[zaloguj się]
[pdf]

KOZACTWO (13) sb n

Oba o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N kozactwo
G kozactwa
D kozactwu
A kozactwo kozactwa
I kozactw(e)m

sg N kozactwo (1). ◊ G kozactwa (2). ◊ D kozactwu (1). ◊ A kozactwo (6). ◊ I kozactw(e)m (2). ◊ pl A kozactwa (1).

Sł stp brak, Cn s.v. kozacy, Linde XVI – XVII w.

1. Coll. Kozacy, spoleczność wojownicza osiadła na południowowschodnich kresach Rzeczypospolitej; colluvies militum ex Polonis, Lituanis, Russis aliarumque gentium hominibus egentibus, proscriptis, praedonibus et autonomis, aliquando et honestis collecta, rapto vivens et vicinis gentibus, potissimum vero Polonis belli tempore operam spe lucri navans Cn s.v. Niz, stan żołnierski (1): pohámuymy y wprawmy w lepſzy rząd vkráinne ſwowolne Kozactwo VotSzl B3.
[Przen: Banda zbrojna, łotrzykowie: A gdy niektorzy pogrzebáli człowieká á oto vyrzeli kozáctwo [et ecce viderunt agmen (marg) castra (–) PolAnt: viderunt latrunculos Vulg] BudBib 4.Reg 13/21 (Linde).]
2. Tryb życia, postępowania właściwy kozakom; wojna podjazdowa; grabież, rozbój (9): Lokthek bacżąc wielkie ſzkody od Litewſkich kſiążąt w Polſzce być przez ich kozáctwá/ wſzedł ſnimi w krewną przyiaźń BielKron 371, 371, 416v marg.

I sg w funkcji okolicznika sposobu »kozactwem« (2): gdy ſie [Litwini] zmocnili á obacżyli z niewoley ſie wyłomili/ kozáctwem żywnośći ſzukáli cżyniąc wiázdy do Ruſi/ do Polſki/ do Moſkwy/ y ná morze BielKron 359 [idem] StryjKron 47.

Zwrot: »jechać, iść, oderwać się w kozactwo« (2 : 1 : 1): gdy przez Konin ćiągnęli/ oderwáło ſie ich od woyſká trzy tyſiące w kozactwo BielKron 372; dwá młodzyeńcy vrodziwi Struſowicowie Szcżęſny á Iurek/ odłącżywſzy ſie od woyſká/ ſzli w kozáctwo do Wołoch BielKron 402v, 416v, 420.
3. Służba wojskowa na pograniczu; podjazdy, utarczki, harcowanie (3): v ktorych [u Pretwica, księcia Wisniowieckiego, Prokopa] tákye ſzkoły ſą kozáctwá yáko v nas Polakow/ álbo Włochow/ álbo Nyemcow/ náuk/ á yáko w ſzkołách náuk rzecży prawdziwych vcżą/ thák tám obrony przećiw nyeprziyacyelowi. A iſcye yáko ſzkoł ná náuki potrzebá/ ták kozáctwá ná obronę. GliczKsiąż K7v-K8.
Szereg: »żołnierstwo albo kozactwo« (1): ſzkoły álbo kolegia wyelce ſą podobne żołnyerſtwu/ álbo kozáctwu około ktorego ſie ná podolu álbo ná vkráinye paráyą vććiwi á záwołáni lndzye. GliczKsiąż K7v.

Cf 1. KOZAK

TG