a. Słuszniej, lepiej, bardziej, chętniej, w większym stopniu (753): LibLeg 11/153; OpecŻyw 125; Ale gdy [sandacz] ieſth vbogich pokarm/ niechay go vbodzy pożywaią racżey z cżoſnkiem/ albo z chrzanem/ albo z gorcżyczą FalZioł IV 43a, I 65a; BielŻyw 112, 134; Po odiechaniu poſlow Papieżkich, tuż przyiechali poſlowie Saraczenow radzącz Tatarąm aby oni radczey przyięli wiarę Machomethowę, gdyż ona [...] ludziem walecżnym przyſtoynieyſza MiechGlab 19; ale iſz ſie więcey ſciąga namiłoſierdzie [!] niſz na pomſtę: ſwięte boſtwo twoie: racz radſſey miłoſciwie wydrzec nas zmoznoſci piekielnych RejPs 128v; A ia rádſſey ſtemi będę ſpołecznoſći vzywał/ ktorzi zwielką poczćiwoſćią chwalą imię twoie á ſtrzegą vpominánia twe^go RejPs 181, 23, 46v, 65, 118v, 143 (13); LibMal 1546/122v; A ták znas z oſobná káżdy Rádſſey pátrzay ſwego záwżdy RejRozpr I4v, D2, K [2 r.]; RejJóz A3, B6v, D3, H6, O2; RejKup e4v, e6, G, M, ſ7 (10); ieſli cie to niezbedné ciało twé vwodzi/ [...] vſtąp raczyi/ gdźie báczyſz przeſpieczniéi/ a wokrutné [!] śię złoczynſtwo nie chceſzli wiecznie zginąc/ niewdáwái MurzHist M3, K4v; MurzNT Matth 18/6; [posłowie mówili:] jako poddane swe nas sprawować raczysz wedle woli nie ludzkiej, ale Jego świętej, ktorej WKM folgować raczej masz, jeśliże raczysz, abyć ine wszytko szczęścił a nieprzyjacioły Twe pod nogi Twe poddał. Diar 89, 83; LubPs hh2; GroicPorz C4; A batzyſz iuſz iáko piſmo Swięthe ſtoſuieſz [...]? A tzemu ſobie rátzey niewſpomienieſz/ iáko Auguſtyn ſwięty/ o vmarlych ſwiętych napiſał/ ktory ták mowi. [...] KrowObr 215, Av; O okrutny narodzye zaſz nie lepſzy pokoy/ O cney ſpráwiedliwośći záwżdy rádſzey rokuy. RejWiz 69v, 56v, 91 [2 r.], 132v; A ktoby dał z ſiebie pogorſzenie iednemu z tych máłych dziatek kthorzy w mię wierzą/ rácżey by mu vwiązano kámień młyńſki v iego ſſyie/ y pogrążono precż do głębokośći morſkiey. Leop Matth 18/6, Deut 5/27, 30/19, Is 34/12, 58/4; RejFig Bb2, Dd4; O nieſzcżęſliwy poſle/ rádſzeybych widziáłá/ Bych tę byłá nowinę/ ſkąd inąd ſłyſzáłá. RejZwierz 46v, 28, 36v, 42, 47v, 83v, 86v; Po tym co ſię dotycże porządku kſiąg iżechmy ie ináczey niż ſtáry wykłádácż ná ſwych mieyſcách poſtáwili/ tedychmy rádſzey tych náſladowáli kthorym ſię ten iego porządek nie podobał. BibRadz *5v, I 11c marg, 83d, 4.Reg 7/4, 3.Esdr 4/21, II 90c marg, 2.Cor 12/9, 2.Petr 1/10; GrzegRóżn Kv; KochZg A4v; Iecissem me potius in profundum, Ráczey bych ſie ná głębią vdał álbo wskoczył Mącz 161c; Eorum magis sententiae sum, qua etc. S tymi więcey dzierżę álbo ku tym mniemániu ráczey przyſtępuyę/ etc. Mącz 383a, 245b, 342b, 384c; OrzQuin Mv; To iuż rozumowi