[zaloguj się]
[pdf]

KRZEŚCIJAŃSTWO (346) sb n

krześcijaństwo (225), chrześcijaństwo (119), kreścijaństwo (1), chreścijaństwo (1); krześcijaństwo BierRaj (2), WróbŻołt (4), ConPiotr, KromRozm I (12), KromRozm II (17), KromRozm III (31), DiarDop, GliczKsiąż, KrowObr, OrzList (8), BibRadz (2), OrzRozm (5), GrzegRóżn (3), Mącz (2), OrzQuin, RejAp (2), GórnDworz (2), RejPos, RejPosWiecz2, RejZwierc (3), BielSpr (7), MycPrz, PaprPan, CzechEp (3), KochEpit, KochWrJan, OrzJan (11), RybGęśli, JanNKar (2), SarnStat; chrześcijaństwo MurzHist, MurzNT, Diar, BiałKat (3), KuczbKat, WujJud (2), SkarŻyw (7), StryjKron (4), NiemObr (4), ReszPrz, ReszList (2), GórnRozm, ActReg, LatHar (3), WujNT, SkarKaz (9), VotSzl (8), SkarKazSej (11), KlonWor; krześcijaństwo : chrześcijaństwo LibLeg (1:10), ModrzBaz (2:4), WysKaz (1:1), PowodPr (40:6); krześcijaństwo : kreścijaństwo BielKron (52:1); chrześcijaństwo : chreścijaństwo SkarJedn (36:1).

e, a oraz o jasne.

Fleksja
sg
N krześcijaństwo
G krześcijaństwa
D krześcijaństwu
A krześcijaństwo
I krześcijaństwem
L krześcijaństwie
V krześcijaństwo

sg N krześcijaństwo (35). ◊ G krześcijaństwa (130). ◊ D krześcijaństwu (38). ◊ A krześcijaństwo (33). ◊ I krześcijaństwem (17); -em (1) Mącz, -(e)m (16). ◊ L krześcijaństwie (91). ◊ V krześcijaństwo (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w.

