»gniew opłonie« = ira decedit a. effervescit, tumor animi residet Mącz [szyk zmienny] (4): Mącz 44a, 380c, 440d; Mowiąc: odeydźie brzytkość y gniew ćię opłonie KlonWor 74.

»gniew panuje« (2): BielKron 79; Przeto póki gniéw świéży w mym ſercu pániue/ Póki człowiek ſwą krzywdę/ y wzgárdzenié czuie/ Rátuy mię iáko możeſz KochFr 65.

»gniew powstanie (a. wstawa)« = ira desaevit Vulg (3) : A nád kim twoy gnyew powſtánye yuż żadnego nye żywi. LubPs R4v; Leop Num 16/22; GrabowSet M3.

»przydzie (a. przychodzi) gniew; gniew przychodzący« = advenit ira, fit indignatio Vulg; (futura) esi ira, venit ira PolAnt [szyk zmienny] (18; 1): Nie leń ſie thedy dręcżyć ich iż niekiedy gniew náſzego skazánia oglądaſz ná twoię nádętoſć przychodzący. HistAl E6v; KrowObr 147; Leop Num 1/53, 2.Par 36/16, Iudith 12/2; A będźiećie ie nápomináć áby nie wyſtępowáli przećiwko Pánu/ áby nie przyſzedł gniew ná was y ná bráćią wáſzę BibRadz 2.Par 19/10, 1.Esdr 7/23; BielKron 113v; BielSpr 44v; RejPosWstaw [110²], [110³]; BudBib 2.Par 32/26; KarnNap D; KochPs 117; WujNT Eph 5/6, Col 3/6, 1.Thess 2/16, Apoc 11/18; SkarKazSej 706b.

»gniew przypadnie (a. (przy)pada, a. w(y)padnie, a. miał upaść)« = ira (super)venit Vulg [szyk zmienny] (12): HistAl [I3]v; Leop Sap 19/1, Eccli 5/9; ták nań przypada gniew twoy. BibRadz Ps 90/11; A gdy zá ſpráwiedliwym ſądem iego przypádnie ná ſwiát gniew iego/ tedy ie Pan rozwięzuie RejAp 137, 135v, 139v; RejPos 152v; RejZwierc B3, 189; SkarŻyw 492; GrabowSet E3v.

»gniew przystąpi (a. przystępuje, a. zstąpi, a. w(y)stąpi)« = furor ascendit PolAnt [szyk zmienny] (7): A dla thego wroć ſie do ziemie thwey drzewiey niż gniew náſz na głowę twoię wſtąpi HistAl C7, [I3]; MurzHist D3; LubPs R6, R6v; BudBib Ps 77/21; KochSz Bv.

»gniew się rozjątrzy« = ira incrudescit Modrz (1): Ale wnet ſię gniew roziątrzy ModrzBaz 60v.

»rozżarzy się gniew« = ira exardescit Vulg (2): Leop Ps 2/13; Kiedy ſię rozżarzy zprędká gniew iego/ błogoſłáwieni wſzyścy ktorzy w nim nádźieię pokłádáią. LatHar 360.

»ucichnie gniew« = quiescit furor PolAnt [szyk zmienny] (5): BibRadz Gen 27/44; BielKron 34v, 92; tám przemięſzkaſz/ áſz ten gniew vćichnie SkarŻyw 346; GrabowSet P3.

»gniew (u)roście (a. wyrasta)« = ira subsequitur Modrz [szyk zmienny] (11): Bo to káżdy widzi proſćie Iż zroſtyrku gniew vroſćie A boſki gniew znienawiſći RejRozpr C2; Mącz 268d; RejPos 280; RejZwierc 147, 188v; ModrzBaz 7v, 65v, 77; SkarŻyw 293; SkarKaz 314a.

»gniew wspłonie« (1): bo ieſli ſtráſzliwy Gniew iego kiedy wſpłonie/ to ſzezęśliwy Tylko/ kto w nim ſwą nádźieię położył. KochPs 4.

»wypełni się gniew« = consummatur ira PolAnt (2): BibRadz Is 10/25; Wnidź ludzie moy do pokoiu twego á do wnetrznośći ziemie/ á zámkni zá ſobą ſortkę twoię ná máły cżás/ áż ſie wypełni gniew moy nád złoſniki ná ziemi. RejAp 62.

»nie czuć się od gniewu« (1): Vix sum compos animi ita iracundia ardeo, Nie czuyę ſie od wielkiego gniewu. Mącz 174c.

»doświadczyć gniewu« [szyk zmienny] (3): Tymći vſtąpił ten ktory borzył/ á tych ſię rzecży vlękł/ bo doſyć ná tym było iſz doświadcżyli gniewu [tentatio irae sufficiens Vulg]. BudBib Sap 18/25; NiemObr 21; GosłCast 62.

»gniewać się gniewem« = ira irasci Vulg (2): A bárzo ćięſkym gniewem gniewam ſie ia ná narody bogáte Leop Zach 1/15; RejZwierc 78.

»mieć gniew (na sereu a. na umysle, a. w sobie)« = habere iram Vulg [szyk zmienny] (10): BielKron 114, 310v; Narrare stomachum suum, Powiedzieć co komu nie k myſli yeſt/ co ná ſercu zá gniew ma. Mącz 241a, 506c; RejAp 101v; RejPos 332v; SkarŻyw 373; LatHar 135; WujNT Apoc 12/12; SkarKazSej 697b.

bibl. »(na)skarbić gniew, gniewu« = thesaurizare iram PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (7 : 1): BudNT Rom 2/5; CzechRozm 251; SkarŻyw 168; CzechEp 50; WerGośc 262; WujNT Rom 2/5, Iac 5/3; Náſkárbiliśćie ſobie gniewu ná oſtátnie dni. PowodPr 69.

»gniew nasycić« (1): Odium saturare, Gniew ſwóy náſyćyć. Mącz 369c.

»gniew nosić w sercu (a. w sobie)« [szyk zmienny] (2): poydę łáſki prośić / Iżby więcey nie racżył w ſercu gniewu nośić HistLan Dv; WujJudConf 63.

»gniew obrocić (a. obracać); obroci się gniew [w tym: na kogo (7), przeciw komu (2)]« = iras in aliquem vertere Mącz [szyk zmienny] (6; 3): Obroć rádſſey ten gniew ſwoy ná ludzi y ná kroleſtwá ty/ ktorzy nigdy niewiedzą o wſpomożeniu twoiem RejPs 118v; LubPs 03v; BielKron 412v; Mącz 485d; KuczbKat 435; niechay gniew moy obroći ſię ná nie SkarŻyw 490, 492; GrabowSet H3v; SkarKazSej 667b.

»z gniewu, z gniewem, w gniewie oburzyć się; gniew oburzy się« = dare iram PolAnt [szyk zmienny] (1 : 1 : 1; 2): A oborzę ſie w gniewie ſwem przećiwko wam BibRadz Lev 26/17; s tego gniewu oborzyli ſie ná Thebany BielKron 121v; Pewnie zgniewemby ſię nań wielkim oburzył SkarŻyw 151; Wyśćie dziś z grzeſzyli przećiw Pánu/ á iutro ná wſzyćiek ſię lud Izráelſki gniew iego oburzy? SkarŻyw 504; SkarKazSej 703a.

»gniewem się odąć« (1): Zabá gniewem ſie wielkim odęłá BierEz N4.

»gniew, gniewu oddalić (a. oddalać); oddalenie gniewu« [szyk zmienny] (5 : 1; 1): Náwroć nas Pánye Boże zbáwyenya náſſego/ A oddal gnyew twoy od nas z miłoſierdzia ſwego LubPs T, hh3v; SkarŻyw 493; ArtKanc L12v, M4; GrabowSet Q2v; y wierzy temu wſzytkiemu/ y śrzodkom tym ktore P. Bog dał wiernym/ ná doſtąpienie zbáwienia/ y oddalenie gniewu iego. SkarKaz 347b.

»gniew odjąć (a. ująć), gniewu (a. gniewowi) odjąć się; gniewu, z gniewu wyjąć; gniew odejmie się; gniew odjęty« = iracundiam reprimere a. restinguere Mącz [szyk zmienny] (4 : 2; 1 : 1; 1; 2): TarDuch D3v; Bo to iuż gniew ni rożumem/ ani ſlowy odięty RejJóz C4v; Odeymie gniew od ſercá twego BielKron 82; Mącz 321c, 416b; GórnDworz Z2; BudNT Eph 4/31; KochPs 52; Tyś nas ſtráconych z wiecżnego/ Wyiąłeś z gniewu wielkiego ArtKanc I5v; PaprUp G; WujNT Eph 4/31.

»od gniewu, z gniewu odkupić (a. wykupić); odkupienie od gniewu« [szyk zmienny] (2 : 1; 1): iż to iuż on ieſt ktory miał odkupić tego nędznego cżłowieká/ od wiecżnego gniewu onego RejAp 1v; RejPos 129v; ReszList 146; Pomni ná śmierć Syná ſwego/ Iezuſá Páná náſzego/ ktory nas śmierćią záſtąpił/ z gniewu twoiego wykupił. ArtKanc D2v.

»(od)mienić (a. odmieniać, a. zmienić) gniew; odmienion gniew« [szyk zmienny] (6; 2): RejPs 42v; A wiele bog prze nie cżyni! A częſtokroć ſwoy gniew mienił RejRozpr B3; Raċ ſzmienicz ſwoy gnieph burzacy RejKup p5v; BielKron 4v; RejPos 20v, 196v; RejZwierc 201, 201v.

»gniew (na sobie) (od)nosić (a. znosić, a. znaszać)« [szyk zmienny] (9): BielŻyw 47; Duch ſwięthy wołał ná wierne ſwoie/ áby vćiekáli z miáſtá tego á nie nośili ná ſobie gniewu iego. RejAp 122v; CzechRozm 253v; SkarŻyw 482; ArtKanc F10v; GrabowSet Dv; SarnStat 647; Niech zá to od Kápłanow gniewu nie odnośi. KlonWor 71, 77.

