[zaloguj się]
[pdf]

LUBOŚĆ (50) sb f

o jasne.

Fleksja
sg pl
N lubość lubości
G lubości lubości
D lubości lubościåm
A lubość lubości
I lubością lubościami
L lubości
V lubości

N sg lubość (4). ◊ G lubości (13). ◊ D lubości (10). ◊ A lubość (6). ◊ I lubością (1). ◊ L lubości (4). ◊ V lubości (1). ◊ pl N lubości (1). ◊ G lubości (1). ◊ D lubościåm (1). ◊ A lubości (6). ◊ I lubościami (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Radość, uciecha, przyjemność, zadowolenie, upodobanie; complacentia BartBydg; amantia, lubenfia, prolubium Cn (46): BartBydg 32; Luboſci ſą rzeczy zawſze przemienne, ale cżeſć tą wiecnie trwa BielŻyw 19; [Epikur] acżkolwie nawyſſze dobro w luboſci pokładał, wſzakoż tę luboſć nie w cieleſtnych rzecżach ale w duſznych rozumiał ktora nawiętſza bywa w rozmyſlaniu o rzecżach boſkich y nieſmiertelnoſci BielŻyw 103; Ale pokarm iż znienagła w cżłonki wchodzi y nie richło (iako wyſſzey namieniano) przeto też nie cżyni tak nagłey luboſci. GlabGad G; A nye náſláduyą ći dźień po dźień luboſći? ktorzy wſſytkę wolnoſć y wyárę krzeſćiyáńſką ná tym ſádzą/ áby yeſć/ pić/ czynić/ nyecháć/ co/ á kyedy/ á yáko kto chce KromRozm I D4, D2v; Thá [niebieska piękność] wzbudza vmyſł náſz/ á budzeniem lubość cżyni/ y ſthąd gwałthowną miłoſcią zápala. GórnDworz Mm5v; nie znáiąc ſwych złośći/ mieliſmy ſwą nędzę zá lubośći. ArtKanc P6.

lubość czyja (1): O pánieńſtwo moie/ iuż nie zámiłowáne teraz/ ále poſtradáne/ iuż nie lubośći moiá/ ále roſpácży moiá/ ná ktoryś hak przyſzło? LatHar 149.

W przeciwstawieniach: »lubość ... nielubość, rozpacz« (2): żadna lubość wdzięcżna nie ieſt/ ieſli iej nielubość nie vprzedzi. GórnDworz H8v; LatHar 149.

Zwrot: »[komu] być w lubości« (1): Y máiąſz mu być w lubośći óni: którzy ták miłoſną mátkę iego ná poczćiwośći ſzárpáią? BiałKat 226.
Wyrażenia przyimkowe: »k(u) lubości« (2): Pánu ktoremum z bráćią na ten cżás klubośći/ To zácżynał y przyſzedł ku tákiey żáłośći. CzahTr C3.

~ ku lubości czyjej (1): Z złoſnikim ſpráwy mieć niechciał bom widział ich złośći/ Ze zmyſláli dziwne modły tu ku ſwey lubośći. LubPs D3. ~

»wedle lubości« (2): [źli] wſzytko wedle lubośći ſwey cżynią [ex libidine omnia agentes]/ á złem chęćiam ſię poddawáią ModrzBaz 136v; CzechEp [401].

W przen (2):
Wyrażenia przyimkowe: »ku lubości« (1): wiele ludzi rozmaitych Stanow [...] náuki zdrowey niećierpi/ á ktemu ieſzcże niemáły pocżet miſtrzow złych ſobie przyięło/ ku ſwych vſzu lubośći KarnNap ktv.

»z lubością« (1): á duſzá imie ſie onemu obrázowi z luboſczią przypáthrowáć GórnDworz Mm.

α. W odniesieniu do Boga (1): Dáymi [...] ijżebych przez mieſſkaiątzą laſkę twoię/ wſſytki luboſci pelnil bych tobie/ a wſſytki rzecży tobie przeciwné nienáwidzątz oddálil od ſiebie OpecŻyw 90v.
a. Przyjemność zmysłowa, rozkosz fizyczna; cupido Mącz; libido, titillatio voluptatum a. sensuum Cn (27): Tamże lud w obludnoſci y w luboſci ſie kochaiąci ku powſcięgliwoſci przywiodł. BielŻyw 29; Cupidinibus respondere, Lubościam ſie przećiwić Mącz 410c.

W połączeniach szeregowych (4): Krol Káźimierz [...] zamki thakież miáſtá/ kthorych ieſzcże nie miał/ pod ſwą moc zdobywał. A s they przycżyny podnioſł ſie w pychę/ w roſkoſz/ y w lubość/ Abowiem opuśćiwſzy żonę cnotłiwą Adleydę/ iákom piſał/ iął ſie miłoſnić BielKron 374v; GórnRozm B3; RejPosWstaw [1102]v; Bo owi co zá świátem w ſwoiey roſpuſtnośći/ Vdáią ſię ná zbytki/ roſkoſzy/ lubośći. KołakSzczęśl D.