twemu porucżam przy cżim rádſzey zoſtáć maſz. RejAp 37v, BB5v, 11v, 57v, 93v; Chćieliśćie bogowie ábych byłá zgubioná. Cżemuśćie mię rácżey w morzu nie vtopili? HistRzym 20v, 85; [dla Pana] ludzie ſwięći dawáli roźlewáć kreẃ ſwoię/ á mordowáć ciáłá ſwoie/ opuśćiwſzy rádſzey y dobrodzieyſtwá y ſrogośći ſwiátá tego/ á vważywſzy ſobie więcey ono wiecżne á nieſkońcżone dobrodzieyſtwo Páná ſwoiego/ y boiaźń iego. RejPos 39; O wſzechmogący náſz miły Pánie/ otrzyſz ty błogoſłáwione łzy ſwoie z ocżu ſwoich/ [...] A rádſzey ie wpuść do ocżu náſzych/ áby były vſtráſzone ſercá náſze/ á iżby opłákáły ocży náſze ty obłędliwośći ſwe RejPos 198; gdy wdzięcżny ſynacżek odeydzye oycu ſwemu/ ábo mátce ſwoiey [...] [pan nie bez przyczyny go wzywa]. Abowiem ábo miał potym [...] być ábo głupi ábo zły á niepoſłuſzny/ ku więtſzey żáłośći rodzicom ſwoim/ á ták rádſzey go wzyął Pan w niewinnośći iemu. RejPos Ooo3, 27 [3 r.], 29v, 128, 178v, 261v (17); HistLan C4, D3v; Bo by temu fráſunek mogł co pomoc/ pewnieby gi ſobie káżdy rádſzey miáſto plaſtru przyłożył/ ná drogie lekárſtwá nie nákłádáiąc. RejZwierc 152, 28, 50, 80, 154, 224v, 236v, 269v; WujJud A5v, 39, 85v; RejPosWstaw 44; Głupſtwo to ieſt mową iedney kráiny gardzić/ á drugiey ſłowká pod niebioſá wynosić/ cżemu nie wſzech rádſzey ziem naſzych ſłow używamy/ gdyby iácy nie nazbyt grube były? BudBib c; Dla cżego (ácż) wielkie máiąc w Chriſtuśie bezpiecżeńſtwo roſkázáć tobie: co przyſtoi/ Wſzákże prze miłość rádſzey proſzę/ tákim będąc/ iáko to Páweł ſtárzec/ á teraz y więzień Ieſuſa chriſtá. BudNT Philem 1/9, Hh4; CzechRozm A8v, 64v, 178, 247; Od koniá od páchołká Ryſztunku káżdego/ Cobyś iedno zámyſlił doſtánieſz wſzytkiego/ A o ſkarb iuż rácżey milcż PaprPan M3v, Ff3, Ff3v; Powiedaſz żeć kto vcżynił krzywdę/ ktorey okrom poiedynkowey bitwy odegnáć od ſiebie niemożeſz. Cżemu rácżey niebierzeſz ná pomoc vrzędu/ ktoremu y ſądy y miecż w ręce ieſt dan? ModrzBaz 62, 36v, 40 [2 r.], 45v, 47v, 61 [2 r.] (11); SkarJedn 290; KochDryas [A3]; Oczko 30; Es ist besser. Lepiey/ et rácżey. Melius est. Calag 178b; A [Maur ratujący tonącego chłopca] obeyrzawſzy ſię dopiero obacżył iſz po wodzie chodził. Powiedział ten cud świętemu. A on tę łáſkę Bożą/ iego poſłuſzenſtwu przycżytał. Ale on to racżey ná ſwego miſtrzá w kładał [!] SkarŻyw 250, 20, 324; KochTr 4; MWilkHist H4v; CzechEp 45, 52, 121, 211, 212; NiemObr 7, 11, 41, 53, 73 (9); Wieczór [...] złodźieióm ſam przyiaćiél zgołá. Bo ſkoro ón náſtáie/ wnet y zbyóyce wſtáią/ A w nádźieię ćmy czarnéy/ drógi záśiadáią. W ten czás/ kto co ma ſtráćić/ śiáday ráczéy domá KochEpit 110; KochFr 16, 