»gniew o(d)puścić (a. przepuścić, a. puścić na stronę, a. popuścić); popuścić gniewu; gniew odpuszczon (a. przepuszczon)« = effundere iram PolAnt; omittere iracundiam Mącz; ira dimissa JanStat [szyk zmienny] (19 : 1; 4): Ezop rzekł toć niepodobna/ By niewiáſtá byłá zgodna: Nierychłoćiem gniew opuśći/ Bywſzy winną ieſzcże ſie mśći. BierEz C, F4; OpecŻyw 122, 149v; Gdzie yego Cz.m. vſrzawſchi pokorę moyę gniew swoy Ceſſarſky mnye odpvſczil LibLeg 10/62; SeklKat I2; Legát acz był ieſzcze nie wſzego gniewu przećiwko niemu za tem opuścił/ wſzakże MurzHist C4; UstPraw I3v; BibRadz Eccli 16/12 [13]; BielKron 41, 120; Mącz 226c; Ale nędzny cżłowiek kthoremu ieſth odpuſzcżon gniew RejPos 54, 54, 116; RejZwierc 266; Puśćiłeś gniéw/ y zápálczywość onę Swoię ná ſtronę. KochPs 127; SkarŻyw 147, 262, 292; ZawJeft 10; SarnStat 701, 1102 marg [2 r.].

»odstąpić od gniewu« (1): Odſtęp miły pánie od ták poczętego gniewu twego RejPs 120v.

»odwieść od gniewu« (1): którą powieśćią Ceſarzá y oycá odwiodłá od gniewu przećiw Brzetyſłáwowi BielKron 324.

»odwrocić (a. odwracać) gniew, od gniewu odwrocić się; odwroci się gniew; odwrocon gniew, od gniewu« = avertitur ira, aversa ira Vulg; dimovere odium Mącz; ab ira averti Modrz [szyk zmienny] (8 : 1; 2; 1 : 1): Wyſluchay panie lud twoj aby miłoſierdziem twem odwrocon był gniew twoy od ludu twego TarDuch E2; Panie boże ſił y zaſtępow niebieskich racży ſie od gniewu odwroćić WróbŻołt 79/15; LubPs Y3; łkayćie/ y nárzekayćie: bo ſie nieodwroćił gniew pirzchliwośći Páńſkiey od nas. Leop Ier 4/8, Bar 2/13; Mącz 234c; RejPos 75v [2 r.], 195v, 199v; Bo tą przedmową ſercá tych/ ktorym bywa nieprawdá álbo łeż zádána/ bywáią od gniewu nieiáko odwrocone. ModrzBaz 60v; SkarŻyw 481, 483.

»gniew okaz(yw)ać (a. pokaz(yw)ać, a. ukazać); gniew się okazuje; gniewu okaz(ow)anie« = iram gerere, ostendere iram Vulg; iram evomere, patefacere odium Mącz [szyk zmienny] (20; 1; 4): SeklKat Xv; alę żywiąć iako na prawę ſyny boże należy/ łaſki iego pilnie ſtrzegli/ tym to nowem a żałoſnem gniewu iego okazaniem przywiedzieni. MurzHist B2, H2 [2 r.], Q4v, V; Práwye yák węgle roſpalił ty wſſytki niſkośći/ Okázuyąc okrutny gnyew ſwey popędliwośći. LubPs E; Leop Rom 9/22; Mącz 174b, 283c; RejAp 127; RejPos 274v; RejZwierc 192; WujJud 242v; RejPosWstaw [41³]; BudBib 2.Mach 4/25; CzechRozm 246; KochPs 86; SkarŻyw 251, 403; ArtKanc D13; GrabowSet E3; WujNT Rom 9/22; SkarKaz 6a, 638a.

»gniewem opływać« (1): Prozno złoſny prácował/ Lecż/ ptáſznikowi rowien/ co ſtáwiáiąc Sieći/ długo pilnował/ A gniewem opływáiąc/ Do dom ſię wroćił/ śiebie przeklináiąc. GrabowSet I3.

»gniewem, od gniewu, w gniewie pałać; pałający gniewem« = fervere ira Mącz [szyk zmienny] (1 : 1 : 1; 1) : A popędliwym gnyewem ſwym záwżdy nań pałacie. LubPs B6v; Mącz 121a; Serce mi w gniewie pałáło KochPs 57; Lecz trudno pałáiący gniewem lud hámowáć GórnTroas 24.

»nad gniewem panować« (1): Nad gniewem panuy BielŻyw 11.

»k(u) gniewu, gniew, w gniew, do gniewu pobudzać (a. pobudzić, a. wzbudzać); w gniew, gniew, gniewem pobudzon(y)« = irritare Mącz, PolAnt; in iram mittere, ad indignationem a. iracundiam provocare Vulg; commotus, exacerbare, irruere, lacessere, ira incitatus Mącz [szyk zmienny] (15 : 10 : 6 : 2; 3 : 2 : 1): Iezu ktorys pokornem thwoiem milcżeniem biſkupa y inſze naucżone w piſmie w gniew pobudził. ſmi. ſie nad n. TarDuch C2v; Sleziona ſmiech przywodzi/ żołć gniew pobudza FalZioł V 54; RejPs 116; Rodziczy niemaią bes ſluzney przicziny pobudzac ku gniewu dziecy ſwoich SeklKat H2v; LubPs R6, S, Sv [2 r.], Y2v marg, Y3v, gg5v; Leop Rom 10/19; dla cżego pobudzon w gniew Syryiſki krol przećiw Izráelitom/ nie przeſtawał ſzkody cżynić. BielKron 88, 21v; Mącz 2b, 5b, 174b, d, 181c; OrzQuin Ov; KuczbKat 310; Nie ledá s przycżin gniew w nas pobudzon być ma. RejZwierc [78²]v marg, [78²]v, Bbb; RejPosWstaw 41v [2 r.]; BudBib 2.Par 33/6; Nic/ práwi/ ták Páná Bogá do gniewu nie pobudza/ iáko rozerwánie Kośćiołá iego. SkarJedn 5; SkarŻyw 189, 373; CzechEp 11; WerGośc 213 marg; GrabowSet F3; LatHar 139; WujNT Eph 6/4, Coll 3/21; PowodPr 10, 67; SkarKaz 209a.

»gniew, gniewu (po)hamować (a. uhamować); w gniewie, od gniewu się (po)hamować; gniew się hamuje; gniewu (po)hamowanie« = prolongare iram PolAnt; iracundiam cohibere a. temperare, iram frenare Modrz [szyk zmienny] (8 : 1; 1 : 1; 1; 4) BibRadz Is 48/9; Zadna rzecz gniewu tego hámowáć nie może Prot A3v; Też w hámowániu gniewu trzebá vważáć oſoby. RejZwierc 81v; ModrzBaz 7, 7v, 68; KochPs 161; SkarŻyw 57; á iż ná ich prośbę w gniewie ſię ſwym hámuie CzechEp 187; ArtKanc L12; lecż prośbą rátowáć/ Możećie/ gniewu wiecżnego hámowáć. GrabowSet X4, C3; WujNT 675 marg; SkarKaz 314a [3 r.].

»popędzić się gniewem, w gniewie; popędzon(y) gniewem, ku gniewu« = iratus indignatione Vulg [szyk zmienny] (1 : 1; 1 : 1): LubPs B6; Leop 2.Reg 12/5; Ktory popędzon ku gniewu/ płaſzcż w ręku zoſtáwiwſzy vciekł ſam. BielKron 16v; [Hetman] popędzony gniewem ku Kolumbuſowi/ kazał go zwięzáć BielKron 443v.

»gniewem się porwać« (1): Aż też gniewem mąż ſie porwał: Oſtatek żebrakowi dał. BierEz Pv.

»porzucić gniew; gniewu porzucenie« [szyk zmienny] (4; 1): CzechRozm 187v; Smiłuy ſye kiedy/ á gniéw porzućiwſzy/ Náwróć ſye do nas teſkliwych życzliwſzy. KochPs 86; GrabowSet Cv, Ev; KochFrag 26.

»gniew potłumić (a. zatłumić)« (2): Pessundare iracundiam, Gniew potłumić, Mącz 294d; LatHar 585.

»(po)znać (a. uznać, a. doznać) gniew, gniewu; uznanie gniewu« [szyk zmienny] (12 : 1; 1): MurzHist D3, P; iż my gdy nad ſobą poznamy á obacżymy gnyew y ſrogi ſąd Boży zá ſproſnośći náſze/ tedy ábyſmy ſie z nabożną modlitwą vćiekáli do niego LubPs K3, T3v; RejPosWiecz³ 98 marg, 98v, 99v; BielSat G4; RejZwierc 55; KochPs 87, 167; NiemObr 21; GrabowSet R2, V.

»gniew, gniewu przedłużyć; gniewu przewłaczać« (1 : 1; 1): ale boiąc ſie aby matki ſwey podle niego nie zabił, gniew przedłużył BielŻyw 147; A choćiażby też gniewu ſwego przewłaczał nád nimi [longanimus super illos] BibRadz Luc 18/7; Prżećięś ſwego świętego miłośierdźia vżył/ W ktorymeś gniewu ſwego nádemną przedlużył [!]. CzahTr B2v.

»(prze)jedna(wa)ć gniew; (nie)przejednan(y) gniew« = occursare numinibus, Vatinianum odium Mącz [szyk zmienny] (24; 7): Synam ſwego na Swiat poſłał Ktorymu drogę vkazał Iako moy gniew przeyednaċ miał RejKup Z; KromRozm II e4; KromRozm III Bv; Leop 1.Reg 20 arg; Mącz 74d, 476c; iż im iuż było ſpráwiono ták iáko im obieczano było/ á iż iuż im był przeiédnan ten gniew v Bogá wſzechmogącego RejPos 22v, 2, 10 [2 r.], 16, 20v, 32v (23); SkarŻyw 483; GrochKal 23.

»przeprawi(a)ć gniew; przeprawca, przeprawienie gniewu« = conciliare, propitiatio Mącz [szyk zmienny] (6; 1 : 1): MurzHist S2; Słał cżęſto do Ioábá áby mu gniew oycowſki przepráwił BielKron 71v, 60, 351; In fidem alicuius recipi vel redire, Przepráwić ſobie v kogo gniew á w łáskę być wzięt. Mącz 126a, 62d, 326d; ArtKanc N7.