1. Coll. Chrześcijanie, ogół wyznawców Chrystusa; orbis Christianus Mącz, Modrz; res Christiana JanStat (250): yako ſatym nowym nyechtorych ludzy od wyary odtargnyenym ſwowolnym wyele pan bog wſzechmoguczy zlego na krzeſczyanſtwo przepuſcza LibLeg 8/133, 11/55, 56v [3 r.], 57 [3 r.], 61v; BierRaj 18v, 19v; WróbŻołt S6, Z4v, cc2v, mm4; ConPiotr 30; KromRozm I E3v, F, Fv, F2 [2 r.], I4 [2 r.]; MurzHist B3; Opuſciłże Bog po zeſcyu Páwłá śwyętego y drugich ápoſtołow/ żydy y Korynthczyki/ álbo y wſſyſtko krzeſciyańſtwo? KromRozm II v3v; z czártowſkyego poduſſczenya nyeznośne błędy w krzeſciyáńſtwye śyać/ y wyárę práwą zákáżáć y tłumić záczęli. KromRozm II v4, a4, h2, f2v, o2v, q2v (13); Są też Canones/ to yeſt/ vſtáwy ápoſtolſkye/ przez poſtronne iteż powſſechne porządne concilia/ y przez wſſyſtko krzeſciyańſtwo zá to przyyęte KromRozm III I; iż táką władzą nád wſſem krzeſciyáńſtwem nye ſámi ſobye papyeżowye przywłaſſczyli KromRozm III Mv, C4, C4v, E, E4, E5 (19); Diar 46; DiarDop 102; OrzList a4v, cv, d3v [2 r.], e3v [2 r.], e4, e4v; A Pan Bog [...] thákim W.K.M. ná vrzędźie á ſtolicy twey poświęconey Krolem mieć będźie/ iáko ony dobre w Zydoſtwie y w Krześćiáńſtwie Krole miał BibRadz *3, *3; OrzRozm C4v [2 r.], F3v, T3v; otho Weneći twoi ćiągną wodą y źiemią przećiw iemu ſtobą/ oto Francuzowie/ Hiſzpani/ Polacy/ Cżechowie/ Włoſzy/ Niemcy/ Węgrzy/ y wſzythko Krześćiáńſtwo. BielKron 254, A6v, 118v, 139v, 140v, 144 (37); GrzegRóżn M3v; Mącz 148d, 269d; GórnDworz Q3v; RejPos A5v; RejPosWiecz2 95v; BiałKat 136; nienawiśći/ roſtyrki/ y niezgody/ iáko hániebne ſkázy Chrześcijáńſtwá/ koniecżnie precż wyrzucone byc máią KuczbKat 160; Nigdyby był nás Turek nie zwalcżył/ by nie roſterki domowe á walki wnętrzne miedzy Krześćijáńſthwem BielSpr 57, c, 57, 57v, 58; WujJud 134v; MycPrz II B4v; PaprPan A4v; ModrzBaz [16]v, 23v, 106; Ani práwo przyrodzone/ áni práwo Boże tego nie vcży/ áby ieden Pan był świecki wſzytkiego Chrześćiáńſtwá SkarJedn 202, A7, 55, 84 [2 r.], 102, 133 (29); ktory [Cesarz Otton wtory] iuſz był/ zle żyiąc/ y Chrześćijáńſtwu ſwym pánowánim ſzkodząc/ niedobrze/ y zmáłą nadzieią zbáwienia vmárł SkarŻyw 353, 90, 397, 582; StryjKron 457, 617, 672, 747; CzechEp 128; NiemObr 58, 60; ReszPrz 26; ReszList 158, 159; OrzJan 7, 14, 65, 95, 96, 132, 133; RybGęśli B3; WysKaz X2v; JanNKar C3; SarnStat 193; (marg) Wići woienne boſkie ná wyſtępne Krześćiáńſtwo. (–) Lękay ſie tego Boſkiego wyroku/ oźiębłe/ roſpuſtne/ á kácerſtwámi rozlicżnemi po wielkiey cżęśći pomázáne Krześćiáńſtwo. PowodPr 12; Tuby iuż nie mowić ále opłákiwáć przewrotność teráźnieyſzego Chrześćiáńſtwá: w ktorym ſnadź rzadka mowá prywatna y naſproſnieyſza ledwie bez przyśięgi bywa. PowodPr 48, 9 [2 r.], 12, 15, 19, 25 (31); y wſzytko Chrześćijáńſtwo y mnie też grzeſznego y napodleyſzego ćieſzyć nie zániechafz. SkarKaz )(4v, 4a, 40a, 121a, 383a, 417b; VotSzl Bv [2 r.], B2 [2 r.], B3v, Dv, E3, Fv; SkarKazSej 663b, 667a, 681a, 700a [2 r.], 706b; KlonWor 53.

W przeciwstawieniach: »pogaństwo ... krześcijaństwo« (3): Nowoáryáni Pogáńſtwo z krześćiáńſtwá cżynią. PowodPr 34, 33; SkarKaz Ooooc. Cf Szeregi.

W charakterystycznych połączeniach: krześcijaństwo oziębłe, niewdzięczne, przednie, rozpustne, wszy(s)tko (125), występne.

Zwroty: »prześladować krześcijaństwo« (1): á działo ſie tho zá Domicianá Ceſárzá onego okrutniká ktory ſrodze przeſládował Krześćiáńſtwo RejAp 23v.
Wyrażenia: »rzeczpospolita krześcijaństwa wszytkiego« = zbiór wszystkich chrześcijan (1): Arcybiſkup w Rzymie będąc/ vcżynił rzecż przed Papieżem y iego rádą ſzeroką/ około Rzecżypoſpolitey Krześćijáńſtwá wſzytkiego BielKron 410.

