1.
W czasie ocenianym jako trwający mało (74):
Krotkoć niewiáſtá żáłuie BierEz O2v;
OpecŻyw 20v;
kaplany [...] przymſzy telko zwabycz ſyna bozego znyeba y pyaſthouacz wrąku ſwych poth kſtaltem chleba czyalo boze a yeden raſz przeſz dzyen y barzo krotko PatKaz II 38v,
32v,
33,
69;
MiechGlab 63;
WróbŻołt R8v;
RejPs 104,
135;
RejRozpr F4;
RejJóz II5v;
RejKup p5,
z4;
LubPs K4v,
L;
Ale podzmy do Krzyżá trzećiey tzęśći/ ktorą krotko odpráwiemy. KrowObr 237,
Av;
RejWiz 155;
RejZwierz 143;
Sofár okázuie iż chwałá ludźi niepobożnych krothko trwa. BibRadz Iob 20 arg,
I 451a marg;
y rzekł: Będęć ſłużył ſiedm lat zá Rachel. Ale ſie to zdáło krotko Lábánowi bo ią miłował BielKron 15;
A niemamy ſię namniey tego bać/ yżeſmy ſnadz krotko żyli: ale ſię tego mamy barzo bać yżeby ten cżas naſzego życia/ krotki ſię inſzym niezdał. KwiatKsiąż M4v,
M4v;
RejPos 321;
Krotkoć dziatki oycowſką miłość pámiętáią HistLan A3;
KuczbKat 430;
RejZwierc 100,
270v,
Bbbv;
PO śmerći [!] tego okrutniká [...] krotko był ſyn iego Leo cżwarty ná páńſtwie. SkarJedn 209,
197,
320;
SkarŻyw 4,
196,
299,
300;
KochTr 24;
CzechEp 322;
Calep 138a;
á nie maſzli trzćiny/ tárgáną ſłomą kitek náwiązawſzy/ to máło krocey trwa niż gárdliná: ſłomą tárgáną nie potrząſay [dachu] GostGosp 96;
GrabowSet B3,
T3;
LatHar 190,
216;
RybGęśli Cv;
WysKaz 47;
SarnStat 1149;
PRZEMYSL WTORY/ ácż krotko/ lecż ſzcżęſnie krolował KlonKr A3v;
KmitaSpit A2v;
PowodPr 79;
Przetoż [P. Jezus] vkázuie ſię im krotko/ wnet wznikáiąc z oczu ich/ y przez drzwi zámknione wchodząc y wychodząc SkarKaz 208a,
381a;
SkarKazSej 693a;
Z Wſtydem poczęty człowiek/ vrodzony Z boleśćią/ krotko tu ná świećie żywie SzarzRyt Av.
W charakterystycznych połączeniach: barzo krotko (13); mało krocej; krotko być (11), pamiętać (3), trwać (8), żałować, żyć (10).
W przeciwstawieniu: »krotko ... długo« (1): Nie dáyże ſie áni młodośći/ áni złemu przyrodzeniu/ áni złemu towarzyſtwu vwodzić/ [...] Abowiem ná coby cie przywieść mogli/ bárzo to trwa krotko/ á bárzo długo ſzkodzi RejZwierc 18. Cf Szereg.
Wyrażenie: »krotko trwający«: = brevis aevi, momentarius, oligochronius Cn (12): A ácześ nam dał krolá nieſkończonego á nieták krotko trwáiącego iáko yni národowye á wſſákoż ieſſcze przyłoż lat co nawięcey ku látom iego dla wielkiey dobrotliwoſći iego. RejPs 89v, 42v, 107; BibRadz I 346 [2 r.]; RejPos 7, 184v, 262v, 278; RejZwierc 18, 38; CzechEp 8.
Szeregi: »(bądź) krotko albo (i, bądź) długo« [
szyk 3 :
1] (
4):
RejZwierc 272;
Bo iednák z nas káżdy krotko álbo długo/ z tego świátá zniść muśi. KarnNap Ev;
CzechEp 117;
KochFr 32. [
Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.].
»rychlej i nakrotcej« (1): IVż ſię zá pomocą páná Bogá náſzego dwoie kśiążek ná Wędźidło I.M.X.K. Poznáńſkiego/ Hieronimá Powodowſkiego/ głownego nieprzyiaćielá náſzego/ ile mogło być nakrotcey ſkończyło: iuż też cżás trzećie wźiąć prześię/ [!] y ony także co rychley/ y nakrotcey ſkońcżyć. CzechEp 323.