»gniew przeprosić, wypraszać się z gniewu; wyproszenie się od gniewu« (1 : 1; 1): Y posłał ku Krolowi Rycerze áby mu gniew przeprośił. HistRzym 70; SkarKaz 3a; SkarKazSej 706b.

»przestać gniewu; (u)stanie (a. przestanie) gniew« = desinere a furore, avertitur furor PolAnt; decedit ira Mącz [szyk zmienny] (1; 4): BibRadz Is 5/25; Mącz 44a; BudBib Ps 36/8; Rychłóż/ wiekuiſty pánie/ Twóy przećiw nam gniéw vſtanie? KochPs 119, 135.

»o gniew przyprawić« (2): DAieſz ſię naprzod winnym Pánu Bogu twemu/ y Swiętym iego/ ktoreś z Pánem o gniew przypráwił LatHar 78, 619.

»w gniew przyść« = podlec gniewowi; cadere in offensionem Mącz; indignationem aut offensam incurrere JanStat [szyk zmienny] (3): Mącz 29a; WerGośc 236; áni zá to w iáki gniéw náſz máią przydź poddáni náſzy. SarnStat 156.

»ku gniewu, gniew, do gniewu, w gniew przywieść (a. przywodzić (się), a. zawodzić)« = inferre iram, ad iracundiam provocare, irritare, offendere Vulg [szyk zmienny] (15 : 4 : 4 : 2): On ci ieſt ktory ſwym cżarnokſięſtwem/ przywiodl oyttza twégo ku gniewu OpecŻyw 121v; GlabGad A8; WróbŻołt 67/7; Kto krolá w gniew záwodzi/ grzeſzy przećiw duſzy. BielKom C, C4v; GliczKsiąż A3, D7, G [2 r.]; Cżyli nieſpráwiedliwy ieſt Bog/ ktory gniew przywodzi? Leop Rom 3/5, 4.Reg 17/9, 11, 21/6, 1.Esdr 5/12; BielKron 94; SienLek 14; GórnDworz G; HistRzym 117; RejPos 51, 334; RejZwierc 151; KochPs 117; y gdy ſię do gniewu cżłek święty przywodzi/ ten ſam ktory wtjm kośćiele mieſzka/ rozgniewánj ieſt. SkarŻyw 498; ZawJeft 18; WujNT Rom 3/5.

»rozpalić się (a. zapalić się, a. zapalać się) gniewem, od gniewu, w gniew, w gniewie; rozpalać gniew, gniewem; (roz)pali (się) (a. zapali się, a. zapala się) gniew; rozpalony (a. zapalon(y)) gniewem, gniew; zapalenie gniewu« = irasci a. irascit furor, exardescit ira PolAnt; ignescit ira Mącz; calor iracundiae Modrz [szyk zmienny] (6 : 1 : 1 : 1; 1 : 1; 16; 20 : 4; 5): Pozrziſs tu duſſo nábożná na zbawiciela twégo/ iakotz przed nimi z miaſta vcieká/ a onij go ſcigaią gniewem roſpaleni. OpecŻyw 51v; BartBydg 175b; Ach miły panie boże iakos to nas odrzućił doſzcżątku/ rozpalił ſie gniew twoy na owiecżki paſtwiska twego. WróbŻołt 73/1, 88/47; á záżli ták iuż wiecznie maſz roſpáláć gniew ſwoy nád trzodą ſwą ktora ieſt łáſkáwey opiece twey porucżoná. RejPs 108, 117; GliczKsiąż F8v; Zápalił ſie w gnyewye ſwym á dał w poháńbyenye/ Ono ſwe Izráelſkye wdzyęcżne pokolenye LubPs Sv, T5v; Leop Num 11/10, 2.Mach 4/38; Przecześ ſie zápalił gniewem [Ad quid est ira tibi]? BibRadz Gen 4/6; ábowiem źiemiá ich ſpuſtoſzona ieſth przed zápalonym gniewem [propter iram inimici opprimentis] vćiſkáiącego BibRadz Ier 25/38, Deut 31/17, Ps 89/47, Is 5/25, Ier 25/37, 2.Mach 4/38; Tullius zápaliwſzy ſie w gniew/ chciał go s ſtolcá zepchnąć BielKron 103v, 259; Mącz 165a; RejAp 91, 132; GórnDworz Z5; RejPos 102, 236; KuczbKat 310; RejZwierc 75, 78v; WujJud 35; BudBib Gen 44/18, Zach 10/4, 2.Mach 7/3; CzechRozm 240; ModrzBaz 98v; KochPs 143, 162, 185; SkarŻyw 185, 321, 372, 553; StryjKron 406; KochWz 142; Phil C2, E3, I; OrzJan 35, 101; LatHar 259; y ná zelżywość y zápalenie gniewu ſwego/ podał Krolá y Kápłaná. PowodPr 10, 8; GosłCast 59, 67; SkarKazSej 683a; SzarzRyt Cv.

»(roz)puścić (a. przepuścić, a. wypuścić) gniew; gniew rozpuszczony« = cadere iram PolAnt [szyk zmienny] (6; 1): BibRadz Ier 3/12; iáki gniew bogowie przepuśćili na Tulluſá y ná Rzecżpoſpolitą dla niedbáłośći poſług ich BielKron 102; Bo ná dźień zátracenia folguią złemu/ ná dźień ktorego gniewy rozpuſzcżone będą [in die iratum, ad quem ducentur alii]. BudBib Iob 21/30, Iudith 9/9, Bar 2/18; SkarKaz 7b, 707b.

»rozszyrzyć gniew; (roz)szerzył się gniew« (1; 2): boby ſie muſiał roſſerzyć gniew twoy nád námi. RejPs 197, 158; Roſſyrz gnyew ná pogány ktorzy cye nye znáyą LubPs S2v.

»sprawować się gniewem« (1): nie ſprawuy ſie gniewem. BielŻyw 34.

»w gniewie trwać, gniew wytrwać; gniew trwa, trwający« = permanet ira Vulg [szyk zmienny] (1 : 1; 6 : 2): Iakoby rzekł, Izaſz przez wſzythki rodzaie będzie trwał iego gniew. WróbŻołt aa3v; Abowiem gniew iego ieſt bárzo krotko trwáiący RejPs 42v; Leop Sap 18/20; BibRadz Sap 16/6; Plumbeae irae, Cięſzki á długo twáyący [!] gniew. Mącz 306c; BudBib Sap 18/20; ále długo w gniewie trfáć nie ieſt rzecż Chrześćiáńſka SkarJedn 334, 6; SkarKaz 313a; Nietylko wytrwa gniew ſzczęśćia ſurowy/ Ale y łáſtą [!] wzgárdźić ieſt gotowy. SzarzRyt C.

»(u)błagać gniew, gniewu, w gniewie; (u)błaganie gniewu, od gniewu; ubłagan(y) gniew, w gniewie; gniew (A) (u)błagający« = mollire a. permulcere a. sedare iram, mitigare iracundiam, tranquillum ex irato facere Mącz [szyk zmienny] (51 : 1 : 1; 16 : 1; 15 : 1; 2): RejPs Ff2; SeklKat O2v; RejKup Z; KromRozm II i3v; LubPs Y3, Z2, Z3v; GroicPorz c4, g4v; KrowObr 172v, 217; y będzie vbłagał gniew nád nim/ po narodziech wáſſych [et placabit super eo in generationibus vestris]. Leop Ex 30/10; Vkázuie iáko Pan ná prożby iego był w gniewie ſwym vbłágan. BibRadz Am 7 arg, 3.Esdr 9/13; BielKron 27, 77v; Mącz 196a, 224d, 229d, 235c, 302b, 380d, 462c; OrzQuin Z3; iż nie inácżey miał być vbłagan ten ſwięty gniew iego/ iedno roźlaniem krwie RejPos 102v; Słuchayże iż tu Pan wſpomina/ iż tá ſwięta pokutá/ á ten ſwięty kſtałt ku vbłagániu ſwiętego gniewu iego/ miáłá być przepowiádaná/ naprzod od Ieruzalem RejPos 116v; A tu ſie iuż pilno vcż [...] iáko go maſz vbłágáć w gniewie iego RejPos 215, 2, 12, 12v, 33v, 84v (35); RejZwierc B3, 196 [2 r.], 261v; WujJud 92v, 178v, 190v, 192; WujJudConf 231; ModrzBaz 143v, 144; á nád to niewiem iákoby dwu Bogu vſzedł? iednego gniewliwego y niemiłośiernego/ [...] á drugiego lutośćiwego y w drugim gniew y zwierzchność prośbámi błagáiącego? CzechEp 188, 187 [2 r.], 188; ReszHoz 115; ReszList 156; ArtKanc F6v, I18, M18; GrabowSet X4; LatHar [+10]v, 158, 486; WujNT 27; PowodPr 56; áby oná ofiará od wſzytkich chwalcow Bożych/ iáwnie y imienim ludu wſzego oddawána Bogu byłá [...] ná vbłagánie od gniewu SkarKaz 157a, 488b; SkarKazSej 707b.

»gniewu (G, D) uchodzić (a. uść)« [szyk zmienny] (5 :1): GroicPorz z4; Narodzye iáſzcżorcży kto was náucżył vchodzić przyſzłemu gniewu? BielKron 137v; RejPos 130v; SkarJedn 3; y ták ćierpliwośćią y pokorą ſwoią gniewu ich zbywał y vchodził SkarŻyw 483, 74.

»uciekać (a. uciec) przed gniewem, od gniewu« = fugere a ira PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (5 : 2): MurzNT Matth 3/7; Narodowie zmijow/ y ktoż to wam okazał ábyśćie vćiekáli przed gniewem przyſzłym? CzechRozm 257v [przekład tego samego tekstu MurzNT Matth 3/7, WujNT Matth 3/7, Luc 3/7]; NiemObr 115, 174; WujNT Matth 3/7, Luc 3/7; Tenże co nas káráć chce/ ábyſmy od iego gniewu vćiekáli y o ſobie rádźili/ nas miłośćiwie przeſtrzega. SkarKaz 7b.