32, 39, 46, 56, 61, 97; KochSz B2; Weźmiemy Artykuł Mſzey świętey/ ktorą áby był Luther z myſli ludzkich/ y ze wſzyſtkiego rácżey świátá wykorzenił/ [...] wſtyd/ boiaźń/ rozum/ bacżenie wſzelákie ſtráćił. ReszPrz 55; WisznTr 9, 18; Boże móy: y tym ieſcze ſkarzeſz mnie ſmutnégo/ Ze więźniém vmrzéć muſzę Królá okrutnégo. Czemu mię przedtym ráczéy ſrogié nie pożárły Morſkié wody? KochPam 87; KochPieś 5, 10, 21, 75; (nagł) Do Doktorá. (–) WSzytko mówiſz nádemną/ á nic mi nie dáieſz/ Moiá fébrá nie lubi/ kiedy nád nią báieſz. Day mi ráczéy pigułki PudłFr 46, 14, 37, 67; PaprUp E; Przeto zdało mi się wtym pro mea confidentia napomniec wm zebych raczy to widział, aby Pogrzeb na srod postu złozon był. ActReg 64, 132; Calep 828a; GrochKal 7, 11; [Cycero brata] nápomina/ że ieſliby ſie tego vchronić nie mogł/ áby iego vmyſł gniewem nie miał być wzruſzony/ żeby ſie rácżey ná to przygotował y vſtáwicżnie ſobie rozmyſlał/ iákoby ſie miał gniewowi ſprzećiwić. Phil I, G2; KochPij C4; niech poniecháią/ áby to lekkiému vważeniu przymiérza przypiſowáć mieli/ co ráczéy krewkośći ludzkiéy/ álbo ſámému ſczęśćiu/ któré poſpolićie ná woynie wiele może/ przypiſowáć ſie godźi. OrzJan 121, 20; LatHar 74, 127, 235, 711; KołakCath C; Wſzytkim haeretykom ktorzy piſmo S. przyimuią ták ſię widzi/ że piſmá náſláduią/ gdy ſwych ráczey błędow náſláduią WujNT ktv; Dáć co do kośćiołá/ ábo ná ołtarz/ nie ieſt zákazano: ále opuśćić rodzice w potrzebie/ y nie dáć im pożywienia dla tego ábyś ráczey dał do kośćiołá/ to niezbożna rzecz/ y przećiwna Páńſkiemu przykazániu. WujNT 151; Wymawia ſię że ſam śiebie przed nimi muśiał chwalić/ co go oni ráczey chwalić mieli. WujNT 2.Cor 12 arg, Matth 25/9, s. 108, Mar 15/11, s. 396, 1.Cor 6/7 [2 r.] (14); JanNKar Fv, G2v; Krol ráczéy zwykł vchyláć práwá ſwégo dla dobré^go Rzeczypoſ. 1579. ſtát. 53. SarnStat 52 marg; przyrodzenié człowieczé łácniéy vpada ku złému/ ták/ iże złośći ráczéy náſzláduiemy. SarnStat 138, 715, 802 [2 r.], 1271; O Boże [...] czemu ſobie z táką pilnośćią gotuiemy mieyſce/ z ktorego nas wypędzą? buduiemy/ kupuiemy wśi/ zamki/ y zápiſuiemy ſobie wiecznośći/ ktore ráczey kroćiuchną árendą zwáć możem. SkarKaz 551b, 80b, 351a, 418b; VotSzl Dv; CiekPotr 26, 76; IA pokoy náde wſzyſtko obieram á tego/ Nie bacżę by kto wſkurał kocháiąc ſię z złego. [...] leć gdy záś nie może inácży/ Bydź/ ták rádzę kożdemu ſtrzeż więc tego rácży. Byś ſobie lekce nie kładł ták nieprzyiaćielá CzahTr I3; PudłDydo B2v; [jeśliby to dobra rada nam szczęścia nierozmyślnie kosztować, vos videritis. Pana Boga radziej prośmy, ut liberet nos ab hoc malo PismaPolit 640].

