KWARTNIK (49) sb m
kwartnik (40), kwarnik (9); kwartnik Murm, Mymer1, BartBydg (3), KłosAlg, LibLeg, LibMal (9), MurzNT (2), KrowObr, RejWiz, RejZwierz, OrzRozm, SienLek, RejPos, Calep, OrzJan, WujNT, SarnStat (2); kwartnik : kwarnik MetrKor (7 : 7), Mącz (3 : 4), WyprPl (1 : 1).
kw- (47), kf- (2).
a pochylone.
Fleksja
|
sg |
pl |
N |
kwårtnik |
kwårtniki |
G |
kwårtnika |
kwårtnik(o)w, kwårtnik |
D |
kwårtniku |
|
A |
kwårtnik |
kwårtniki |
L |
|
kwårtnik(a)ch |
V |
kwårtniku |
|
sg N kwårtnik (10). ◊ G kwårtnika (4). ◊ D (cum praep „po”) kwårtniku (3). ◊ A kwårtnik (6). ◊ V kwårtniku (1).◊ pl N kwårtniki (1). ◊ G kwårtnik(o)w (8), kwårtnik (5); -ow KłosAłg, MetrKor (2), RejZwierz, SarnStat; kwarnik WyprPl; kwartnik : -ow LibMal (4 : 3). ◊ A kwårtniki (11). ◊ [L kwårtnik(a)ch.]
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.
Zdawkowa moneta srebrna bita w Polsce w XIV i XV w. równa początkowo 1/2 grosza, od 1398 1/6 grosza (zwanego ternarem = 3 denary);
quadrans solidi Murm, BartBydg, Cn; ternarius Mymer1, BartBydg, Cn; sextans Mącz, Cn; assis, triens Mącz; teruncius Calep; dichalcum, nummus, semioboli dimidium Cn (49) Murm 197;
Ternarius. Dreyling. Kwartnik. Mymer1 42;
BartBydg 128,
145b,
157;
pyorek ſtruſchowych 19 sthaſchu vkradl tho poprzedal po schelyagu y po kwarthnyku LibMal 1547/125,
1545/95;
Wiele w grzywnie kwartnikow/ do trzech rázow zgádnie. RejZwierz 87;
Mącz 17c [2 r.],
d,
464d;
Teruncius ‒ Troinik, kwartnik. Calep 1059a;
WyprPl B4v;
Quádránt ważył máło co więcey, niżli dwá náſze drobne pięniążki: mniey niżli kwartnik. czterdzieſthą część dráchmy ábo Denáryuſá. WujNT 170 marg;
áby Zupy nie taniéy bywáły przedawáné/ iedno zá ośmnaśćie tyśięcy grzywien/ połowicę groſzów/ połowicę kwartnikow álbo monety poſpolitéy SarnStat 376;
[Przyjęliśmy pieniędzy gotowych w kwartnikach aureo 1 Ungarico InwMieszcz 1559 nr 90, 1567 nr 139,
1587 nr 278].
W połączeniu z liczebnikiem [liczebnik + kwartnik (22), kwartnik + liczebnik (2)] (24): Ieden karp za 5. kwartnikow/ wiele kop za 100 zło. KłosAlg G; Danilovicze pyenczdzieſzianth tholp sſoly a nazad po kwarnykv iednemv MetrKor 57/114v, 57/115 [2 r.], 115v [3 r.], 117v, 59/271, 271v, 272, 273v [3 r.], 277; LibLeg 6/118; LibMal 1545/105v, 106, 1546/110, 1547/126v, 136v, 137, 1552/172; Zacz té ſtaré oſtrogi ſłowem przedáiećie? (‒) Słowem/ cztérnaśćie kwarnik/ ieſli Wáſność [!] chcećie. WyprPl A4.
Fraza: »nie stoi za kwårtnik« = nie warte nic (2): oto y ćiebie ſámego y twoię krew nadroſſſzą/ przyrownał [papież rzymski] do tey obłudy woſkowey/ kthora nieſtoi zá kwårtnik. KrowObr 69v; RejWiz 172.
Zwroty: »nie dać [
na co] złamanego kwartnika« =
nic nie zapłacić (
1):
Krol Polſki może mieć dwá kroć ſto tyśięcy wybornego boiowego ludu dármo/ niedawſzy ná to (iáko ono mowią) złamánego kwartniká. OrzRozm N2.
»wrocić do kwartnika ostatniego« = oddać co do grosza (1): Zapráwdęć powiedám nie wyńdźieſz ſtamtąd [z ciemnicy] aſz wróćiſz do kfártnika oſtatniégo [donec reddas novissimum quadrantem]. MurzNT Matth 5/26.
Wyrażenie: »kwartnik ostatni, ostateczny« [szyk 1 : 1] (2): aſz wróćiſz do kfártnika oſtatniégo. (marg) oſtateczny kfártnik bo halérz nięrowno mniéi (‒) MurzNT Matth 5/26.
Szeregi: »(drobny) pieniądz i kwartnik« (
1):
Státut, o przywileiowániu drobnych pieniędzy, ktorych valorem liczą dźiewięć w pulgroſzá, nie ieſt potrzebny: ponieważ iuż záginęły drobné pieniądze y kwartniki SarnStat 406;
[3 grosze potrójne, za 9 gr kwartników i drobnych pieniędzy InwMieszcz 1573 nr 181].
[»pieniądz albo kwartnik«: Pan Chryſtus okázuie/ kiedy gi nie ládá długiem zowie/ nie długiem iednego pieniądzá álbo kwartniká/ ále cáłego funtu: á nie iednego funtu/ ále dzieśięć tyśięcy funtow WujPosN 1584 II 304 (Linde).]
[»połgroszek i kwartnik«: w drugim mieszku trochę półgroszków i kwartnikow, ktorych nie liczono InwMieszcz 1581 nr 231.]
Wyrażenie przyimkowe: »za kwartnik« (1): przyłoż mydłá Greckiégo/ iáko zá kwartnik SienLek 149.
W przen (2):
Cżemuż też ty nie bacżyſz zła a fáłſzywá mińco á zły a fáłſzywy kwartniku á ty złośćiwy cżłowiecże RejPos 252v.
[Wyrażenie: »namniejszy kwartnik«: Onych tedy [ktorzy byli w ciemnicy] duſzam/ w Ciemnicy do namnieyſzego kwartniká wypłácaiącym/ Duch Páná Chryſtuſow (iako mowi Piotr S.) kazanie czynił. HerbNauka F8v (Linde).]
Wyrażenie przyimkowe: »za kwartnik« = trochę (1): Ieſli ſie podwysſzy żołd żołnierzowi/ tám y zá kwartnik czći nieprzybywa OrzJan 43.
AKtt