowan(e)go
Akowany Akowaną A
Ikowanym I I
pl
G kowanych
D kowanym
A m an kowan(e)
subst kowan(e)
L kowanych

sg m N kowany (1). ◊ A kowany (1). ◊ I kowanym (1). ◊ f N kowanå (4). ◊ A kowaną (2). ◊ n G kowan(e)go (1). ◊ pl G kowanych (3). ◊ D kowanym (1). ◊ A m an kowan(e) (2). subst kowan(e) (1). ◊ L kowanych (3).

Sł stp s.v, kować, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Wykuty młotem z rozżarzonego metalu, klepany, nie lany; productilis Vulg; ductilis Cn (10): Spiewayćie Pánu [...] Ná trąbách z blách kowánych [in tubis ductilibus] y w głoſie kornetu rogowego. Leop Ps 97/6, Ex 25/18; weźmi téż odemnie, Nie zbroie kowáną w Lemnie, Albo tarcz nieprzełomioną, Od Cyklopow vrobioną: Lecz Proporzec pięknie tkány KochProp 5.
Wyrażenie: »blach kowany« = zbroja (1): I przepędził ji [oszczep] przez tarcz i przez blach kowany KochMon 31.
W przen [z czego] (1): Toć ieſt zbroiá poććiwego/ Rycerzá Krześćijáńſkiego. Tá zbroiá s cnoty kowána/ Ma być wiárą hártowáná/ Stałoſcią wyhecowána/ Nádzieią polorowána. RejZwierc 254.
a. O monetach; malleatus Cn (5): BielSat L4v; BielSjem 28; Przez rády pánów Rad monétá nie ma bydz kowána [moneta ne cudatur JanStat 371]. SarnStat 406.

W charakterystycznych połączeniach: moneta kowana(-e) (3), pieniądze (2).

Szereg: »bity i kowany« (2): áby żaden nád wolą náſzę pod znákiem náſzym pieniędzy bitych y kowánych nie vżywał [ne ... nummos cuderint, his utatur JanStat 379] SarnStat 409 [idem] 1131.
2. Wykuty, wyrzeźbiony z kamienia (2): miáſto proporcá/ ſuknią ſzáchowáną Záwieśmy/ á ná grobie gęś twárdo kowáną: A to żeby mógł każdy/ kto tędy pobieży/ Domyślić ſię zárázem/ że tu gąſká leży. KochFr 130.

kowany z czego (1): Bóg nie ieſt z drzewá rzezány/ Ani z mármóru kówány. ZawJeft 15.

3. Okuty, obity metalem (2): KlonFlis C3v; [gospodarz] Záſunął w kowánych drzwiách dębowe zapory. KlonWor 24.
4. Podkuty (9):
a. O koniach; clavatus Cn (2):

W przeciwstawieniu: »kowany ... bosy« (1): Turcy/ ktemu wielkie cżoło vcżynili y konie mieli kowáne/ nie mogli ich náſzy przełomić s trochą lidźi/ ktemu boſe konie mieli á byłá wielką gołoledź BielKron 424.

Wyrażenie: »kowany ostro« (1): [Wołoski] gotował ſie s ſwymi ludźmi ná Podole/ roſkazawſzy by káżdy konie kowáne oſtro miał dla gołoledźi. BielKron 424.
b. O obuwiu; calcaementum clavis confixum Cn (7): BielKron 465; RejZwierc [207], [207]v; StryjWjaz A4; on idzie z ſkoſą [!] ná rámieniu/ w kowánych wieyſkich trzewikách SkarŻyw 212; Wádźić náſz bót kowány/ rzezáné trzewiki/ Zkąd nas błazny názywaſz/ y krzćiſz nas Stáńczyki. PudłFr 53; CiekPotr )?(3.

Synonimy: 1.a. bit, prasowany.

Cf KOWAĆ, KUTY

TZ