»stare krześcijaństwo« (1): Tám też wiele klaſztorow fundowánych zá ſtárego Krześćijáńſtwá/ przez Kſiążętá y Grábie dobrze páńſtwem opátrzone. BielKron 287.

»starszy chrześcijaństwa« (1): W trzećim przenáśládowániu [...] gdy Chrześćian ná śmierć ſzukano: napierwſzy byli Biſkupi y ſtarſzy Chrześćiáńſtwá/ ná ktore ſię lud [errata zmienia: iad] pogáńſki więcey iáko ná fundowniki kośćielne rozśćiągał. SkarŻyw [407].

Zestawienie: »matka wszytkiego chrześcijaństwa« (3): Ten ſam ieſt kośćioł S. iáko mátká wſzytkiego Chrześćiáńſtwá/ od ktorey dzieći nieſpokoyne á niepoſłuſzne odſtąpiwſzy/ do zgody nigdy nie tráfią/ poki ſię do mátki nie wrocą. SkarJedn A3v, A5, 151.
Szeregi: »kapłaństwo i chrześcijaństwo« (1): á ſamo ſię Ieruzálem/ to ieſt Rzym ſtolicá Piotrá S. głowá kapłáńſtwa y Chrześćiáńſtwá wſzytkiego zoſtáłá SkarJedn 167.

»krześcijaństwo a lud Boży« (1): iákie wielkie á ſrogie zniewolenie ćirpi Krześćijáńſtwo á lud Boży/ zá ſpráwiedliwemi ſądy á dziwnemi dekrety Páńſkiemi RejZwierc 255v.

»jako (niejedno, nie tylko) krześćijaństwo ale i (tak) pogaństwo« (4): thego nye tylko w krzesćiyáńſtwye/ ále y w pogáńſtwye wyelce przeſtrzegano/ áby ſie dzyecyę yákim złym przymyothem nye pſowáło. GliczKsiąż E; KochEpit A3v; GórnRozm F3; WysKaz 43. [Ponadto w przeciwstawieniach 3 r.].

2. Ziemia zamieszkała przez chrześcijan; ogół państw chrześcijańskich; Christiana res publica, res Christiana Modrz, Cn; res publica Christianorum Modrz (63): LibLeg 11/47, 181v; byli ludźye y ſą/ y będą po nas nye tylko wonych źyemyach ktoreś námyemił [!]/ ále po wſſytkyem krzeſćiyańſtwye/ ktorych Bog w práwey y cáłey wyerze/ od błędow prozne/ záchował y záchowa. KromRozm I F3, E4v, F4; KromRozm II q; [Aryjusowa sekta] wźyęłá byłá moc nye tylko w Egipćye/ Syryi/ Grecyi/ Lombárdyey/ Fráncyey/ we Włoſſech/ Hiſpániey/ ále po wſſyſtkim yákmyarz krzeſciyańſtwye KromRozm III E3, C5v, E2, E3v, E4, Fv (11); KrowObr 30v; y niechcę ia temu wierzyć/ áby Krol we wſzem krześćijáńſtwie ktory miał Kánclerzá mądrzemownieyſzego/ nád Kánclerzá náſzego OrzRozm Q4; á tám [w Nowogrodzie] iuż koniec Krześćijáńſtwá/ á ſnadz wſzytkiey Europy. BielKron 430v, 150v, 195v, 204v, 215, 220v [2 r.] (10); OrzQuin Iv; RejAp 149; Naiáſnieiſzemu Kſiążęciu/ á naymożnieyſzemu w Krześćiáńſtwie pánu/ Pánu Zygmuntowi Auguſtowi z łáſki Bożey Krolowi Polſkiemu GórnDworz A2; RejZwierc 248; BielSpr 57, 61; A Páńſtwo W.K.M. ktore ieſt iáko murem nieiákim wſzelkiego Chrześćiáńſtwá ozdobę ſwą pierwſzą y rząd ſtárożytny záśię weźmie WujJud B2; ModrzBaz 78, 106; [Grekowie] w vporze nákoniec zoſtáiąc/ w ręku y niewoli pogáńſkiey zoſtáli/ y wrotá Turkom do Chrześćiáńſtwá otworzyli SkarJedn 154, 125; NiemObr 59; KochWrJan 13; ActReg 149; OrzJan 3, 71, 127; LatHar 682, 688; WujNT 830; Pan Bog ten lud ſwoy ták vracżony plagámi náwiedza/ y iákoby przez wieczne iego porzucenie znim ſię rozwodźi iáko w wielkiey cżęśći Krześćiáńſtwá wſchodowego y południowego przez Pogáńſtwo wyniſzcżonego widźimy PowodPr 16, 12, 27, 28, 30, 31 [2 r.], 33; SkarKaz 41a; SkarKazSej 681a, 695b, 703b.

