[zaloguj się]
[pdf]

LABIRYNT (27) sb m

labirynt (25), lobirynt (1), labierynt (1) [lambirynt]; labierynt Calep; labirynt : lobirynt Mącz (4 : 1).

-bi- (22), -by- (5); -ri- (14), -ry- (13).

-a- (22), -å- (4); -å- StryjKron (2); -a- : -å- Mącz (2 : 2). ◊ o jasne; tekst oznacza é niekonsekwentnie.

Fleksja
sg pl
N labirynt labirynty
G labiryntu labiryntow
A labirynt labirynty
L labiryncie labirynci(e)ch

sg N labirynt (5). ◊ G labiryntu (2). ◊ A labirynt (5). ◊ L labiryncie (4). ◊ pl N labirynty (3). ◊ G labiryntow (4); -ow (1) SarnStat, -(o)w (3). ◊ A labirynty (3). ◊ L labirynci(e)ch (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Budowla o wielkiej liczbie tak zawiłych i poplątanych pomieszczeń i korytarzy, że trudno z nich wyjść [matnia ‒ labyrinthus Cn] (27): BielKron 23v [3 r.], 273v [2 r.]; Daedalus, Ymię właſne Athenienſa yednego w poſtáwieniu budowánia wiélmi miſtrzownego/ który Labyrinth w Krecie zbudował Mącz 77a; Minotaurus [...] Zwierzę dwoxtałtne [...] Z żony Minois á z byká národzone/ potym w Lobyrincie zámknione człowieczym ćiałem było kármióne. Mącz 223a, 164a, 181a; LABYRINTHVS Locus multis viarum ambagibus inflexus. Quatuor autem praecipuos fuisse Labyrinthos Creticum, Aegyptium, Lemnium, quartum Italicum. ‒ Labierinth, zamotana droga. Calep 575a.

W porównaniach (3): bo v niego [Miechowiusa] káżdey rzeczy iáko w Labirinćie [w Lambirynczie StryjPocząt 148] ſzukáć/ gdyż wſzytko confuſè nápiſał StryjKron 245, 380; Koźieł go [piskorza] w rzyć drugi raz: on drugi raz z rzyci/ By z Lábyrinthu Theſéus po świádoméy nići. KochFr 124.

Zwrot:peryfr. »by w labirynciech urość« = być wychowywanym w domu, w odosobnieniu (1): Ian Kryſztoporſki. TEn ná Siráckich ſzyſzkach/ pátrz iáko ſie chował/ By też y w lábirinciech/ Włoſkich vrość gdzye miał. RejZwierz 65.
Przen: Rzecz zagmatwana; sytuacja zawikłana; wykrętny sposób postępowania; anfractus Mącz (13): Anfractus iudiciorum, Labirynti/ álbo/ Samołowky/ Sądowne wykręty/ któremi ſchitrżayą drugie w práwie. Mącz 9d; ktory ſzukáiąc tey ſławy/ áby go zá wymownego rozumiano/ wchodzi więcz z rzecżą ſwą w dziwne Lábirinthy/ ſłow nowych/ y wydwarzánych náſadza GórnDworz Ii6v; CzechEp 70, 107, 177; GórnRozm D4v [2 r.]; Zaczym oto wpadlismy wte Labirynty. zktorych nas Pan Bog sam wyiął ActReg 116, 166; áby iuż z tych Lábiryntow/ ktore dotyohmiaſt pánowáły przy ſądźiech/ Rzeczpoſpolita mogła bydź wyprowádzoná. SarnStat *8v.

W charakterystycznych połączeniach: labirynt długi, dziwny (4), krętny, niewywikLαny; w labirynty wchodzić, wda(wa)ć się (2), wpaść (2), wwieść; z labiryntow być wyprowadzonym.

Wyrażenie: »labirynt prawny« [szyk 1 : 1] (2): KochFr 53; Cżwarty defekt ten vpátruię/ iż day to áby ſie iuż też kiedyżkolwiek krętne y długie práwne labirynty dekretem wykonáły PowodPr 65.
Szereg: »labirynt i błąd« (1): Bo ſię w dżiwny Lábyrint/ y błąd wda tákowy/ Zkąd żadna Ariádná/ żadné kłębki tylné Wywiéść go móc nie będą/ ták tám sćiéſzki mylné. KochFr 107.

KN