Połączenia: »... a(l)bo, a raczej« (122:6): MurzOrt B3; BibRadz Gal 4/9; Mącz 466c, 503d; Abowiem ieſt Krol nád krolmi á Pan nád pány. A ták vlęknicie ſie wy krolowie ziemſcy/ á rádſzey vpadńcie pod nogi Báránkowi temu ſwemu ſwiętemu RejAp 145; GrzegŚm A2v; powiem tu kilká Artykułow/ ábo rácżey bluźnierſtw iego [Kalwina]/ ktore Stáphilus wſpomina. WujJud 217v, 53v; KochList nlb 2; BudBib cv, I 6b marg, 212b marg, 465b marg; Té tedy moié Kśiążki álbo ráczéy Terminácyȩ/ gdy y v mnie niektórzy prziaćiele moi widźieli/ wiedli j námawiáli mię do tego ábych ié miedzy ludźie wydał Strum A3v; BudNT przedm c2, Gal 4/9, 2.Tim 2/19; V ludzić to dwornych/ ábo rádſzey głupich [rozmowa z aniołami]/ zda ſie rzecż być nie przyſtoyna, ale v Bogá namniey CzechRozm 18; A coż ty krzyżem názywaſz? ábo rádſzey/ co Chriſtus przez krzyż rozumiał/ gdy gi zá ſobą noſić kazał? CzechRozm 225v, 20v, 57v, 80v, 92, 98v (13); Trzebá tedy vſtáwę około ćiągnienia vcżynić/ ábo rádſzey dawno vcżynioną wznowić. ModrzBaz 117v; A ći ſą vſtáwicżni náſzi nieprzyiaćiele/ ktorzi áni ſwego ſię vpomniawſzy/ áni posłá z odpowiedźią posławſzy/ woynę wſzcżynáią/ á rádſzey rozboy w źiemiách náſzych dźiáłáią. ModrzBaz 119v, 20v, 62v, 87, 106, 132v, 141, 141v; przeſławna Stolico Rzymſka [...] ćiebie trzydzieśći y trzey po nich [po apostołach] w ſtępuiący Papieże krwią męcżeńſtwá ſwego/ zá náukę Apoſtolſką polali: y ták głęboko/ ábo rácżey wyſoko [...] oſnowánie twoie záłożyli: iżeś Kośćiołá wſzytkie^go [...] podporą y opoką zoſtáłá SkarJedn 395, 266; A iżem przedtym niewiedział o tych liśćiech/ ſpodziewałem ſie/ że zá tymi cżáſow odwłokámi y mey trágedyey [tj. dziełu] ſie odwlec miało/ álbo ráczey że ták zemną zoſtáć miáłá molom ná pokarm KochOdpr A2, A2; Zywot S. Blezylle wdowy: abo rácżey poćiechá y namowa do rodzicow w śmierći dziatek ſmęcących ſię vcżyniona SkarŻyw 195; [św. Wincenty] Był bárzo ſtráſzliwy/ gdy gromieniem ſłow ſwoich grzechy ludzkie karał. wſzákże ták ſię vmiał miárkowáć/ ábo racżey táki dar od Páná Bogá miał: iſz ſię nikt od iego kazánia nieodrażał SkarŻyw 310, A4, 81, 150, 184, 234 (14); KochTr 13; y rádzili Pánowie Litewſcy [...] áby Krol tákiey potężney á zacney przećiw Turkom od Litwy y Polſki Báſzty Wołoſkiey ziemie wſzyſtką mocą bronił/ á niżliby ią márnie ſtráćiwſzy/ álbo ráczey na mięśne iátki wydawſzy/ nie wczás [!] oſtátká páńſtwá ſwego [...] bronić miał StryjKron 657, 160; Stoymyż tu trochę/ á w tym ſię z ſobą poráchuymy: ábo rádſzey daymy ſię komu pobożnemu ſłowem Bożym poráchowáć y rozeznác CzechEp 25; Cżwarte przyſtoſowánie złe/ ábo rácżey dobrego zepſowánie/ náyduie ſię fol. 37. CzechEp 166, *2v, 103, 111, 195, 222 (19); NiemObr 13, 22, 38, 49, 92; ReszPrz 61, 91; WerGośc 242; Nikomu/ álbo ráczéy wſzytkim/ ſwoie kśięgi Dáię: by kto nie mniémáł [...] Ze zá to trzebá co dáć wſzyſcy dármo miéyćie KochPieś kt; PaprUp B, E4; ActReg 51, 54, 82, 116; Wiédz wáſzá kró:M. że o tym [tj. o wojnie przeciw Polsce] wednie y w nocy myśli: y do tego kréſu śćiągáią ſie wſzyſkié iego [cesarza tureckiego] przymiérza/ ábo ráczéy krzywoprzyśięſtwá OrzJan 83; LatHar 56, 127, 699 marg; Bo ſam Auguſtyn ś. do Hieronymá piſząc/ świádczy/ że iego przekład ábo ráczey popráwá Nowego teſtámentu Láćińſkiego wſzytkim ſię podoba. WujNT przedm 10; Bog Oćiec/ iáko właſny Oćiec/ dał Synowi żywot tenże ktory ſam ma: ábo ráczey/ ktory on ſam ieſt/ nie z iákiey potrzeby/ áni dárem/ ále z przyrodzenia WujNT 324, przedm 5, 7, s. 5, 92, 167 (17): słowo łączyć idźie od rozłączánia, álbo ráczéy od łękſzéy: Ztądże łęczyć: Nie łęcz ſtadłá: iákoby rzekł, nie rozłączay go. JanNKar H4, C2v, F3, H4; SarnStat 389, 1255; SkarKaz 577a; CiekPotr 17; Vpádnie wſzytko kroleſtwo wáſze/ ieſli ten nowy ſtan/ [...] do niego/ to ieſt Ewángeliki/ ábo ráczey wſzytki heretyki przyimiećie. SkarKazSej 682a, 666a, 692b, 703a; KlonFlis C4v.

