Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: RANIĆ

Następne hasło: 2. RANIĆ SIĘ »

1. RANIĆ SIĘ (9) vb pf i impf

pf (6), impf (3); pf fut 3 sg FalZioł I 133b, praet (5); impf praes 3 sg FalZioł IV 31c, SkarŻyw, KlonWor.

sie (6), się (3).

a jasne.

Fleksja

praet
	sg
3	m	ranił się
3	f	raniła się

praes i fut 3 sg rani się (3). ◊ 3 pl ranią się (1). ◊ praet 3 sg m ranił się (3). f raniła się (2).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Zranić się, zadać sobie ranę; uszkodzić krwawo swoje ciało (5)
2. W funkcji wzajemnej: Kaleczyć się wzajemnie; ranić jeden drugiego (1)
3. W funkcji biernej: Być (z)ranionym, ulec (ulegać) zranieniu, kaleczeniu (3)
- Przen (1)

1. Zranić się, zadać sobie ranę; uszkodzić krwawo swoje ciało; (se)ipsum vulnerare JanStat (5): [żona Brutusa] Rzkomo noż vpuśćiwſzy/ bárzo ſie rániłá RejZwierz 44v; Iż ieſli Ian twiérdźi/ iż Piotr w zwádźie onéy ſam ſie ránił/ tedy Ianowé dowody máią bydź przypuſczoné. SarnStat 621, 621 [2 r.].

ranić się czym w co (1): [św. Eufrazja] gdy drwá rąbáłá/ ták iey ręce ſplotł [czart]/ iſz ſię ſrodze w nogę śiekierą rániłá SkarŻyw 226.

2. W funkcji wzajemnej: Kaleczyć się wzajemnie; ranić jeden drugiego (1): Naydźieſz wiele opiłych/ ſzalonych żebrakow/ [...] ktorzy zá łby o mieyſce/ o iáłmużnę chodzą: Mocnieyſzy nád ſłábſzymi cżęſtokroć przewodzą. Koſturámi ſzermuią/ cżáſem ſię y ránią KlonWor 50.

3. W funkcji biernej: Być (z)ranionym, ulec (ulegać) zranieniu, kaleczeniu (3): [cebula] Iedno khiedy ſie wnętrze rani albo roſpadliny tedi ieſt ſzkodliwa FalZioł I 133b.

ranić się czym [= w jaki sposób] (1): oni nań [tj. na rybę cetus] wrzucą oſęki żelazne zgęſtemi zęby: á on do dna ſie puſci j trze ſie o ziemię á tym ſie więczey rani/ á woda morzka ſlona: rozije ony rany FalZioł IV 31c.

Przen [czym] (1):

W przeciwstawieniu: »ranić się ... leczyć się« (1): iſz co ſię nieudolnośćią obycżáiow ich [ludzi podłych] ráni/ to ſię vboſtwem ich lecży. SkarŻyw 589.

Formacje współrdzenne cf RANIĆ.

ZCh