[zaloguj się]
[pdf]

KURZENIE (27) sb n

Pierwsze e jasne, końcowe z tekstów nie oznaczających é (Cn oba pochylone).

Fleksja
sg pl
N kurzeni(e) kurzeni(a)
A kurzeni(e)
I kurzeni(e)m, kurzenim

sg N kurzeni(e) (14). ◊ A kurzeni(e) (8). ◊ I kurzeni(e)m (3) FalZioł, RejPos, BudBib, kurzenim (1) StryjKron. ◊ pl N kurzeni(a) (1).

Sł stp notuje, Cn w innym znaczeniu, Linde XVI i XVIII w. s.v. kurzyć.

1. Wytwarzanie, wydzielanie oparów lub dymu; respiratio, vaporatio Mącz (26): Mącz 475c; [młodzieńczyka] w ſtuczki drobne zſiekáli/ y ná węgle roſpalone włożywſzy kurzyli/ ktorym kurzenim wſzytkie kąty zamkowe z záklinánim Czárownicym okadzáli. StryjKron 572.

kurzenie z czego (1): Respiratio aquarum, Kurzenie z wody. Mącz 409b.

Wyrażenie: »kurzenie wonne« = suffimentum aromatum PolAnt (1): Oliwę do świecżniká/ korzenie ná tłuſtość do námázywánia/ y ná kurzenie wonne [pro suffimento aromatum]. BudBib Ex 25/6.
W przen (1):
Wyrażenie: »z kurzeniem głowy« = z wysiłkiem (1): A my wzgárdziwſzy to co nam dármo á ſnádnie przypáść ma/ wolemy tego z wielkiemi trudnoſciámi [...] á s potem cżołá náſzego/ á s kurzeniem głowy náſzey/ nábywáć RejPos 219.
a. Okadzanie w celach leczniczych i higienicznych (21): nadziałay piłuł iako orzechy laſkowe: wielkich, Thakże po iedney piłule na węgle gorącze kładącz/ puſzczay dym trciną w żywot rodzączey. [...] Wezmi Tiniami/ Apoponacum/ Galbanum, [...] nadziałay piłuł, Takieſz cżyń kurzenie iako y pierwey. FalZioł V 33, I 109d, V 28, 77v; SienLek 71v.

kurzenie czego [= z czego, czym] (5): Theż kurzenie cżarnuſzki/ wypądza węże y myſzy y inſze iadowite chrobaki ſtego domu. FalZioł I 91c, I 107d, III 29b, IV 7a, 29a.

kurzenie z czego [w tym: uczynić kurzenie z czego (3)] (8): kurzenie ſthego ziela węże z domu wygania FalZioł I 24b; vcżyniſz kurzenie z Maiorany/ z bylicze/ to ieſt vwarzywſzy thi zioła ſpołem á nad oną parą ma ſie pani naparzać FalZioł I 84a, I 7b, 35b, 97d, 124b, III 29c, IV 8a.

kurzenie czym (3): Kurzenie gorcżyczą pod noſem/ á on dym w ſię brać, ieſt barzo wielkie lekarzſtwo FalZioł V 76, III 33a, V 77v.

2. Kadzidło, wonności; thymiana PolAnt (1):
Zwrot: »kadzić kurzeniem« (1): obrałem [... ] ofiárowniká áby przynoſił ná ołtarz moy/ (y) áby kádził kurzeniem [ut suffiret thymiama]/ á nośiłby efod przede mną BudBib 1.Reg 2/28.

Synonimy: 1. dym, dymienie, kadzenie, zakadzenie; 2. kadzidło.

Cf KURZAWA, KURZYĆ

AK