»... a nie raczej« (31): Leop Rom 3/8; A wſzákże Boże vchoway/ ábychmy dla tego ſámi w ſobie dufáć/ álbo ſie chełpić mieli/ á nie rácżey w Pánie: z ktorego miłośierdźia/ y łáſkę iego/ y zaſługi dobrych vcżynkow mamy. WujJud 113; Bo [papieżnicy] to mieli zá rzecż nie przyſtoyną y nie ſłuſzną prośić cżego od dáru/ á nie rácżey od tego ktory dar dáie. CzechRozm 14; oto widźiſz iż ſie zda być w tych kilká mieyſc [...] wielka niezgodá y ſámego iedno Piſárzá z ſobą/ y iednego z drugim/ á więcże byś iuż piſmo to święte porzućić y iego odbieżeć miał/ á nie rádſzey one^go porządnie podług ſznuru wiáry pogadzáć? CzechRozm 149; Abowiem to náprzod fałſz/ żeby tám ná tym mieyſcu laſká niewolą iáką znácżyć miáłá/ á nie rádſzey zwierzchność Krolewſką CzechRozm 167, 31v, 43v, 130, 146v, 159 (13); SkarŻyw 483; Iákoby ſzátan miał mieć w ſobie tę moc y władzą/ żeby ſię zá iego dopuſzcżenim co dźiać miáło: á nie rácżey wprzod z dopuſzcżenia Boże^go CzechEp 143, 8, 18, 55, 60, 91 (9); NiemObr 16, 58; A ieſli áni mármór ſerdecznéy rány/ Ani vlżą iedwabiem obité śćiány/ Przécz mam zayźrzéć koſztownych páłaców komu/ á nie ráczéy w ſwym mieſzkáć oyczyſtym domu? KochPieś 18; LatHar 249; A wyśćie ſię nádęli; á nie ráczeyeśćie tego z żáłośćią vżyli/ áby był wyięt z pośrzodku was ktory tego vczynku [tj. kazirodztwa] ſię ważył. WujNT 1.Cor 15/2, s. 11.

»(a, i) raczej (...) (a)niż(e)li (a. (a)niż), [radziej ... niż]« [szyk 130:2] (132): FalZioł IV 38a; BielŻyw 10; A raczey niebo y źięmia przemienią ſię/ niz by ſię iego ſlowa miali odmięnić. SeklKat E3, S3; MurzHist D; MurzNT 21, 61, 166 marg, 218v marg; [posłowie mówili:] Gdyż owszem to lepiej przystało, aby IchM jeśli w sprawach swych nie wątpią, inym je dać raczej obaczyć, wedle słowa bożego osędzić dopuścili, aniż sami tylko et actores et iudicas zostawać Diar 86, 33; Lepyey żeby ocyec dał rácżey ná rzemyęſlo ſyná niż ná náuki. GliczKsiąż G7v; LubPs Qv marg; Leop *2v; AGezilaus Grecki/ s Perſkim Krolem walcżył/ Ktory mu okup dawał/ bowiem mu śilen był. Wſkazał mu żem nie ia krzyw/ lecż moi Rycerze/ Sktorych káżdy niż w złocie/ rádſzey w ſławie gmerze RejZwierz 16, 8, 42v, 104, 105v; BibRadz I 83d, 1.Tim 1/4, 2.Tim 3/4; KochSat A3v, C2; Animam relinquam potius quam illas deseram, Radſzey pirwey vmrę niźli bych ony opuśćić miał. Mącz 194d, 196c, 478a; RejAp 78v; Rzekł iemu [swemu towarzyszowi] gwido: Wſthań rychło/ bo rácżey ſie maſz weſelić z mego przyſćia niżli płákáć/ á ia będę ſie bił záćie ſtwym nieprzyiaćielem. HistRzym 79, 86v; RejPos 85v, 265v; Poććiwy cżłowiek co ſie s cnotą bráći/ Rádſzey ſwe właſne niżli wſzytkich tráći. RejZwierc 223, 45v, 