Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIELUBO

Następne hasło: NIELUBY »

NIELUBOŚĆ (38) sb f

Zawsze w pisowni łącznej.

e oraz o jasne.

Fleksja

	sg	pl
N	nielubość	nielubości
G	nielubości	nielubości
D		nielubościóm, nielubościåm
A	nielubość	nielubości
I	nielubością
L	nielubości

sg N nielubość (8). ◊ G nielubości (11). ◊ A nielubość (6). ◊ I nielubością (2). ◊ L nielubości (1). ◊ pl N nielubości (3). ◊ G nielubości (1). ◊ D nielubościóm (1), nielubościåm (1) SarnStat (1:1). ◊ A nielubości (4).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w. s.v. lubość.

Znaczenia

1. Zło wyrządzone komuś, krzywda, szkoda, przykrość (11)
2. Gniew, wrogość, nieprzyjaźń, niechęć do kogoś (24)
3. Uczucie przykrości, nieprzyjemność (2)
4. Wstręt do czegoś (2)

1. Zło wyrządzone komuś, krzywda, szkoda, przykrość; molestia, nemesis, offensa, offensiuncula Mącz; displicentia JanStat (11): Quod sine molestia tua fiat, Co zá łáską twoyą álbo króm yákiey nielubośćy. Mącz 395a, 261a [2 r.].

W połączeniach szeregowych (3): Małe vel pessime de aliquo mereri, Przipráwić kogo o yáką ſzkodę/ Nielubość/ Niewdzięczność. Mącz 217d; Téż wſzyſtki ſzkody/ krzywdy/ nielubośći/ nakłády/ wydatki [...] máią bydź vſpokoioné SarnStat 1078, 1115.

W charakterystycznych połączeniach: nowa nielubość; nielubość kończyć, oznajmić, popaść, skazić, sprawować; przyprawić o nielubość', nielubości wczęly się.

Zwrot: »nielubość uczynić« [szyk zmienny] (2): A iż bych ia niemiał żadney przyczyny vczynić iakiey nieluboſći tobie proſſę rácz vſkromić vſtá moie RejPs 209, 208v.

Szeregi: »nielubości i krzywdy« = displicentia et iniuria JanStat [szyk 1:1] (2): tedy ſtroná obrażona drugiéy ſtronie będźie powinna przez Poſły ábo przez piſánié tákowé krzywdy y nielubośći oznaymić SarnStat 1115, 1115. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»niechuć albo nielubość« (1): Si qua offensiuncula facta est animi tui perversitate aliquorum, Ieſliś yáką niechuć álbo nielubość popádł/ z przęćiwnośćy niektórych. Mącz 261a.

2. Gniew, wrogość, nieprzyjaźń, niechęć do kogoś; indignatio, odium Mącz; displicentia JanStat (24): Y proſſę áby wzruſſił iákiego człowieká żywotá cnotliwego/ ktory by wgrozie á wkárániu chował mnie y ſpráwy moie á iſćie mię to nic nieobruſſy/ owſſem bych ſie záwżdy miáſto nieluboſći vćiekł dla modlitwy ku tobie. RejPs 209.

nielubość przeciw komu (2): Ceſarz Máxymilian przećiw krolowi Polſkiemu wzyął nielubość BielKron 410, 225.

nielubość na kogo (1): Co ſye znáczy z onego/ [...] iż ná Pyotrá nyeluboſć myeli/ iż on z pogány obcował y yadł. KromRozm II v v.

nielubość miedzy kim (a kim) (7): áby kiedy iáka wielka nielubość miedzy námi Królem wielkim Kśiążęćiem y Kśiążęty przerzeczonémi z iednéy ſtrony/ á Miſtrzem/ Zakonem [...] z drugiéy ſtrony/ niemogłá ſie kiedy wſcząć SarnStat 1076, 588, 631, 1067, 1086, 1087, 1115.

nielubość czyja [w tym: pron poss (6), ai poss (3), G sb i pron (2)] (11): Zámilknąłem/ á nieotworzę vſt ſwoych ábych przywykł ćierpliwoſći wnieluboſći twoiey RejPs 59v; racz miloſciwie odwrocic od nas ſrogoſc nielubo[ſci] ſwoich RejPs 203v, 37, 104, 130, 135, 150v; Kłádźiećie ná mię rzecz mierźiączki y nielubośći ludzkiey pełną OrzRozm P; Odio et strepitu Senatus, Zá nielubośćią y zácierániem nóg pánów rádnych. Mącz 420c; SarnStat 72, 910.

W połączeniach szeregowych (2): Téż ku zágłádzeniu wſzelkiéy nielubośći/ nienawiśći/ ſkrytych gniewów / y wſzelkich nieprzyiáźni między przerzeczonym Naiáſnieyſzym Pánem Królem Káźimiérzem [...] y Zakonem SarnStat 1087, 1067.

W charakterystycznych połączeniach: wielka nielubość; nielubość ludzka, panow radnych; srogość nielubości, zagładzenie; (u)strzec (się) nielubości (2); nielubość mieć (2), postawić [przeciw komu], wziąć; nielubość w(s)ozynała się (może się wcząć, była wsczęta) (5).

Szeregi: »gniew, (i) nielubość« (3): Mącz 245a; iż częſtokroć ſynowie ku niedoſtátku przychodząc/ záś ſie do oycá wracáli: który pómniąc onę przeſzłą niewdźięczność/ pomagáć im zániedbawał y niechćiał: zkąd między oboią ſtroną gniéw y nielubość [rancor et displicentia JanStat 558] wſczynáłá ſie. SarnStat 588 [idem] 631. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»nielubości i spory« (1): Aby też w gránicách żadné nielubośći y ſpory [displicentiae seu controversiae JanStat 854] niemogły ſie wſcząć: chcemy gránice w pięć á w pięć lat [...] odnawiáć. SarnStat 1077.

»nielubości i szemranie« (2): A to dla tego: ábyſmy zámknęli drógę nielubośćióm y ſzemrániu [murmuri et displicentiis JanStat 300] ludzkiemu. SarnStat 72 [idem] 190.

Personifikacja (2): Y pocżnie Nieſzcżęſcié tę rzecż mnogich dobrych ludźi świadomim przewodźić/ a naprzod Práwdą/ Nieluboſcią/ ij dobrymi ſąſiady/ Dniem/ a Cżaſem ForCnR E.

3. Uczucie przykrości, nieprzyjemność (2):

W przeciwstawieniu: »lubość ... nielubość« (2): Abowiem widzi tho káżdy/ iż żadna lubość wdzięcżna nie ieſt/ ieſli iej nielubość nie vprzedzi. GórnDworz H8v.

Szereg: »gniew albo nielubość« (1): Reticentia, Zmilknienie/ zádzierżenie kilká słów/ gdy zwłaſzczá z gniewu álbo z nielubośći yákiey niewymawiamy do końcá ná cosmy ſie zánieśli. Mącz 438c.

4. Wstręt do czegoś [czego] (2): nielubość świátłá: á ieſli kthemu częſto głowá boli: Wśćiekłość á zápomnienie známionuie SienLek 19v.

Synonimy: 2. chrap, gniew, mierziączka, mierzioność, niechęć, niechuć, niełaska, niemiłość, nienawiść, nieprzyjaźń, rozterk, spor, szemranie; 3. przykrość; 4. brzydkość, mierziączka.

Cf LUBOŚĆ