»(u)czuć (a. poczuć) gniew [czyj]« [szyk zmienny] (10): LubPs X3; KrowObr 49v; Thákći pogáni pocżuią gniew iego/ iáko obraca wody w ſłoność. BibRadz Eccli 39/27, Ps 6 arg; RejPos 309v; BudBib Eccli 39/27; KochPs 122; KochFr 95; WerKaz 294; ZawJeft 28.

»gniew ugasić (a. zagasić); gniew zgaśnie (a. wygaśnie)« [szyk zmienny] (2; 2): TarDuch D3v; RejPos 244v; A gniéw twóy dawny niechay zgáśnie w tobie KochPs 127; á ręce śćiągnąwſzy prośił/ áby mu dáłá to/ cżymby on gniew kápłáńſki vgáśić mógł. SkarŻyw 498.

»gniew, gniewu ukrocić (a. ukracać, a. okrocić); gniew skroci się (a. ukroci się); gniew nieukrocony; ukrocenie gniewu; gniewem nieskrocony« = exstinguere iras Vulg [szyk zmienny] (9 : 2; 2; 2; 1; 1): Iż kto ſie kniemu nawroczy Kaſdemu ſie moy gmieno [lege: gniew] ſkroczy RejKup o3v; A wſzákoż kiedy Pan Bog gniewu ſwego vkroćił/ Wnet z miłoſcią ſerdecżną k Kſiążętom ſie obroćił LubPs gg6v; RejWiz 163; ále Abigáil żoná iego vkroćiłá gniew iego Leop 1.Reg 25 arg, Prov 21/14; Ieſt poſpolſtwo niepoſłuſzne/ á wáſz gniew przećiw im nie vkrocony BielKron 107, 18v, 60 [2 r.]; RejPos 102v, 146; RejZwierc A6v, 74v; KochPs 202; ArtKanc E4; GrabowSet Cv; vkaż rozpaloną Bydź mię niewiáſtę/ vkaż gniewem nieſkróconą. GosłCast 62.

»gniew umiarkować; niemierny gniew« (4; 1): Będąc ták wielkim nieprzyiacielem duchownym/ vchodziłá go Ceſárzowa Agnieſzká/ iż ſwoy gniew vmiárkował przećiw im BielKron 177; RejZwierc A6v, 68, 74v; OrzJan 35.

»umykać przed gniewem« (1): vmykał dáley z ſwymi/ przed gniewem nieprziiacielá Ceſarzá StryjKron 41.

»gniew, od gniewu uskromi(a)ć; gniew, w gniewie uskromion (a. nieuskromny, a. nieskromny)« = contundere iras, tranquillum ex irato facere Mącz [szyk zmienny] (5 : 1; 2 : 1): BielKron 219v, [332³]; Mącz 462c, 468d; KochPs 35; iuż racżył Pan moy Meſyaſz mnie od Bogá dány/ [...] od gniewu nie Chriſtyáńſkiego/ ktory cżęſto więcey ſzkodźi gniewliwemu/ ániż onemu ná ktorego ſię on gniewa vſkromić CzechEp 8, 47; Achilles z tym wyſkoczył/ iáki był ogrómny/ Gdy pod Troią woiował w gniewie ſwym nie ſkrómny GórnTroas 17; GosłCast 20.

»gniew, gniewu usmierzyć (a. usmierzać); gniew nieusmierzony« [szyk zmienny] (22 : 1; 2): OpecŻyw 17v; TarDuch D3v; FalZioł IV 50b [2 r.], 54a, 59a; RejKup o6v; LubPs T, hh2v; KrowObr 43v, 177v; SKromna odpowiedź vsmierza gniew [retrahere facit iram] BibRadz Prov 15/1; BielKron 43, 171; A za ty nię [!] rozumieſz że tu opiſuię Gniew ſwoy nie vſmierzony ktory w ſobie czuię? Prot A3v; RejPos 152v [2 r.], 185 marg; y vſmierzył dla thego wżdy był pocżęśći gniewu ſwego. RejZwierc 46v; PaprPan Ff4v; KochPs 162; StryjKron 697; GrochKal 23; GrabowSet E3v; LatHar 585.

»u(s)pokoić gniew; gniew u(spo)koił się« = ira resedit Mącz, Modrz; ira consedit, tumor animi resedit Mącz (2; 4): A w tym przyiechał Krfierſt z Brandeburgu/ vſpokoił Ceſárſki gniew BielKron 229v; Mącz 379a, 380c; RejZwierc 64v; ModrzBaz 80v; KochFr 75.

»gniewowi ustąpić (a. ustępować)« [szyk zmienny] (2): thedi bel rzekl chlopczu thenze wyerzschowſki myli brachu ydz my kon oſſyodlay bocz nyelza yedno ſtąd yachacz a panſkiemv gnyewowy vſtąpicz LibMal 1545/103; SkarŻyw 273.

»wpaść (a. upaść) w gniew, pod gniew [w tym: czyj (10), u kogo (1)]« (10 : 1): Ieſli ſłucháć nie bedziećie/ W ćięſzki gniew v mnie wpádniećie BierEz F; OpecŻyw 119v; RejAp 196v; RejPos 123, 123v, 230v; RejZwierc 34v, 199v; WerGośc 207, 208; GrabowSet B3.

»w gniew (się) wprawi(a)ć (a. wprawować)« = odium creare a. conciliare a. concitare, derivare iram Mącz (3): Derivare iram alicuius in se, W gniew á w niełáskę ſie cziyę wpráwiáć. Mącz 356d, 259d; CzechRozm 239v.

»od gniewu, z gniewu wybawi(a)ć; wybawienie od gniewu; gniewu zbawiony« = eripere ab ira Vulg [szyk zmienny] (9 : 1; 1; 1): KrowObr 152v, 153v [2 r.]; Y ocżekawáli Syná iego [...] to ieſt Iezuſá/ ktory wybáwia nas od onego gniewu przyſzłego [liberantem nos ab ira ventura]. BibRadz 1.Thess 1/10; łátwie I. K. M. y to Kácérſtwo potłucze/ y ſam śiebie poſpołu z Króleſtwem ſwym/ z wiecznégo gniewu Bożégo [...] wybáwi. OrzQuin 0; Stych ſłow obacżay iż Páweł nie według duſze iákiey żądał być s Kryſtuſem/ ále w ćiele w on dźień obiáwienia Synow Bożych/ y wybáwienia od przyſzłego gniewu. GrzegŚm 38; WujJudConf 137; ModrzBaz 109; LatHar 176 [2 r.]; WujNT 1.Thess 1/10; SkarKaz 4b.

»gniew z serca wygnać« (1): Wſzákże go nákarḿ chlebá ieſli cie oń prośi/ Abÿ gniew s ſercá wygnał ktory ná cię nośi. BielKom C2.

»wyl(ew)ać (a. rozlać) gniew, zalać gniewem; gniew wylan(y); wylanie gniewu« = effundere iram Vulg, PolAnt, Modrz [szyk zmienny] (22 : 1; 2; 1): Wyley na nie gniew twoy, á iad gniewu twego niechay ie ogarnie. TarDuch A7; LubPs Qv; Leop 4.Esdr 15/43; Y záleią ie niepogodámi ſwemi y gniewem ſwoim BibRadz 4.Esdr 15/43, Ez 14/19, 21/31, 30/15; RejAp CC3, 130v, 132v, 135v [2 r.], 136, 137, 138v; BiałKat 146; BudBib Ps 68/24[25]; ModrzBaz 114, 144; KochPs 82, 101; CzechEp 115; Znácżnie ſię tedy gniew twoy wylał Pánie ná mię GrabowSet E4v, D2, E3; GosłCast 67.

»wyswobodzić od gniewu« (1): Bo to ſámi o naſz powiádaią/ [...] á iákośćie ſie náwroćili ku Bogu od báłwánow/ ábyśćie/ ſlużyli Bogu żywemu y prawdziwemu/ y cżekáli ſyná iego z niebios/ ktorego zbudził od vmárłych/ Iezuſá/ kthory nas wyſwobodził od przyſſlego gniewu [eripuit nos ab ira ventura] Leop 1.Thess 1/10.

»k(u) gniewu wyz(y)wać (a. wzywać)« = irritare, irascifacere PolAnt [szyk zmienny] (4): Wyzwáli go ku gnyewu w tey ſwoyey ſproſnośći LubPs Sv, Y3; BibRadz Is 1/4, Ier 7/19.

»ku gniewu (w)zruszyć (się) itp.« = exacerbare, irritare PolAnt, Vulg; ad iracundiam concitare a. provocare, exasperare Vulg; accendere ira PolAnt [szyk zmienny] (84): Xánt ſie nań gniewem poruſzy/ Rzekąc BierEz D; a yſz ty rzeczy nyepotrzebno bilo czinicz przetho bohatemv Czeſarzowj naſſemv yego. m. nyepowyedayancz. abigo gnyew nyervſſil. MetrKor 46/118; BielŻyw 154; á záwzruſſenie gniewu twoiego proſſę moy pánie niekárz wyſtępkow moich. RejPs 57, 83v, 118v, 141, 158; LudWieś A4; Przipominánie przecż ſie wgniewie Pan wzruſzył LubPs 05 marg; Pośrzod morzá cżerwonego Páná w gniew wzruſſyli LubPs Y2v, B5, E, N2, 05, 05v (14); RejWiz 117, 134v; Leop Deut 6/15, 2.Reg 24/1, 3.Reg 21/22, Ps 65/7; KochZuz A5; która rzecz poruſzyłá Páná ku wielkiemu gniewu [Et iratus est furor Domini vehementer] BibRadz Num 11/10; abowiemći oni dla zakonu ſwego kthoryſmy odrzućili będąc gniewem wzruſzeni [irati sunt Vulg] wſzytko to vczynili. BibRadz 1.Mach 6/59, Deut 9/18, 31/20, 2.Par 28/25, Ps 106/29, 32 (14); BielKron 165v, 204, 450; KwiatKsiąż H2; RejPos 78v [2 r.], 213v, 226, Ooo3; RejZwierc 74, 76v; y wzruſzył gniew przećiwko ſobie przećiw Iudzie y przećiw Ieruſzalimowi. BudBib 2.Par 32/25, Ps 106/32, 3.Esdr 6/15, Eccli 3/17; ModrzBaz 27; Ale poruſzy potym gniewu ſwégo KochPs 4, 23, 112, 116, 161; SkarŻyw 346, 412; CzechEp 47; KochMuza 27; KochPhaen 22; WerGośc 219; Calep 39b; Co nieprzyiacioły do gniewu y iádu wzruſzyło Phil C, I; GrabowSet B, I2, Q4, Q4v; LatHar 154, 218, 359, 623, 663; WujNT Act 14/2, 1.Cor 13/5.

