Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: KUPIEC

Następne hasło: 2. KUPIECKI »

1. KUPIECKI (97) ai

kupiecki (95), kupiecski (2); kupiecski BartBydg; kupiecski : kupiecki LibMal (1 : 2).

e jasne.

Fleksja

sg
m	N	kupiecki	f	N	kupieck(a)	n	N	kupiecki(e)
	G	kupieckiégo		G	kupieckiéj, kupiecki		G
	D	kupiecki(e)mu		D			D
	A	kupiecki, kupiecki(e)go		A	kupiecką		A
	I	kupieckim		I			I
	L	kupieckim		L			L	kupieckim

pl
N	m pers	kupieccy
N	subst	kupieckié
G		kupieckich
D		kupieckim
A	m pers	kupieckié
A	subst	kupieckié
I	m	kupiecki(e)mi
I	f	kupieckimi
L		kupieckich

sg m N kupiecki (24). ◊ G kupieckiégo (5); -égo (3), -ego (1), -(e)go (1); -égo OpecŻyw, SarnStat; -égo : -ego GrzepGeom (1 : 1). ◊ D kupiecki(e)mu (1). ◊ A kupiecki (5), kupiecki(e)go (1). ◊ I kupieckim (2). ◊ L kupieckim (1). ◊ f N kupieck(a) (1). ◊ G kupieckiéj (1) SarnStat, kupiecki MetrKor (3). ◊ A kupiecką (3). ◊ n N kupiecki(e) (1). ◊ L kupieckim (1). ◊ pl N m pers kupieccy (3). subst kupieckié (6); -é (5), -(e) (1). ◊ G kupieckich (18). ◊ D kupieckim (6). ◊ A m pers kupieckié (2); -é (1), -(e) (1). subst kupieckié (6); -é (2), -(e) (4). ◊ I m kupiecki(e)mi (1). f kupieckimi (2). ◊ L kupieckich (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w.

Znaczenia

Przymiotnik od „kupiec” ‘człowiek zajmujący się kupnem i sprzedażą’ (97)
- a. Taki, który jest kupcem (17)
- b. Należący do kupca (36)
- c. Zrobiony, wykonany przez kupca (7)
- d. Przeznaczony dla kupca (31)
- e. Właściwy kupcowi (6)

Przymiotnik od „kupiec” ‘człowiek zajmujący się kupnem i sprzedażą’; emporeticus Mącz, Cn; negotiatorius Cn (97):

a. Taki, który jest kupcem (17): A tego wſzyſtkiégo Stároſtowie náſzy ná oboię ſtronę doględáć máią/ ták z ſtrony mieſczan/ iáko z ſtrony Kupieckiéy SarnStat 1230.

Wyrażenia: »człowiek kupiecki (a. ludzie kupieccy)« [szyk 10 : 3] (13): SienLek 164v; RejZwierc 5v; GostGosp 144; Spráwiedliwość w mieśćiéch ſkłádowych y ná Iármárkách przerzeczonych z káżdego kupieckiégo człowieká/ iákiégożkolwiek ſtanu/ ma bydź czyniona práwem gośćinnym SarnStat 1234, 394, 404, 1222 [2 r.], 1230 [2 r.], 1274; Cłá y mytá wſzytki w Koronie/ ták ziemne iáko y wodne/ a oſobliwie Portowe niechayby były podwyżſzone/ nie ná ſtan ſzláchecki/ ále ná ludzie kupieckie VotSzl D3; KlonFlis D.

»lud kupiecki« (1): bo wyśiecżon wſzytek lud kupiecki [quia succisus est omnis populus Chenahau] BudBib Soph 1/11.

»kupiecki stan« [szyk 1 : 1] (2): ActReg 147; Lecz to damnum, co bywa poſt moram, w práwie tylko kupieckim ludźiom pozwaláią: Bo gdźieby tego nie było, tedyby ftan kupiecki zaginął SarnStat 1274.

b. Należący do kupca (36): i prziachal do niktory karczmi wnoczi i tamze konya nyktoremu ſludze kupieczſkiemu ſzgdanſka vkradl LibMal 1543/67; OrzRozm N2; BielKron 313; Mącz 103b; SkarŻyw 595; Calep 545b; SarnStat 276, 1074, 1100, 1113; Z ktorego cłá Koronnego/ gdybychmy od wſzytkich wołow/ ták náſzych ſzlácheckich iáko y kupieckich/ [...] po kilku groſzy dáwáć pozwolili VotSzl D3.