46, 191v, 248; A gdyż oni [heretycy] ku záleceniu wymyſłow ſwoich tę Confuzyą/ rácżey niż Confeſsią/ W.K.M. ofiárowáć [...] śmieli: ſłuſzniey my okazánie tych błędow/ [...] wſzyſtkim wobec podáć mieli WujJud A7v, 51v, Ll3v; napierwſzy ták rzekł/ Czegoſz dáley po nas chceſz? [...] gdyſz rádſzey gotowichmy vmrzeć ániſz przeſtępić vſtáwy oycżyſte. BudBib 2.Mach 7/2, Iob 7/15, 4.Esdr 7/16; BudNT 1.Tim 1/4; Gdyż iáko Dawid/ ták też y Piſarz liſtu tego nie byli ták głupi/ żeby rácżey podobieńſtwá od rzecży niwcżym z drugą rzecżą niepodobney vżywáć/ przypodobywáiąc ią/ mieli/ niż od tey ktora może być ſnádniey porownána y przypodobána. CzechRozm 52, 2v, 67v, 68v, 112v [2 r.], 119v (10); Ia záprawdę tákie oſzuſty/ rádſzey bym łupieżcámi niżli kupcámi názwał/ á ten ich towar łupem. ModrzBaz 34v, 50v, 51v, 62, 100, 106; SkarJedn 297; [choremu dają pić wodę ciepliczną] káżdému ztych dobrze ſye przypátrzywſzy/ ieſli gorączki niémáſz/ ieſli ſye opuchliná nie záczęłá [...] coby pogorſzenié rádczéy/ niż poprawę nioſło: gdyż tákié pićie [...] pewném choróbam tylko/ pomoc może Oczko 22v, 11, 13v; [rodzice] prágnienim zdrowia iego [św. Wojciecha, gdy był niemowlęciem] śćiśnieni/ poćiechy ſwey docżeſney w nim odſtąpili/ á Pánu Bogu ná ſłuſzbę go poślubili: woląć [!] rácżey żywym go miedzy ſługámi kośćielnemi widzieć: niſz ná ſmętną śmierć iego pátrzyć. SkarŻyw 352, 50, 92, 118, 124, 341, 491; CzechEp 16 [2 r.], 24 [2 r.], 27, 45, 120 (10); CzechEpPOrz **3; NiemObr 20, 37; KochWz 142; ReszPrz 7; PRózno ćię pátrzam w tym kole: Twoiá/ miły/ roſkoſz pole: A ráczéy źwiérz leśny bijeſz/ Niż táncuieſz/ álbo pijeſz. KochSob 63; ActReg 3v, 15, 116, 139; Przethoż káżdy niech z onym Cyceronem ſławnym rácżey obłudność fortuny vważa/ niżby ſie ná nię ſpuśćiwſzy/ ſlepo y niebácżnie w káżdych ſpráwach ſwoich poſthępowáć miał Phil M4, H3, M, O3, R [2 r.], R2; KochCn B3v; OrzJan 13, 122; Calix, kielich/ ráczey niżli kubek ábo czáſzá/ gdźie rzecz ieſt ábo o Sákrámenćie ołtarznym/ ábo też o męce. WujNT przedm 22; Pan przećię ćierpiał/ áby nam przykład zoſtáwił/ żebyſmy ráczey złych znośili/ á niżli tárgáli iedność ćiáłá Chriſtuſowego/ ktory ieſt kośćioł iego. WujNT 358; Apoſtołowie Ewángelią piſáli ráczey ná ſercách, á niżli ná kśięgách. WujNT 629 marg, przedm 22, s. 4 marg, 11, 23, 121 (24); WysKaz 12; SkarKaz 85b, 311a, 352b; CzahTr A4; Niech ták nie będźie/ á my ták głupiémi/ Ráczéy zoſtańmy niewybádánémi: Niż mamy wſtrząſáć páńſkimi dekrety GosłCast 69; ZbylPrzyg B2v; [A wſſakoſz [chory] lekárzá niećierpi chcąc go rádziej gwałtem od ſiebie odráźić/ niżby lekárſtwo iego przyiąć chciał. ErazmJęzyk 6v (Linde)].