»zachować (a. uchować) od gniewu, gniewu; zachowany od gniewu« = salvum esse ab ira Vulg (1 : 1; 3): SeklKat V3v; Vchowái nás panie Boże takiego gniewu ſwego MurzHist F4v; Ty mnie ſłużyć iákoś pocżął do końcá y z domem ſwym będzieſz: á ia ćiebie obronię y záchowam od gniewu niego. SkarŻyw 269; dáleko więcey teraz vſpráwiedliwieni będąc we krwi iego záchowáni będźiemy od gniewu prze zeń. CzechEp 246 [idem] WujNT Rom 5/9.

»gniew (za-, prze)chow(yw)ać« = servare iram PolAnt; concoquere iram Mącz; irasci Vulg [szyk zmienny] (5): BibRadz Ier 3/12; BielKron 172v; Mącz 65a; BudBib Eccli 20/2; bo ſkoro ſobie podpił ná kogo gniew trzeźwi chował/ tego po pijánu zábił StryjKron 482.

»zapamiętać gniewu« (1): Otworz rękę miloſierną twoię/ zapamiętay gniewu twego. OpecŻyw 1v.

»gniew zasłużyć (a. zasługować), na gniew służyć« [szyk zmienny] (9 : 1): BierRaj 23; RejPs 36, 211v; BielKron [84²]; RejPos 74v, 89v; Kto ſię tego ſpodziewáć mogł/ áby [...] ten ktory ná gniew ſłużył/ ták hoynie nád ſobą y práwie rzeką wylane miłośierdzie odnieść miał? SkarŻyw 79; ArtKanc R17v; LatHar 272, 583.

»gniew (za)trzymać; gniew trzymający« = reservare iram Vulg, PolAnt; tenere furorem PolAnt [szyk zmienny] (5; 1): wſzakoż thaki gniew długo trzyma á hnet ſie rozgniewa. GlabGad N2; wſzakoż taki bywa ſkąpy/ gniew długo trzymaiąci á ſwey myſli. GlabGad O3v; Leop Eccli 28/3, 5; BibRadz Ier 3/5; BudBib Mich 7/18.

»(za-, po)wściągnąć (a. (za)wściągać) gniewu, gniew; powściągnąć się od gniewu; powściąganie gniewu« = requiescere facere iram PolAnt; iracundiam reprimere Mącz; iracundiam cohibere Modrz [szyk zmienny] (7 : 2; 2; 1): Snąć niewſczyągnę gniew [!] ſwego. RejKup b5; BielKom C; LubPs S; BibRadz Ez 21/17, Eccli 1/20; Mącz 174c; iż potym Pan obacżywſzy onę wielką żáłość ktorą mieli zá grzech ſwoj/ powſciągnąć ſie racżył od onego gniewu ſwoiego RejPos 185; RejZwierc 78v; Bo gdy iuſz kupámi padali vmárli iedni ná drugie/ ten ſię wpośrodku záſtáwił y záwśćiągnął gniew BudBib Sap 18/23; Przydaymy też y drugie cnoty [...] potrzebne/ ták do hámowánia niepowśćiągliwych chęći/ iáko do powśćiągánia gniewu ModrzBaz 39v; GrabowSet C4, Q3.

»gniewu zbyć« (1): KAmbiſes on okrutny zárazby gniewu zbył/ Kiedby s tymi pány kędy w gromádzye był PaprPan L.

»zgładzić (a. zgładzać) gniew; zgładzenie gniewu« [szyk zmienny] (2; 1): które imię ma nád wſzytko imię ná świećie: [...] gniéw zgładza/ y niebo otwarza. BiałKat 301; StryjKron 161; SarnStat 1087.

»gniew zgromadzać« [szyk zmienny] (2): Co wſzyſtko ná ſwoy karb cżynią: zgromádzáiąc ſobie gniew ná dźień gniewu wiecżnego CzechRozm 112, 171v.

»złożyć (a. odłożyć, a. składać) gniew« [szyk zmienny] (6) : RejPs 88, 104, Ff4; proszą aby myer-zyanczka ythen gnyew we spolek smalzonka v. m. ssercza swego slozyl ZapWar 1544 nr 2609; GrochKal 23; SkarKaz 314a.

»bicz gniewu bożego« (1): Ze twoiéy córy cnotą/ bicz gniewu Bożégo Odwrócon ieſt ZawJeft 48.

»bicz gniewu bożego« = Attyla (1): witayże bicżu gniewu Bożego MiechGlab 55.

»gniew boży (a. boski), Boga (Ojca), bostwa« = ira a. iracundia Dei Mącz, PolAnt, Modrz, Vulg; offensio Vulg; numen Mącz; ultio Divina JanStat [szyk 249 : 9] (220 : 36 : 2): Oni gdy go ták tárgáli/ Boſkiego gniewu niedbáli BierEz H; OpecŻyw 17v; PatKaz I 15, 17v; Gniew boży iáko może być vbłagan. RejPs Ff2, 116v; RejRozpr C2, K3; LudWieś A4; SeklWyzn c3v [2 r.]; Ieſus ieſt żydowſkie ſlowo wykłada ſię zbawycieł bo ten [...] vblagał wielky gniew boga oyca SeklKat O2v, N2, Q4, R3v [2 r.], T2, T4v, V3v, Xv; RejKup h3, r2v; nie lękaycie ſie/ nie przypadł ná nas gniew bogow ále ſie to przydáło dla ieſiennego zrownánia nocy ze dniem. HistAl [I3]v, Cv, [I3]; KromRozm I H; MurzHist A3v, D3, P, Q4, Q4v, S2; KromRozm II e4, i3v; KromRozm III Bv; GliczKsiąż P2, P4; Zábił Pan co bogátſſe wnet z ludu onego/ Lud zacny Izráelſki w gnyewye Boſtwá ſwego. LubPs R6v, F4v marg, K3 marg, T5v, X3, Z3v; GroicPorz c4, g4v, z4; KrowObr 43v, 53 [3 r.], 54, 147, 152v (13); RejWiz 173; Leop Iudith 12/2, QQqq5, Nah 1 arg; Záiſte to ſą znáki gniewu Bożego LeszczRzecz A4v; Z kąd rozumiemy iż on ieſt ſprawcą gniewu Bożego BibRadz I I83d marg,273v, 281b marg, Ps 6 arg; OrzRozm G3 [2 r.]; BielKron 41, 60 [3 r.], 64v [2 r.], 88v, 89v (18); GrzegRóżn K3; Mącz 74d, 196a, 302b, 452c; Z którymi [niewiastami] gdy ſye byli Zydowie nierządną miłośćią złączyli/ pobudźili byli gniéw Boży ſrogi ná ſye OrzQuin Ov, M4v, O, Sv [3 r.], Yv, Z, Z3, Z4 [2 r.]; Prot D2; RejAp CC3, 6, 91, 121v, 122 [3 r.] (26); HistRzym 54, 117; RejPos 2, 10, 33v, 87v [2 r.], 89 [2 r.] (21); RejPosWiecz³ 98 [3 r.], 98v, 99v; bo ná Chrzćie ácz ſye żaden element nieodmienia/ bywamy omywáni z gniewu Bożégo BiałKat 316, 226; BielSat G4; RejZwierc 34v, 114v, 119v marg, 160v, Aaa4; BielSpr 44v; WujJud 92v, 101v marg, 102, 105, 242v marg, Nn2, Nn5v; WujJudConf 63v, 101v, 231, 242v; Acżkolwiek on ſyny ſwoie z ich złośći á z zbytkow ſrogiemi ſłowy nápominał y groźił im ſrogim ſądem gniewu miłego Bogá RejPosWstaw [41³]v, [110²]; BudBib Ps 105/32; BudNT a4, Apoc 15/1, 19/15; CzechRozm 221v marg, 239v, 253v, **2; KarnNap A4; ModrzBaz 109, 143v, 144; Nigdzieſz plag onych ſrogich Egiptu y gniewu Bożego nie vchodzą/ iedno w pocżćie y licżbie ludu Izráelſkiego. SkarJedn 3, 6; KochPs 35, 186; SkarŻyw 58 [2 r.], 74, 89, 151, 168 (16); StryjKron 161, 225 marg; CzechEp 11, 47, 49, 187, 188; NiemObr 115; ReszHoz 115, 116; Trzech rzecży nas Wiárá chrześćijáńſka vcży potrzebnych/ ku vbłagániu gniewu Bożego ReszList 156, 150; WerGośc 208, 213; ArtKanc F6v, F10v, M5v, N8; WujNT 27, Ioann 3/36, Rom 1/18, Eph 5/6, Coll 3/6 (13); WysKaz 22, 37; á ták chcąc zábieżeć gniewu Bożému ze wſzyſtką Rádą náſzą w Opátowie zgromádzoną/ tákiſmy náleźli y poſtánowili pośrzodek SarnStat 906; PowodPr 21; SkarKaz 278b, 348a, 421a, 488b, 577a, 610a; SkarKazSej 706b [2 r.]. Cf »bicz gniewu bożego«.

»boży gniew« = Tamerlan (1): Támerlan był cżłowiek okrutny/ á práwie iáko mowił Boży gniew BielKron 240v.