W charakterystycznych połączeniach: krześcijaństwo wschodowe, południowe, wszy(s)tko (36).

Szereg: »tak z Turek z Tatar jako z krześcijaństwa« (1): thám gdźie ten Don w pada w Ieźioro Meotys ieſt miáſto ktore zową Azof gdźie wielki ſkład Kupiecki/ ták s Turek/ s Tátar/ iáko s Krześćijáńſtwá. BielKron 431.
3. Wiara, religia chrześcijańska; Christianismus Modrz; instituta Christi Cn (28); Ale wżdy wyele dobrego á pożytecznego krzeſćiyańſtwu Luter/ Melánchton/ y ini Nyemcy nápiſáli. KromRozm I L2v, D3v; MurzNT 54; KromRozm II v4v, x; KromRozm III E; BielKron 211, 344; GrzegRóżn B, Fv; iáko od początku chrześćiáńſtwá ludźie chrześćiáńſcy z wielką vczćiwośćią do ółtarzá przyſtępowáli BiałKat 278v, 136; ModrzBaz 55; SkarJedn 167; SkarŻyw 130; á iáko dáleko więtſza Azya/ w ktorey do kilku ſet lat po Apoſtolech niż Máchomet náſtał/ chrześćiáńſtwo było. NiemObr 59; OrzJan 95; LatHar 129; Liter łáćińſkich, ná których [...] wſzyſtkié mowy ięzyków wſzyſtkich, y práwie wſzyſtká godność, y rozumy ludzkie, ile ſie Krześćiáńſtwá tycze, náwet wſzyſtkié táiemnice głębſzé piſmá S. záſádzoné ſą, niémáſz więcéy iedno dwádźieśćiá y trzy JanNKar B3; PowodPr 12, 37, 54, 63; Chrześćijáńſtwo ná wſzytek świát y narody rośćiągnąć ſię miáło SkarKaz 311a. Náſzá Polſka Monárchia przed Chrześćijáńſtwem ſtałá tákże kilá ſet lat: po wźiętey wierze Chrześćijáńſkiey/ ſtoi iuż bliſko lat 700. SkarKazSej 691a, 700b.
Szereg: »wiara i krześcijaństwo« (1): Gdyż tego/ co I. M. cżyni/ żaden nigdy z wiernych prawdźiwie/ á nie z málowánych názwiſkiem wiary y krześćiánſtwá/ nie cżynił. CzechEp 88.
4. Bycie chrześcijaninem (5): Pátrzay miáſto pokory ktorąchmy powinni wedle Krześćijáńſtwá ſwego/ iáka pychá/ iáka nádętość/ iáka ſromotá wzroſłá miedzy námi RejZwierc 190v; SkarŻyw 75; CzechEp 63; S. Marćin dopiero też ná krześćiáńſtwo probántem był/ gdy Ceſárzowi Rzymſkiemu woynę ſłużąc/ niemiał iednák wyſługi żołdu ſwego/ iedenże płaſzcż PowodPr 63, 5.

Cf CHRYSTYJAŃSTWO

JB