»rzadko i barzo krotko« (1): [świat] o cudzey śmierći rychley y cżęśćiey/ ále o ſwoiey rzadko y bárzo krotko myśli. WysKaz 46.
2.
Przy użyciu małej ilości słów;
praecise Mącz, Calep, Cn; restriete Calep, Cn; summatim Mącz, Cn; anguste, brevibus, capitulatum, circumscripte, comprehense Mącz; compendiario, compresse, paucis, presse, strictim Cn (432):
Krotko ten węzeł rozwádzę. BierEz F;
OpecŻywPrzedm C4;
a pan moy Czeſſarz yego m. Tur. nyecziniacz tey rzeczi krotko yego Cz. m. raczil przikazacz LibLeg 11/18v;
RejRozpr A2;
przetom tv wtych malych xiążkach wiarę moię krotko opiſał SeklWyzn 4v,
4,
4v,
b2v,
d3,
g4v;
SeklKat E2,
Y3;
RejKup f4;
ktorzy [ewanjelisiowie] yedno kilko álbo kilkonaſcye kazánya yego [Chrystusa]/ y to doſyć krotko/ wypiſáli. KromRozm II d3v;
Yákub też żydom náwroconym krotko przypomina yáko żyć KromRozm II e4,
cv;
GliczKsiąż C3v,
G8v,
M7,
08;
GroicPorz A3v,
A4,
h2v,
v2,
ee4,
hhv;
KrowObr 63v,
132,
178,
184v;
RejWiz 46v,
47;
Leop *B4v,
1.Petr 5/12;
BibRadz *3v,
*4v,
*5v,
I 353v;
OrzRozm Q2,
S3,
V;
Luter powiedzyał/ gdyż to odemnie krotko chcećie wyedzyeć/ ia ſwey żadney rzecży nieodſtąpyę wpyſániu BielKron 196v;
Przygody kſiążąt wielkiey Polſki krotko nápiſzę BielKron 361v,
98v,
117,
129,
141,
159 (
15);
KwiatKsiąż Q;
A przeto tey ich zawiſney á niezmierney potwarzy/ vmyſliłem ná ten cżás krotko zábieżeć. LeovPrzep a2v,
a2v;
Mącz 10a,
29d,
30a,
37d,
44d (
20);
OrzQuin H2,
M2v;
SienLek 41;
RejAp 7v,
185;
GórnDworz Hh5;
Toć ieſt obyczay mierzánia Pláców/ według piſánia Gréków y Látynów/ krótko vkazány. GrzepGeom I2v,
B2v,
I2v;
RejPos kt,
131,
337,
339;
RejPosWiecz2,
97,
97v;
A żeby temu wyrozumiał lepiéy/ wyłożęć to krótko. BiałKat 68v,
78v,
96,
248v,
363v;
Ale o duſzach [...] ſtárſzy y nowi Doctorowie rozmáićie/ y nie zgodnie o tym piſzą. Cżego krotko poſłuchay. GrzegŚm 14,
54;
Będźie vcżył Pleban/ iż náuká o tych táiemnicách w Kredżic krotko śie zámyka. KuczbKat 9,
45;
RejZwierc A3v,
33,
42v,
157v;
BielSpr 57v;
WujJud A7,
42;
WujJudConf 12v;
RejPosRozpr b3;
Co s tey Roſpráwy ſwiętey krotko ku náuce náſzey pámiętáć mamy. RejPosWstaw 42;
Y ktożby mogł złośći wſzytki/ [...] wylicżyć? Przetoż Páweł ſwięthy wſzytki krotko zbieráiąe ták mowi RejPosWstaw [1103]v,
[1102]/ 111,
[1432];
O Achábie ieſli co/ chciałby ieſzcże wiedzyeć/ Mogę iego nicżemność/ krotko tak powiedzyeć. HistHel C4v;