»(a) nie (tylko) (a. ani) ... (a, ale, lecz, (i) owszem) raczej« [szyk 211:9] (220): [Panie] bo aczkolwiek ieſteś thak wywyſſon przed ſie iednák nędznem á pokornem niegárdziſz owſſem rádſſey tego tłumiſz ktory podnoſi myſli ſwe wmożnoſćiach ſwoich. RejPs 205; NIevkracay nam mily panie dobrodzieyſtwa twego ale ie nam radſſey rozmnazay RejPs 205v, 36, 58v, 71, 77, 88v (13); RejKup c7v, cc7v; ale śię doſyc zdało panu Bogu ſędźięmu ſprawiedliwęmu/ mnie ſamego tak ſkarac/ a inſzem na przykład wyſtawic/ a iá niemogę śię náń ſkarżyć/ że mnie raczyi a niekogo inſzégo tak cięſzko inſzem na ſtrach ſkárał MurzHist Q2v, C3, Gv, P2; Wſzakżeśię ſtego nieweſélcie/ iże wám duchowie poddani ſą/ Ale śię raczyi weſelcie/ iſz imiona waſze ſą wniebie napiſané. MurzNT Luc 10/20, s. 21, 58; Iáko mowi Izydorus/ yeſliby práwi yákye dzyeći były nye według práwego á ſluſſne^go małżeńſtwá/ tedyć máthki rádſſey náſláduyą [a]nye oycá GliczKsiąż B8, O6; LubPs N4v; RejWiz 106; Leop 1.Par 11/18; A też to ich obycżay áby nie żebráli/ Rádſzey wolą gdy trzebá áby gwałtem bráli. RejZwierz 16; (Proſzę nie wymiáthuy mi grzechu oycowſkiego) Y owſzem ſię rádſzey modl zá námi BibRadz I 203c marg, I 286b marg, Matth 10/6, 28, Eph 4/28; Mącz 207b; RejAp 45v, 94; nie ćiśniſz ſie ná wyſzſze mieyſce [...] Ale rádſzey ſiądź ná niżſzym mieyſcu/ á goſpodarz obacżywſzy onę bácżność thwoię/ káżeć ſie pomknąć ná wyſzſze mieyſce. RejPos 227, 7v, 189, 203, 288v, 314, 322, 340v; GrzegŚm 17; RejZwierc B4, 27v, 90v, 146v, 155v (11); Doſyć vcżynienie tedy zowiemy: gdy ten co kradł/ więcey nie krádnie/ ále rácżey z roboty rąk ſwoich iáłmużny cżyni WujJud 92v, 18v, 131v, 228v; WujJudConf 15v; BudBib c4; Ná drogę pogánow nie idźćie/ á do miáſtá Sámárytánow nie wchodźćie. Lecż idźćie rácżey do owiec zginionych domu Izráelowego. BudNT Matth 10/5, Eph 4/28, Hebr 12/13; to opiſánie miáſtá Ierozolimſkiego/ y Kośćiołá iego nie może być żadną miárą ćieleſnie rozumiáne/ ále rádſzey duchownie. CzechRozm 120; nie ieſt rzecż wiernym przyſtoyna ważyć ſie popráwiáć piſmá ś. [...]. Ale choćby ſie mieyſce iákie trudne trefiło tedy ie rádſzey przyſtoynie wyłożyć CzechRozm 137v; nie roſkázuie Chriſtus bronić ſie kordem nikomu/ ále rádſzey zákázuie. CzechRozm 238, 2v, 60v, 63, 64, 68v (31); PaprPan B2v, B4; Bo owo cżapki zdeymowánie/ kłániánie/ z drogi vſtępowánie/ niemoże być właſnym imieniem cżći ábo doſtoynośći názwáno/ ále rácżey ſą nieiákie znáki [...] od ludźi ábo przymuſzonych ábo pochlebcow wyrządzáne ModrzBaz 40, 63v, 68v, 87v, 132; żydowie ná puſzcży [...] nigdy iednego [boga] nie wyznáwali/ áni ták mowili: Owo Bog twoy Izráelu: ále racżey owo Bogowie twoi/ ktorzy ćie wywiedli z Egiptu. SkarJedn 20, A4v, 12, 126, 133, 162 (13); KochOdpr D2; iákie wody nie ſą do léczenia/ ále do podźiwienia raczéy Oczko 10v; KochPs 8, 77; SkarŻyw 14, 26, 27, 103, 185 (18); CzechEp 29, 30, 64; Iuż przećiwnicy náſzy/ niechay nas oto nie winuią/ gdy z nimi/ ná ich