»czas gniewu« = dies furoris PolAnt (10): Y ktho mu ſie záſtáwi/ cżáſu gniewu popędliwośći iego [et quis resistet in ira furoris eius]? Leop Nah 1/6, BBB3; BibRadz Iob 20/28; RejAp 59, 96; RejPos 152v, 231; KochPs 8, 55; WerGośc 262.

»duch gniewu« = spiritus irae Vulg (2): Leop Ps 17/16; Y iáwiły ſię potopy wodne/ á odkryły ſię fundámenty świátá/ od łáiánia twego Iehowo/ od dęćia duchá gniewu twego [propter flatum venti irae tuae]. BudBib Ps 17/14[16].

»dzień gniewu« = niekiedy sąd ostateczny; dies irae Vulg, PolAnt; dies furoris PolAnt (16): Pan bog na prawiczach twoich pokaził dnia gniewu ſwego krole. WróbŻołt 109/5; LubPs Z3; Leop Ier 1/12; BielKron 89v; RejAp 62v; BudBib Soph 2/2, 3; BudNT Rom 2/5; CzechRozm 112, 171v, 251; SkarŻyw 168; CzechEp 50; WujNT Rom 2/5, Apoc 6/17, Yyyyy3.

»fukliwy gniew« (1): A wżdy wielki pożytek z tąd bogáći máią/ Bowiem ffukliwym gniewem dłużnikow zbywáią. Prot A3v.

»gniewu godzien (a. godny)« [szyk 4 : 4] (8): Slychalem wiecz otym wzminky. Iż czlowiek zuczinku ſwego Ieſt godzien gniewu panſkiego. RejKup Lv, h3; KrowObr 53; Leop Rom 9/22; RejPos 74v; WujJud 105; wſzákże ieſli z ſzcżerego ſercá mowi to co Rzecżypoſpolitey rozumie być pożytecżnego/ ono iego omylenie godnieyſze ieſt odpuſzcżenia/ niż gniewu [error illius dignior est venia quam odio]. ModrzBaz 65; SkarKaz 352b.

»jad gniewu, jadowity gniew« = virus Modrz [szyk 3 : 1] (3 : 1): á iad gniewu twego niechay ie ogarnie. TarDuch A7; RejZwierc 76v; ModrzBaz 7v; GosłCast 62.

»naczynie, instrument gniewu« = vas irae Vulg [szyk 7 : 1] (6 : 2): MurzHist Q4; Leop Rom 9/22; y wſzytko ſtworzenie Páńſkie ieſth záwżdy inſtrumenthem gniewu iego RejAp 131v, 131v; á byłá iuż práwie przeyrzána y obrocona ná ſąd á ná nacżynie pomſthy á gniewu Páńſkiego: gdyż on ma iedny ludzi co ie zowie nacżyniem gniewu ſwego RejPos 74; WujNT Rom 9/22, s. 557.

»nagły gniew« (3): FalZioł V 31; Gniew niema być ſiłny ani barzo miękki, bo nagły gniew wilcżych obycżaiow naſladuie, á miękki dziecinſkich. BielŻyw 88; SkarŻyw 354.

»nawałność gniewu« (2): á ty wzruſſywſſy náwálnoſć gniewu ſwego/ ſnádnie ie zborzyc możeż RejPs 124v; NiemObr 7.

»z gniewu nieochłodły« (1): Pátrzy ná to zwyćiężcá/ z gniewu nie ochłódły GórnTroas 9.

»(nie)słuszny (jest) gniew« [szyk 2 : 1] (3): y znáiąc ten iey gniew być ſłuſzny/ bo z mego przewinienia/ widziáłá mi ſie oná pirwſzá boleść iáko nic/ przećiwko tey wtorey GórnDworz C5v; SkarŻyw 346; GrabowSet S4.

»ogień gniewu« (5): KrowObr 185v; Ale mi obrzeżcie ſercá wáſze/ ábym ſie nie zápalił ogniem gniewu moiego przećiwko wam/ dla złośćiwego ſercá wáſzego, RejPos 32v, 50v; BiałKat 146; SkarŻyw 492.

»gniew ojcow(ski), ojca (niebieskiego)« [szyk 8 : 2] (5 : 5): RejKup o6v; ktory za naſze grzéchy kreẃ ſwoię przenádroſzſzą wyláć dáł i wſzego śię złego na tym śẃiecie nacierpiáł/ aby nás od gniewu oica ſwego niebieſkiégo i śmierći a potępięniá wiecznégo wyrwáł MurzNT A4; KrowObr 49v, 177v; RejPos 12v; Ozdrowiawſzy [...] w świeckie myſli młodośćią vwiedziony/ brnąć bárzo pocżął: aſz go P. Bog gniewem oycowſkim zdomu wygnał. SkarŻyw 332; ReszList 146; ArtKanc N7; SkarKaz 4b, 551b.

»okrutny (jest) gniew; w gniewie okrutny« = crudelitas in ira PolAnt; odium exsecrabile a. Vatinianum Mącz; in ira crudelis Modrz [szyk 6 : 2] (7; 1): BibRadz Prov 27/4; Mącz 363d, 476c; RejAp 102v; RejPos 26v, 193; Tákże też gwałtownik/ á w gniewie okrutny/ y krwie prágnący/ y morderz/ nie będźie mogł dźiatkam ſwoiem ſtánowić praw ćichośći ModrzBaz 11v; SkarŻyw 251.

»gniew pański, Pana (Boga)« = furor a. ira Domini Vulg, PolAnt [szyk 127 : 8] (125 : 10): Iſz gniew panski ſnadnye moze byc odmienion. RejPs 42v marg, 76, 129v marg, 158; RejKup Lv, z2v; KromRozm I G4; MurzHist Bv,V; LubPs L2 marg, R6v; RejWiz 130v, 149v, 161v marg, 163, Ddv; Leop Num 11/10, 32/14, 2.Par 36/16, Ier 50/13; Abowiem gniew Páńſki [Quia in furore commotus est Dominus] był nád Iudą y nád Ieruzálem BibRadz Ier 52/3, 4.Reg 22/13, 2.Par 19/2, Is 5/25, I 386a marg, Ier 25/37, 50/13, 3.Esdr 9/13; BielKron 4 [2 r.], 92, 93; RejAp BB2v, 122v, 132 [2 r.], 132v [2 r.], 135v [2 r.] (12): á tá krewkość cżłowiecżeńſtwá náſzego [...] przywodzi záwżdy ná nas gniew Páná náſzego. RejPos 51, 6 [2 r.], 6v, 12, 30v marg, 33 (44); RejZwierc B3 [3 r.], [28³]v, 40v marg, 64v, 119 (25); WujJud 192; WujJudConf 137; RejPosWstaw [110³]; BiałKaz L4v; A dla grzechowći przychodzi ná ludzie gniew Páńſki KarnNap D; KochPs 117, 161, 162; NiemObr 7, 174, 180; WerGośc 207, 236; WerKaz 294; KochPieś 32; GrabowSet Q2v; LatHar [+10]v, 158; Bo táki ſąd Bozki ieſt [...] pełny [...] wyproſzenia ſię od gniewu Páńſkiego. SkarKaz 3a; SkarKazSej 667b, 683a, 707b.

»pełen (a. pełny, a. napełniony) gniewu« = plenus irae Vulg, Mącz; repletus ira Vulg, PolAnt; plenus excandescentia PolAnt; contumeliosus Mącz [szyk 11 : 1] (12): SeklKat T4v; Leop 4.Esdr 15/34, Sap 11/19, 2.Mach 4/40, Luc 4/28; Ty rzecży oni vſłyſzawſzy/ nápełnieni gniewu krzyknęli/ mowiąc: Wielkać ieſt Dyaná Efeſka. BibRadz Act 19/28, Is 30/27 [kust]; Mącz 64b, 304c; WujJud 128v; WujNT Luc 4/28, Act 19/28.

»plaga gniewu« (2): Iż żaden niewierny nie mógł wnidź do koſciołá Páńſkiego/ áż ſie ſkońcżyły plagi gniewu iego RejAp 132; NiemObr 180.

»płomień gniewu« (1): Strzeżćie by wam nie ſzkodźił płomień gniewu iego GrabowSet E3v.

»pomsta gniewu« (2): y zaż ie ty miły panie zanizacż zbawiſz/ ale ie pomſtą gniewu twego skaziſz. WróbŻołt 55/8; RejZwierc 40v.

»gniew popędliwośći, popędliwość gniewu; gniew, w gniewie, ku gniewu (nie)popędliwy« = ira furoris Vulg, PolAnt; ira in indignatione, insaniens in ira Vulg; furor a. indignatio irae PolAnt; pronus ad iracundiam Mącz [szyk 13 : 12] (8 : 8; 4 : 4 : 1): A ácż gnyew twoy miły Pánye yeſt ták popędliwy/ Wſſákoż yednák nye długo trwa gdyś yeſt miłośćiwy LubPs H, B6v, E, L, S, X3v (9); Leop Ps 29/6, Thren 1/12, 2/3; BibRadz Deut 13/17, 2.Par 28/11, 13, Iob 20/23, 40/6 (8); Mącz 325d; BudBib Soph 2/2; Krol/ nie Tyran/ nie popędliwy w gniewie/ ále názbyt ćierpliwy BiałKaz H2v; StryjKron 567; nie rácż z popędliwośći gniewu twego/ wiekuiście chowáć mię ná pomſtę złośći moich LatHar 139.

»sierdzity gniew« (1): Ale by ſie miał ná wſzythki práwym á ſierdzitym gniewem gniewáć/ rowno iákoby też práwym oſzáleniem oſzáleć muſiał. RejZwierc 78.

»sprawiedliwy gniew« = iusta iracundia Mącz [szyk 14 : 5] (19): RejKup r2v; MurzHist P; KrowObr 49v; gdyż to ieſt nieznośna Nemeſis, to ieſt ſpráwiedliwy gniew/ godnemu widźieć zaſługę ſwą niegodnemu być dáną OrzRozm O3v; BielKron 92; Mącz 301c; GórnDworz Y2v; RejPos 103v, 104, 116, 149v, 152v, 244v; RejZwierc 124, 182v; KochPs 161; NiemObr 21, 115; KochPhaen 22.