Strum Ov;
BiałKaz B2,
B4,
E3;
BudNT q7;
Záś im Krol dźiękowánie ſam krotko vcżynił StryjWjaz A4,
A3;
A naprzod/ krotko mi ná to odpowiedz/ wierzyſzli temu/ iż Iezus Chriſtus ieſt ſynem Bożym? CzechRozm 61,
33,
59,
60v,
143v,
172 (
9);
PaprPan Cc4;
KarnNap kt;
Iuſtinian Ceſarz [...] kazał wſzytko práwo krotcey zebráć. ModrzBaz 98,
1v,
24,
87,
127v;
SkarJedn 233;
każdy ſpoſób vżywánia ćieplic/ krótko obaczémy Oczko 15v,
A4v,
12,
24,
29v,
33v;
Calag 493a;
SkarŻyw 127,
141;
StryjKron 432,
462,
562;
O Lukrecyey [...] ták nápiſał, oycá iey y onę krotko máluiąc. CzechEp 419,
39,
73,
75,
82 (
47);
NiemObr 92;
KochMarsz 154;
ReszPrz 38,
103;
WerKaz 279;
PudłFr 73;
PaprUp A2,
A2v,
A3v,
L4;
W tych dniach miałem dwoie pisanie wḿ naktore lubo wvstawicznym kieraciemym odpisuię wḿ, iż krotko occupatie niech mię wymowią wḿ. ActReg 124,
100,
139;
Calep 139a,
197a,
775b,
829b,
919a;
GostGosp 20;
LatHar 42,
67,
77,
96,
129 (
13);
WujNT przedm 17,
25,
s. 204,
358,
Rom 13/9,
Hebr 13/22;
WysKaz 35;
SarnStat 1269,
1280,
1305;
GrabPospR Lv,
L2;
PowodPr 6,
28,
54;
Zydowie/ Turcy y heretycy iákie mákuły cnoty y poczćiwośći w zakonie ſwym máią/ y ſproſnośći ktorą ſię y rozum brżydźi: trudno krotko powiedźieć. SkarKaz 277a,
122a,
160a,
314b,
Oooob;
PaxLiz B4v;
ZbylPrzyg B.
W połączeniu szeregowym (1): druga trefność záſię/ kiedy kto krotko/ zwięzliwie/ trefnie/ á s prętká co rzecże GórnDworz N8.
W przeciwstawieniach: »krotko ... długo (4), szeroko (4), dostatecznie, jaśnie« (10): Możeſs ſię wtem krotko ſprawić Nietrzebać ſię długo bawić RejKup z4; BibRadz *4; BielKron 230v; SienLek 16v; A wſzyſtkę náukę pobożnośći Apoſtoł Błogoſłáwiony/ ácż krotko wſzákże doſyć iáſnie/ záwiera tu we dwu rzecżach RejPosWstaw [212]; ModrzBaz 98, 128; StryjKron 66; Bo co ſię wolnieyſzym w Pſáłterzu Pánny Máryey dłużey przełożyło; to zábáwionym w Wianku ná trzy cżęśći krocey ſię rozdźieliło LatHar 508; O tych hándlách wtey cżęśći chcemy krotko mowić/ Potym ſzyrzey káżdą rzecż zoſobná ponowić. KlonWor 9. Cf Szeregi.
W charakterystycznych połączeniach: barzo krotko; krotko dotknąć (10), mowić (36), (na-, o-, wy-, od-, przy)pis(yw)ać (40), pokaz(yw)ać (się) (11), (od-, o-, prze)powiedzieć (70), posłuchać, przebieżeć (3), przypominać (12), (na)uczyć (2), ukarać (2), wyłożyć (4), wspominać (6), zamknąć (a. zamykać) (się) (9), zebrać (3).
