Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: KROCIUCHNO

Następne hasło: KROCIUCZKI »

KROCIUCHNY (49) ai

o pochylone.

Fleksja

sg
m	N	króciuchny	f	N	króciuchnå	n	N	króciuchn(e)
	G	króciuchn(e)go		G	króciuchn(e)j		G	króciuchn(e)go
	A	króciuchny		A	króciuchną		A	króciuchn(e)
	I	króciuchnym		I	króciuchną		I	króciuchnym
	L	króciuchnym		L	króciuchn(e)j		L	króciuchnym

pl
N	subst	króciuchn(e)
A	subst	króciuchn(e)
I	m	króciuchnymi
I	n	króciuchn(e)mi
L		króciuchnych

sg m N króciuchny (1). ◊ G króciuchn(e)go (1). ◊ A króciuchny (4). ◊ I króciuchnym (1). ◊ L króciuchnym (1). ◊ f N króciuchnå (4). ◊ G króciuchn(e)j (2). ◊ A króciuchną (5). ◊ I króciuchną (1). ◊ L króciuchn(e)j (1). ◊ n N króciuchn(e) (3). ◊ G króciuchn(e)go (1). ◊ A króciuchn(e) (1). ◊ I króciuchnym (1). ◊ L króciuchnym (1). ◊ pl N subst króciuchn(e) (5). ◊ A subst króciuchn(e) (3). ◊ I m króciuchnymi (1). n króciuchn(e)mi (9). ◊ L króciuchnych (1).

Sł stp brak, Cn s.v. mgnienie oka, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia

Dem. i intens. od „krotka”
- 1. Od znacz. ‘mający mały wymiar liniowy’ (2)
- 2. Od znacz. ‘krótkotrwały’ (11)
- 3. Od znacz. ‘zwięzły, lapidarny’ (36)

Dem. i intens. od „krotka”:

1. Od znacz. ‘mający mały wymiar liniowy’ (2): Zwierzątko [...] ná krociuchnych noſzkách/ ták wielkie yáko dobry kot/ ále dłuſzſze Mącz 238b; LatHar 197.

2. Od znacz. ‘krótkotrwały’ (11): tedy w Polſzce álbo żadne v nas niebędą Sądy/ álbo kroćiuchne będą po ſtáremu OrzRozm T2v; KwiatKsiąż B2v; Abowiem obácż ten krociuchny á ſwięty práwie porządek tego to Zácheuſzá w grzechu vpádłego RejPos 351, 218v, 315v, 321; RejZwierc 128v; ktorego [ciała] roſkoſzy kroćiuchne y ſkrytce ſą/ á z wielkośćią złego pomieſzáne/ á boleśći záśię gorzkie ſą/ á długie z máluczkiem odpoczynkiem. GórnRozm A3; y zápiſuiemy ſobie wiecznośći/ ktore ráczey kroćiuchną árendą zwáć możem. SkarKaz 551b.

W charakterystycznych połączeniach: króciuchny(-a) kłopot, pociecha, rozkosz (2), śmierć, żywot; bardzo krociuchny.

Wyrażenie: »krociuchny czas« (1): żywot náſz przypodobány ieſt do báńki ná wodzie sſtawáiącey ſie/ kthora w onymże krociuchnym cżáſie/ w ktorym wzroſt ſwoy ma/ záſię ginie Phil H3.

Szereg: »mizerny a krociuchny« (1): iż ieden ná málucżki cżás vżył oney mizerney á krociuchney roſkoſzy ſwoiey RejPos 264.

3. Od znacz. ‘zwięzły, lapidarny’ (36): ACż krociuchny/ ále bárzo nadobny ieſt Pſalm ten/ kthory w ſobye ma proroctwo o kroleſtwie Páná Kriſtuſowym LubPs aa2v, kt; BibRadz *4v, *5v, I 446; Do łáskáwego á w proſthoćie Krzeáćiáńſkiey ſię kochaiącego cżytelniká/ proſta á kroćiuchna przedmowá. GrzegRóżn A2; RejAp 59v, 173v; RejPos 202, 214v, 228v; RejZwierc 128v; RejPosWstaw [143³]; WierKróc kt; PaprPan Cc3; LatHar 3, 112, 507, 514, 664; 516, 557; KlonKr kt, A2.

W charakterystycznych połączeniach : krociuchna(-y, -e) historyja, księgi, list, modlitwa (2), nauka, objaśnienie, prośba, przedmowa (2), przykazanie, przykład, psalm, rozmyślanie, sprawa, wierszyk, wykład, wypisanie, zawarcie (2), zawołanie, zebranie, żołtarz.

Wyrażenie: »krociuchne słowa, słowka« [w tym: krociuchnemi słowy (9)] (11:1): Krociuchnemi tho ſłowy Pan nam záwiązáć á opowiedzyeć racżył RejPos 222v, A5, 65v, 202, 214 [2 r.], 248 (10): RejZwierc 209; O Boże, tocieś mię wnet krociuchnemi ſłowy Przerobił ná inſzego. CiekPotr 12.

Szereg: »barzo maluczki a krociuchny« (1): Iż oni nędzni ludzye/ ktorzy tu tobie ná przykład á zá źwierciádło ſą położeni y poſtáwieni/ bárzo málucżkiemi á krocuchnemi ſłowj RejPos 214.

Cf KROCIUCZKI