»srogi gniew; srogość gniewu, gniew srogości; srożył się gniew« = ira fortis PolAnt [szyk 102 : 22] (69; 47 : 7; 1): To ieſt trzecie pienie pokutne/ wktorim proſi pan Ieſus w perſonie grzeſznych aby nie karał ich pan bog w ſrogoſci gniewu ſwego WróbŻołt M7v; á wżdy ſie tez czáſem ſmiłuy nád ſlugami ſwemi/ áby ſie też niezáwżdy ſrożył gniew twoy nád námi. RejPs 135, 58v [2 r.], 76, 79, 101, 111v (13); Srogi gniew niewieſći RejJóz C4v marg, F6; SeklKat Xv; A nie poruſzay ſie gniewem oney ſwey ſrogośći/ ále ſie zmiłuy nádemną s twey boſkiej milośći LubPs B5, E, G2v, I4v, K3, L (19); KrowObr 177v; BibRadz Prov 21/14, Eccli 45/22; BielKron 1v; OrzQuin Ov; RejAp 45v, 64, 122v, 132, 135v (8); RejPos 2, 6 [3 r.], 6v, 16, 20v (49); RejZwierc 55, 76, 77, 77v, 199v (10); BudBib 2.Mach 4/25; KochPs 135, 208; SkarŻyw 270; WerGośc 207, 208, 236; ArtKanc I18, L12, L12v, M18; GrabowSet Cv, D2, E3, E3v, H3.

»strach gniewu« (3): A ſnadz niemáſz nie cáłego w ćiele moiem co by niedrżáło przed ſtráchem gniewu twoiego RejPs 57; LubPs K3 marg; KochPs 55.

»gniew surowy; surowość gniewu« (3 : 1): Prze twóy gniéw ſurowy (boś mną zápáłczywy z góry dał o źiemię) wiek móy nieſzczęśliwy Chynął ſye ku nocy KochPs 151; ZawJeft 28; niepodobna mi przedſię rzecż wytrwáć ſurowość gniewu twego LatHar 644, 158.

»syn gniewu« = filius irae Vulg [szyk 14 : 1] (15): PatKaz I 17v; Leop Eph 2/3; iż my wedle ćiáłá od niego [Adama] ná świát pochodząc/ ieſteſmy z przyrodzenia ſynowie gniewu BibRadz *6v, I 103c marg; RejPos 19, 129v; BiałKat 21, 253v; RejPosRozpr [c4]; CzechRozm 205v; Iuż nie ieſt ſynem gniewu/ ále ſynem łáſki Páńſkiey KarnNap Bv; KołakSzczęśl C4v; WujNT Eph 2/3; SkarKaz 577a [2 r.].

»szalony gniew« (1): wielki ſię y ſzalony gniew pogáńſtwá ná Márká S. wzniećił. SkarŻyw 363.

»gniew ślachetny« (1): Ták mężny Fridruſz/ gniewy śláchetnemi Zápalon/ z Zamku z krzyki rycerſkiemi Wypadł SzarzRyt Cv.

»święty gniew« [szyk 12 : 9] (21): Nie mieſzkayże nic moy miły brácie á nie mieſzkay/ á co wſkok to rychley do niego/ áby cie nie vprzedził s pomſtą iego gniew ſwięty RejPos 244, 12v, 75v, 102v, 116v [2 r.], 152v (14); RejZwierc 188v, 199v, 201v; SkarŻyw 321, 372, 373; CzahTr B2.

»gniewem ujęty« (1): Acz y mierzyſz krzywo/ Gniewem vięty/ Niechcę iáko żywo/ V mnie goſpodą Abyś ſtánął kiedy GosłCast 40.

»gniew uporny« [szyk 2 : 2] (4): Ale kto vſkromiwſzy á ochłodziwſzy w ſobie pirwſze wzruſzenie ſwe/ przedſię ſie ſroży/ przedſię iádowitośći ſwey vſkromić nie może/ toć iuż ieſth vporny á rozmyſlny gniew RejZwierc 77v, 77v marg, Aaa4; Phil D.

»wino gniewu« = vinum irae Vulg, PolAnt (7): KromRozm I G4; Vpádło/ vpádło/ miáſto wielkie Bábilon: [...] iż pili wino gniewu pſoty iego/ wſſyſtcy narodowie Leop Apoc 18/3; RejAp 121v, 122, 160v; BudNT Apoc 19/15; WujNT Apoc 14/10.

»wzburzenie (a. zaburzenie) gniewu« (2): Zołć ieſt wzburzenie gniewu. Słodzona ſmiechu á weſela przijmac, BielŻyw 138; RejAp 117.

»zapalczywość gniewu, gniew zapalczywości; zapalczywy (jest) gniew« = furor irae, ira furoris Vulg, PolAnt; indignatio irae Vulg [szyk 9 : 3] (5 : 2; 5): coſz tho zá gniew zápáłczywośći iego ták przezliż gwałtowny? Leop Deut 29/24; BibRadz I 288d marg; á przywiodę ná nie złe/ zápalcżywość gniewu mego/ mowi Iehowá. BudBib Ier 49/37, Ion 3/9; Dla cżego też przeklętym názwány ieſt zápalcżywy y mśćiwy gniew ich. CzechRozm 243; KochPs 101; StryjKron 697; NiemObr 21; LatHar 644; WujNT Apoc 16/19, 19/15; GosłCast 9.

»znak, znamię gniewu« (19 : 1): Znamię lepak iego gniewu było gdyż głoſu ſwego vniżył á mniey mowił. BielŻyw 47; MurzHist Bv; LeszczRzecz A4v; BielKron 128v marg, 149, 152v, 158; RejPos 245v; KuczbKat 375; roſpomni ſobie thy wſzytki cżáſy iuż od lat niemáłych/ nie znácżnieli Pan iuż znáki ſwoie okázuie nád námi gniewu ſwoiego? RejZwierc 194, 40v marg, 250v, 255, Bbb3, Bbb3v; BudNT a4; SkarŻyw 293; ArtKanc P3v; GrabowSet Nv; CiekPotr )?(2v.

»gniew i burza« (1): Otho obłoki od wſchodu ſlońcá/ y od pułnocy/ áż do południá/ y oblicże ich groźne bárzo/ pełne gniewu y burze [plena irae et procellae] Leop 4.Esdr 15/34.

»gniew, fuk« (1): tedy go potroſze nie gniewem/ nie fukiem/ ále iákoby igrániem á nadobnym á łágodnym vpominániem pohámowáć [...] potrzebá RejZwierc 6v.

»(nie) gniew i (ani) furyja« [szyk 3 : 1] (4): A przetho rodzicy gdiby ſie im przydáło nyeyáko káráć ſyná/ niechay áni z gnyewu/ áni s furiey yákyey tego nye cżynyą. GliczKsiąż G3; SkarŻyw [236]; OrzJan 35; SkarKaz 385a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»gniew i gorącość« (1): Ludźie bez gniewu y gorącośći ſą ſłábi do exekucyey. SkarKaz 313b.

»jad, (a, i) gniew« [szyk 4 : 3] (7): Effundere virus, Yad á gniew ſwoy ná kogo wyrzignąć. Mącz 139d, 48d, 89a, 507c; Phil C; SkarKaz 6a; SkarKazSej 680b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 1 r.].

»(nie) gniew i (a, ani, ale, to jest) karanie« [szyk 8 : 3] (11): Wthen czas karanie boze a gniew Czeſſarza Tvreczkiego na mie przislo LibLeg 10/62; SeklKat Xv; GliczKsiąż P2; RejZwierc 77v, 188v; WujJudConf 137; SkarŻyw 527; CzechEp [403]; SkarKaz 610a, b; SkarKazSej 667b. [Ponadto w połączeniαch szeregowych 2 r.].

»gniew, (a) kaźń« (4): A thak mami za tho yz pan woyewoda [...] dzierzecz bedzie zmowe y zapyſſi sam y swoym wſzitkym dzierzecz ya roſkaze abi prziczina niebila gniewv y kazny bozey nad zyemiamy LibLeg 10/150v; MurzHist Q4; SkarŻyw 546; SarnStat 701.

»gniew i krzywda« (3): A gdyż go Albiciades [!] pytał [...] cżemu socrates Xantipę żonę ſwarliwą w domu chował ktoraż go wednie y w noci ſmuciła, odpouiedział, gdyż ia w domu cięſzkoſci cirpię wyknę z tego abych mogł czudzą krzywdę y gniewy od inſzich ſtale á ſnadnie znaſzać. BielŻyw 47; SeklKat I2v; BibRadz I 526b marg. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

»gniew i łajanie« (1): Aſteriſius kleryk iego/ zgniewem y łáiániem od niego iść precż chćiał SkarŻyw 354.

»mierziączka a (i) gniew« (2): ZapWar [1544] nr 2609; A ták nie nádźieway ſye [...] zá piſmá ſwé zápłáty inéy/ iedno miérźiączki á gniewu. OrzQuin E2. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»gniew, (i, albo) nielubość« = rancor et displicentia JanStat (4): Mącz 245a, 438c; á iż częſtokroć ſynowie ku niedoſtátku przychodząc/ záś ſie do oycá wracáli: który pómniąc onę przeſzłą niewdźięczność/ pomagáć im zániedbawał y niechćiał: zkąd między oboią ſtroną gniéw y nielubość wſczynáłá ſie. SarnStat 588 [idem] 631. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»gniew, (a, albo, i) niełaska« [szyk 8 : 1] (9): Mącz 356d; RejPos 26v, 119, 152v, 280; RejZwierc 173v; GrabowSet D4; WysKaz 28; zá to żadnégo gniewu y niełáſki od ránnégo [indignationem vulnerati JanStat 601]/ y przyiaćiół iego odnośić nie ma. SarnStat 647. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»(nie) gniew, (i, a, abo, nie) nienawiść« [szyk 14 : 11) (25): TarDuch D3v [2 r.]; odpadła wſzyſtka zaras ku Bogu chęć/ a nienáwiśc i gniew potępiony przyſtąpił MurzHist D3v; GroicPorz c2, ii2; BibRadz Sap 10/3; Odium creare, vel conciliare, concitare, W gniew á w nienawiść wpráwić. Mącz 259d, 260a; GórnDworz R3v, Hh8; RejPos 334; KuczbKat 435; WujJud 35; CzechRozm 135v; SkarJedn 232; KochPs 186; CzechEp 8, 27, 47; Phil H4; LatHar 116, 135, 585; SkarKaz 311b, 313a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 22 r.].