Wyrażenia: »buda kupiecka« (2): Item powyada yſch on ſſam dziſzyeyſchey Noczi budą kupieczką Chczial wilupicz LibMal 1547/128v, 1551/158v.

»dom kupiecki« = dom, w ktorym się handluje (2): OpecŻyw 73; á nie czyńćie domu Oycá mego domem kupieckim [et nolite facere áomum Patris mei domum negotiationis]. WujNT Ioann 2/16.

»kupia kupiecka« (4): ieſliby Furmánie álbo Woźnice máiętność álbo kupią kupiecką [merces mercatorum] zá naymem wioząc mieyſcá myt przeiecháli SarnStat 1100, 1074, 1113, 1240.

»kupieckie rzeczy« = przedmioty handlu [szyk 10 : 4] (14): Murm 25; LibLeg 10/96v, 11/92v, 93; vcżyń ſobie ſkład rzecży kupieckich w Dámáſzku BielKron 85v; Oceanus morze/ wſzytkich wod ná świećie Oćiec y goſpodarz [...] wſzytkie^mu też ſwiátu kupieckich rzecży żeglárſtwem do dawa BielKron 461, 432, 437v, 445v, 452, 455v, 460v; Mącz 103b; SarnStat 1234.

»sol kupiecka [= przeznaczona do handlu]« (3): atak od oboyga przydzye od iednego woza ſziedm gr y ſzyedmſſeth tholp ſſoly Kvpyeczky MetrKor 57/117v, 59/277 [2 r.].

Szeregi: »kramarski a kupiecki« (1): Emporeticus. Co ku Kramarskim á Kupiekim [!] rzeczam należy Mącz 103b.

»kupiecki albo targowy« (!): ſámi Pánowie álboVrzędnicy ich iákimże práwem gośćinnym miedzy gośćinnémi oſobámi/ o rzeczy kupieckié álbo tárgowé ſpráwiedliwość czynić będą powinni. SarnStat 1234.

c. Zrobiony, wykonany przez kupca (7): KłosAlg kt, F4; Bo wierzmy trzeba bacznich ſpraw Do naſzych kupieczky [!] wypraw. RejKup Ev; BielKron 165; O wolnym przeieżdżániu Kupieckim przez źiemię. SarnStat 1077 marg, 1098.

Wyrażenie: »zmowa kupiecska« (1): Monopolia, zmova cupyeczska BartBydg 92b.

d. Przeznaczony dla kupca (31): Merkuriuſzow było pięć [...] ále tego zá bogá kupieckiego mieli/ ktory ná ten cżás ludzi náucżył ſrebrá ſpráwowáć/ kupcżyć/ licżby wiedzyeć/ piſáć/ y inych wiele rzecży. BielKron 21, 253; SarnStat 881, 1014, 1022, 1234, 1308.

Wyrażenie:»skład kupiecki« [szyk 23 : 1] (24): Eden ma ſkład kupiecki wſzelkiey kupi. BielKron 264, 264, 267, 269, 277v [2 r.], 282v (24).

e. Właściwy kupcowi (6):

Wyrażenia: »łokieć kupiecki« = miara długości wynosząca w różnych regionach Polski 57,5 do 59,5 cm (4): Miernicy w Mázowſzu vżywáią łokćiá Kupieckiego/ iáki ſye záchowa w którym powiećie. GrzepGeom I3, I3; Tá Synwagá tym obyczáiem ma być vrobióna. Z ſuchéy Tárćice Iodłowéj/ ná dłuſz Ośḿ łokći kupieckich Strum B2; GostGosp 156.

»obyczaj kupiecki« (2): Ludzie tám byli pierwey Sláchetnych obycżáiow Kupieckich/ ſłowo dźierżąc káżde^mu/ ále dźiś zgrubieli/ gdy obycżáie Moſkiewſkie przyięli BielKron 432v; Bo bez tego być niemoże/ áby ći ktorzi cżego hándlem ábo obycżáiem kupieckim cżego doſtáli [qui negotiatione aliquid consequuti sint]/ nie mieli ſobie z tego pożytku cżynić. ModrzBaz 74v.

Synonim: kramarski.

Cf KUPCOW, KUPCOWSKI, KUPCZY