Frazy: »(a, owa, i, owo, ale) krotko (mowiąc)« =
uno verbo complecti,
breviter et strictim dicere,
loqui paucis,
breviter perstringere Cn (
104):
ForCnR B;
FalZioł III 38b;
A krotko mowiącz/ wyznawam ty wſzyſtki cżłonki wiary/ ktore ſą od Apoſtołow/ y na Conſilium Nicenſkim y od Atanaſiuſa napiſane. SeklWyzn b2,
cv,
d3v,
f4,
g2;
SeklKat D4,
F2v,
F4v,
K3v,
K4v (
18);
MurzHist A3v;
GliczKsiąż H3,
K5;
KrowObr A2v,
B,
40,
84,
129v (
10);
RejWiz 116d;
Owa krotko/ iákom was iedno poznał [a die, qua cognovi vos]/ tedyſćie záwżdy odpornymi byli Panu. BibRadz Deut 9/24;
OrzRozm Mv,
R4;
BielKron 155v;
Ad summum in summa, krótkiemi słowy rzecz oſięgáyąc/ álbo/ Krótko mówiąc. Mącz 3b,
105c,
431d;
GrzegŚm 48,
J;
RejPosWstaw [212],
110v;
BiałKaz F2v;
CzechRozm 30,
92,
94,
219v,
221v,
243v;
ModrzBaz 82;
SkarJedn 22;
SkarŻyw A3,
121,
230,
261,
269,
298,
342;
CzechEp 7,
7v,
49,
53,
80 (
13);
WerGośc 260;
PudłFr 45;
GórnRozm F2,
F3v,
H4v;
ActReg 101,
152;
OrzJan 54,
68;
LatHar 51,
76,
124,
164,
264,
379,
478;
RybGęśli D4;
WujNT 15,
815;
JanNKar A2;
PowodPr 72;
VotSzl A2v,
B,
B4v;
KlonWor ded **3.
»krotko pisząc« (2): GliczKsiąż O2v; akrotko pisząc tak mi się wcora P Gniezninski declarował ActReg 111.
»krotko powiedając« (13): Owa krotko powiedaiącz nie miey w tym nadzieie RejJóz F2v, H2v; RejKup c6; MurzNT 76; BibRadz *3v; LeovPrzep B3; GórnDworz M8v, Y6, Aa5; BielSpr 31; ModrzBaz 6v, 12, 86v.
»(iż) krotko powiem (a. rzekę)« (9): A iż powiem krotko/ podawał náuki iákoby nieiakiego lekárſtwá przewybornego BibRadz I 353v; OrzRozm L2; GórnDworz Ov; RejPosWstaw [212]; CzechEp 328, 383; Ná to ia tobie bráćie/ krotko co wiem/ Iedno mię ſłuchay/ niepochybnie powiem KlonFlis D3; KlonWor 32, 77.
Wyrażenia: »krotko opisany (
a. napisany,
a, wypisany)« (
10):
ComCrac 21v;
SeklWyzn 4v;
RejWiz A4v;
Vſtawy Práwá Polskiego/Dla pámięći krótko wypiſáne. UstPraw kt;
BibRadz I 353v;
RejAp 173v;
GrzepGeom A,
C;
RejPos 223v;
BielSpr 35v.
»krotko zebrany (a. wybrany)« (17): OpecŻyw kt, 1; Zywothy Philozophow: to ieſt: mędrczow nauk przyrodzonych. Y też inſzych mężow cznotami ozdobionych ku obycżaynemu naucżaniu cżłowieka każdego krotko wybrane. BielŻyw kt, 118; RejPos 4, 7v, 11, 14, 17 (11); RejPosWiecz3 99; RejPosWstaw [223].
Szeregi: »krotko i dostatecznie« (
1):
to co ku zbáwieniu wierzyć/ y wyznawáć potrzebá/ krotko y doſtátecżnie/ od duchá Bożego wyráżono NiemObr 93. [
Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.].
»krotko a jaśnie« (1): Potem żeby práwo krotko/ á iáśnie piſano po Polſku było/ nie ták iáko teraz w Státućie ſtoi/ co tiżemá/ ábo cztermá ſłow odpráwićby ſię mogło/ to puł kárty/ y więcey ſłow w Státućie nápiſano. GórnRozm K2v. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.].
»krotko a niejaśnie« (1): w ſkłádźye álbo háſle onym Apoſtolſkim bárzo krotko/ á nye yáſnye o tym dotknyono KromRozm III C4v.
»krotko a (i) po prostu (a. prostemi słowy)« (3): CONFESSIA Wyznánie wiáry Powſzechney Koſciołow Krześćiáńſkich Polſkich krotko á proſtemi ſłowy zámknione. WujJudConf 1; CzechRozm 65v; CzechEp 6v.
»z wierzchu a krotko« (1): A dla thegoż doſyć ná tym będźie iż ſię ták tego tylko z wierzchu á krotko dotknęło BibRadz *4.
»krotko, (ale, a, i) węzłowato« (3): KRotko ále węzłowáto/ Bernárd ſwięty: trzy rzecży w rozmyślániu męki Páńſkiey vważáć rádźi LatHar 260, +2, 6.
![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}