wymyſły nie zezwalamy. Ale ſię ich rácżey wyrzekamy NiemObr 110, 17 [2 r.], 18, 20, 21, 41 (12); KochFr 17, 93, 117; ReszPrz 105; KochPam 87; PRzyśiągłbyś ty/ iżeś mię w téy dródze ſtráwował: A ia záśię/ kiedym ſye z miéſzkiem poráchował/ Widzę/ żeć ty ku moiéy w ów czás był potrzebie/ Boś nie ty mnie ſtráwował/ lecz ia ráczéy ćiebie. PudłFr 34, 17, 66; ArtKanc L5, P15; BielRozm 34; ZawJeft 10; nie vchodzi, kto odkłada sumptu y cięzaru, ale raczei go przyczynia ActReg 135, 108, 139, 141; Phil N2 [2 r.], S6; KochFrag 24; OrzJan 26, 46; WyprPl C3; nie rácż záchowywáć ná kaźń złośći moich/ do onego przyſzłego żywotá/ [...] karz ie rácżey ná tym świećie/ iáko chceſz/ y iákoć ſię podoba. LatHar 142; niechcę śmierći grzeſznego/ ále rácżey żeby ſię náwroćił/ y żył? LatHar 153, 146, 217, 299, 575, 642, 724; A wſzelkie karánie ácz teráznieyſzego czáſu nie zda ſię być weſołe/ ále ráczey ſmutne: wſzákże potym ſpokoyny owoc ſpráwiedliwośći odda WujNT Hebr 12/11; á czyńćie koleie proſte nogámi wáſzymi: áby ktory chramiąc nie zábłądźił/ ále rádſzey był vzdrowion. WujNT Hebr 12/13, Matth 10/6, 28, s. 63, 64, 93 (18); JanNKarKoch G2; Gránic króleſtwá mégo Polſkiégo nie będę vmnieyſzáć/ ále ráczéy wedle możnośći méy brónić y rozſzérzáć będę. SarnSat 124, 60, 124, 278, 423, 691; SiebRozmyśl Gv; Iáko Iákob nie mowił: iż ſyn moy żyw/ á iż kroluie w Egipćie/ widźieć mi go nie potrzebá: ále ráczey mowił: Poydę á oglądam ſyná mego nim vmrę. SkarKaz 519a, 122a, 242a, 279a [2 r.], 519a, 611a; VotSzl B3; SkarKazSej 690a, 702a.

»... czyli raczej« (4): Boć y Anábáptyſtowie [...] powiádaią/ że Duch święty takież w ſercách ich świádectwo dáie/ że ich wiárá práwa ieſt/ á wáſzá fáłſzywa: komuż tu wierzyć/ wam cżyli onym? cżyli rácżey/ áni wam áni onym? WujJud 39, 207v, Mm; Ieſliż ſámym Zydom przyſzłá Ewángelia Páná náſzego Ieſuſá Chriſtuſá dla zaſług ich vczynkow; czyli ráczey/ bez żadnych zaſług vczynkow vprzedzáiących/ wſzytkim narodom przyſzło vſpráwiedliwienie wiáry ktora ieſt w Chriſtuśie Ieſuśie? WujNT 521.

»ani ... ani ... ale raczej« (1): dáleko przebija cnotá Pánny cżyſtey: ktora oto [lege: o to] złe mniemánie/ áni ſię ſpráwuie/ áni śmie obiáwić táiemnic Bożych: ále racżey v mężá twarz nieweſołą ſerce ſmutne/ y pewną wzgárdę/ wyćierpieć pokornie chćiáłá. SkarŻyw 243.

»raczej ... nie ... ale« (1): rzekł mu [cesarz Klaudius św. Walentemu]: cżemu ſobie racżey przyiázni náſzey niepozyſkuieſz/ ále ztymi ſię bráćiſz/ ktorzy ſą náſzey Rzecżypoſpolitey nieprzyiaćiele SkarŻyw 147.

b. Natomiast, przeciwnie (3): Leop Is 27/5; Ten prośi Bogá/ by rychley ſwitáło/ Ow rácżey/ żeby nocy przybywáło. KochSz C2v; BielSen 4.

c. Zwłaszcza, przede wszystkim (1): Ieſliże ſie wam zda być zle/ ábyśćie Pánu ſłużyli/ dáię wam ná wolą: o bierzćie ſobie dziſia co ſie wam podoba/ komubyśćie ráczey [potissimum] mieli ſłużyć: Bogomli ktorym ſłużyli oycowie wáſzy [...] czyli bogom [...] w ktorych źiemi przebywáćie Leop Ios 24/15.