Wyrażenia: »lubość cielesna, ciała« (6:1): FalZioł IV 39d; pyſſne y prozne ſlowá mowyąc/ wabyą przez żądliwoſć luboſćyámi ćyeleſnymi tych ludźi ktorzy ſye máło byli vchronili KromRozm I D3, M4; BielKom F7; [Nero] w lubośći cieleſney przećiw przyrodzeniu y zakonowi ſie kochał/ ták iż mátce y ſioſtrom właſnym w tym nie przepuśćił BielKron 145; Mącz 421c; RejPosWstaw [1102]v.

»pożądliwa lubość« (1): Gdyż by ſie to [poczęcie Jezusa] [...] ſtáło/ nie prze co innego/ iedno dla vwiárowánia ſie pożądliwey lubośći/ y też dla ſpługáwienia [!] ſie przez ſpołecżne ich złącżánie? CzechRozm 162v.

»sprosna lubość« (1): Bo iedná z nich [pożądliwośći] tylko ná pożytek pátrza/ á druga ná roſkoſzy y ná ſproſne lubośći. KuczbKat 345.

»lubość tego świata« (1): Chrześcijáni tym ſkłonnieyſzy ku przyięciu niebieſkiey náuki będą/ ym śie bárźiey od lubośći tego świátá/ y od roſkoſzy ćieleſney odſtrzelą KuczbKat 270.

»według lubości« (1): Według lubośći ciáłá wſzyſcy ſie ſpráwuią/ Trácąc ſwą nieſmiertelność ſmierć k ſobie przijmuyą BielKom F7.

Szeregi: »złe chuci i lubości« (1): W tym wiele młodych ludzi przychodząc na miejſce ono ſromotne/ złe chući ſwe y lubośći chćieli wypełnić SkarŻyw 69.

»rozkosz i (albo) lubość« [szyk 3:1] (4): weſelé/ ktoré od ſamégo boga bywá bráno/ ktorému gdy przyrownáſſ ktorą roſkoſs albo luboſtz/ ſmutek ieſt OpecŻyw 187; KuczbKat 270, 345; ReszList 148. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»swawola i lubość« (1): Constringendum se tradere libidinibus. Vdáć ſie ná ſwą wolą y lubość cieleſną. Mącz 421c.

»złość i lubość« (1): thák pánowie iáko Rycyrſtwo ná wſzyſtki złośći y lubośći s proznowánia záleżawſzy ſie w pokoiu/ y znikcżemnieią. BielSpr 43v.

Wyrażenie przyimkowe: »ku lubości« (5): [Grekowie] ſwiętá ku ſproſnośći vſtáwiáli/ ná ktore ſwoie dzyewecżki y żony wolno káżdemu ku lubośći dawáli BielKron 98.

~ ku czyjej lubości (4): LubPs hhv; Sam theż Loktek dziewki y mężátki gwałtem ku ſwey lubośći pobierał/ y wiele zbytnich rzecży dopuśćił y cżynił BielKron 368, 97v; ArtKanc N3v.

Zwrot: »żyć ku swojej lubości« (1): Vmartwia też w ćiele ſwym pożądliwośći/ áni też tu żywie ku twoiey lubośći/ ále ſię przećiwi ſwoiey woley záwżdy/ náśláduiąc woley Bożey táki káżdy. ArtKanc N3v.
Wyrαżenie: »ku lubości ciała« (1): BielKron 97v cf Szereg.
Szereg: »ku wczesności a lubości« (1): ktorzy bez boiaźni Boſkiey wſtępuią w ſtadłá/ to ieſt/ więcey ku ſwey wcżeſnośći á lubośći ciáłá iáko koń álbo woł/ ktorzy rozumu nie máią. BielKron 97v. ~

Personifikacja (2):

W połączeniu szeregowym (2): A iako ij tych cżaſow/ ćiź mu [Jezusowi] náwiętſzymi nieprzyiácielmi byli/ Pych/ Dopor cżći/ Luboſć/ Lakomſtwo/ a maiąoz władzą v pana Sżcżęſcia/ ſwą potwarzą o gardło gij przyprawili ForCnR A3v, B.

W przen (1): Ten náſz dom Ciáło/ dla zbiegłych lubośći/ Niebácznie záyźrząc duchowi zwierzchnośći/ Vpáść ná wieki żądáć nie przeſtánie. SzarzRyt A2.
2. Życzenie, pragnienie, pożądanie (4): Toć ieſt natrudnieyſza rzecż w ludzkim przyrodzeniu/ Złámáć lubośći nałog nie być k woli chceniu. BielKom C6.

lubość czyja (1): SWiátby tákże rad zbáwion był/ á przedſię podług żądz ſwych żył/ nie chcąc ich w ſobie martwić/ iedno przewodźić lubość ſwą/ á to nie lza żadną miárą/ z roſkoſzy ná roſkoſz iść. ArtKanc O4v.

Zwrot: »żadnej lubości nie mieć« = niczego nie pragnąć (1): Podnyeſy kſobye panye ſerca naſſe abi tu nazyemy zadney lyuboſcy nyemyali yedno ſyα w tobye kochali. BierRaj 19.
W przen [czyja] (1): nie onáć pożądliwość [...] áni ſkłonność do złego [...] ieſt [...] zákazána: Ale przyzwolenie rozumu náſzego/ ktorym ná onę pożądliwość zezwalamy/ ábyſmy iey poduſzczenia y lubośći náśládowáli/ to ieſt grzech/ y tego nam tu zákázuią. WujNT 546.

Cf NIELUBOŚĆ

KCh