»nieprzyjaźń, (i, ani) gniew« = indignatio vel inimicitia JanStat [szyk 2 : 1] (3): Dissensio et dissidium, Nieprziyaźń/ gniew. Mącz 379c; OrzJan 133; SarnStat 159. [Ponadto w połączeniach szeregowych 9 r.].

»oborzenie i gniew« (1): A owym co z ſporu á nie ſą powolni prawdzie/ lecż powolni nieſprawiedliwośći/ oborzenie y gniew [indignatio et ira]. BudNT Rom 2/8.

»gniew a obruszenie« (1): A ták bez gniewu á bez ſzkodliwego obruſzenia śiłá ſobie rozumny cżłowiek / y krzywdy/ y káżdey rzecży inſzey/ nágrodzić może RejZwierc 77.[Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»gniew a okrutność« (1): ten tho był gniew á okrutność dawną w ſercu ſwoim przećiw Formozowi Papieżowi záchował BielKron 172v.

»gniew i plaga« [szyk 2 : 1] (3): Vcyekli ſie Rzimiánie do ſwych bogow z ofiárami/ áby im then gniew y plagę odpuśćili. BielKron 120; SkarJedn 3; CzechEp 47.

»(nie) gniew, (ale, to jest, a, i, abo) pomsta« [szyk 14 : 3] (17): WróbŻołt M8; MurzHist Q2; KrowObr 43v; Leop QQqq5; BielKron 93; A zaż tego gniewu/ y téy pomſty/ która ná Polſkę idźie/ iáwnie nie widźimy? OrzQuin Z4; RejAp 30v, 59, 122v; RejPos 74 [2 r.], 133v, 244v; KuczbKat 375; RejZwierc 47v, 76v; PowodPr 27 [Ponadto w połączeniach szeregowych 7 r.].

»(nie) gniew, (ani, a, i) popędliwość« = indignatio et ira PolAnt, Vulg; furor (et) ira PolAnt [szyk 19 : 7] (26): LubPs T, T6v; BibRadz Deut 9/19, Ps 6/2, 90/7, 102/11, Prov 27/4 (11); Mącz 420a; GórnDworz Z2; CzechRozm 246; A ieſli to ieſt rzecż słuſzna y przyſtoyna/ áby ludźie żadnych vrzędow ná ſobie niemáiący/ w ten cżás gdy o cżem rádzą ábo co inſzego ſpráwuią/ byli prozni gniewu/ y inſzych popędliwośći [ab ira aliisque motibus]/ iáko dáleko więcey zwierzchni Pánowie? ModrzBaz 18; KochPs 55; LatHar 161; WujNT 492, Rom 2/8; WysKaz 28 [2 r.]; PowodPr 63; SkarKaz 7b; SkarKazSej 697b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 8 r.].

»gniew, (albo, i) poruszenie (a. wzruszenie)« [szyk 2 : 1] (3): Mącz 12d; Drugim gniew wniemocy rośćie: á on nigdyſz nie był łáſkáwſzy iáko w ten cżás. żadnego znáku wzruſzenia y gniewu niepokazał SkarŻyw 293; Calep 527a.

»postrach i gniew« (1): O Klemencyanie/ byś poznał iákim ieſt Pánem Iezus Chryſtus/ nieboiałbyś ſię żadnych poſtráchow y gniewow ludzi śmiertelnych SkarŻyw 429. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»potępienie i gniew« [szyk 3 : 1] (4): ktory chce ſąd ſwoy ſpráwiedliwy okázáć nád tym naczynim ktore on zgotował ku gniewu y ku potępieniu. BibRadz I 201b marg; RejPos 131v; WujJudConf 63v; SkarŻyw 262. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

»gniew a (i) przeklęcie (a. przeklęctwo)« = anathema et ira Modrz [szyk 15 : 6] (21): GrzegRóżn K3; OrzQuin O; iż ktorzy vwierzyli weń/ á ktorzy przyſtáli k niemu/ iuż byli prażni onego gniewu á onego przeklęcia/ s ktorym ſie rodzili RejPos 152v, 16v, 22v, 27, 34, 100v (14); RejZwierc 190, 256v; WujJudConf 79; ModrzBaz 144; SiebRozmyśl F2v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

»gniew a (i) rozgniewanie (a. zagniewanie)« = ira et ira PolAnt (4): BibRadz Ier 32/37; ABowiem gniew á rozgniewánie ſą od ſiebie ty dwie rzecży iákoby nieiáko rozne/ iákoby pijány á opilec. RejZwierc 75v, B, 75v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»gniew albo roztyrk« (2): Unde ortum est initium irae, Z kądże gniew álbo roſtirk vrósł miedzy niemi. Mącz 268d; WujJud 128v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.].

»gniew i sierdziwość« (1): áżći záś zápámiętawſzy ſię/ dla gniewu y śierdźiwośći przećiwko mnie: rzecż tey przećiwną twierdźi CzechEp 209.

»gniew a (ani, albo, i) srogość« = austeritas seu rancor JanStat [szyk 6 : 2] (8): RejAp 139; Pátrzayże w iákiey oſobie Duch s. ſie okázáć racżył ná ſwiát nád głową iego: iuż nie w gromie [...]/ ále w oſobie Gołębicżki pokorney/ á onego ptaſzká kthory nigdy gniewu áni żadney ſrogośći po ſobie vkázáć nie vmie. RejPos 274v, 33, 334v; BudBib Bar 2/18; PaprUp G; SarnStat 657; SkarKaz 348a. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»gniew i (albo) swar« = ira et disceptatio Vulg (3): Chcę thedy áby ſie mężowie modlili ná káżdym mieſcu/ podnoſſąc cżyſte ręce przez gniewu y przez ſwaru. Leop 1.Tim 2/8; ZawJeft 22; WujNT 1.Tim 2/8. [Ponadto w połączeniach szeregowych 11 r.].

»gniew a szaleństwo« [szyk 1 : 1] (2): Mącz 29d; Ale záś ſię ſzaleńſtwo á gniew Eudoxyej ztákiey przycżyny wznowił. SkarŻyw 89. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»gniew a walka« (1): abowiem tą gruboſć ſierſci pochodzi z kolery która ku gniewu á ku walce prziwodzi, dla ſwey gorączoſci zapalaiączey GlabGad A8. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»gniew, (a, albo) waśń« = ira, odium, odium et furor Modrz [szyk 3 : 2] (5): FalZioł V 65v; LeszczRzecz A2v; Gniew/ waśń/ á chęć ſzkodzenia/ w trąćiły was w to ſzaleńſtwo y ſerdecżną ślepotę ModrzBaz 65, 77; PaprUp H3. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.].

»gniew i wrzod« (1): Przetoż łákomy cżłowiek przez wſzytek cżás żywotá ſwego w ciemnośći iada/ z wielkim gniewem y wrzodem. BielKron 80v.

»zaburzka, gniew« (1): żem wielkie zaburzki/ wnętrzne gniewy/ zá vtrátami ſwemi zwykłem vſkromiáć y ſtánowić BielKron [332³].

»gniew, (a, i) zapalczywość« = ira (et) furor Vulg, PolAnt; ira, livor a. rabies Modrz [szyk 14 : 3] (17): Leop Deut 29/23, Ps 2/5, Bar 2/20; BudBib Ps 36/8, Is 63/3, 6, Ier 32/31, 36/7, Ez 25/14, Apoc 19/15; ModrzBaz 18,n 80v; Twóy mię gniéw/ zapálczywość twoiá mię śćiſnęłá KochPs 132, 8, 52, 127; SkarKaz 7b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 8 r.].

»gniew i zawiść« (1): A wrzeć będzie iako w kotle/ Ktori iakis chytri dyabeł [...] poddymać będzie/ w ludziech pobudzaiąc rozmaite roſterki ku gniewu y ku zawiſci LudWieś A4.

»gniew, (a, i) zazdrość« (3): Bo z gniewu á z zazdrośći iuż y ſławá iego/ Będzye ná lekkiey wadze v vmyſłu twego. RejWiz 187v; KochPs 172; ArtKanc O15. [Ponadto w połączeniach szeregowych 22 r.].

»złość, (i) gniew« [szyk 2 : 1] (3):A takoż Pilát chtzątz vkoijtz zloſtz ij gniéw żydowſki/ Barrabáſſa ijm puſcil OpecŻyw 124v, 128; LubPs Kv. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

»gniew, (a) zwada« (2) : Co tobie po gniewie/ po zwádzie/ á ty ledwe chodziſz. RejZwierc 122v, 80. [Ponadto w połączeniach szeregowych 7 r.].

»od gniewu« = wskutek własnego lub cudzego gniewu; a facie irae Vulg; prae ira Mącz (18): TarDuch A5v; bo ſie to Platonowi nie ſłuſznie zdało aby go miał karać, gdy ſamego ſiebie od gniewu ſkrocić niemogł. BielŻyw 82; GlabGad E3; RejPs 24v; LubPs X3v; Leop Ps 37/4, 2.Mach 4/38; Thedy ſię wzruſzylá y zádrzáłá ziemiá/ á zátrząſnęły ſię fundámenthy gor/ y wzruſzyły ſie od gniewu iego [quoniam est iratus]. BibRadz Ps 18/8; BielKron 85v; Mącz 110a, 141b, 167c, 316c, 356c, 420b; A z tądći oni Pánowie w Trágiediách od gniewu ślepi [irae caeci]/ á od zápálcżywośći ſzaleni ModrzBaz 18; SkarŻyw 188. Cf »nie czuć się od gniewu«.

»z gniewu« = powodując, się gniewem, będąc rozgniewanym lub wskutek cudzego gniewu; in furore PolAnt (87): MOtym [!] k niemu przyſtąpili/ za ſſyię go bili/ rwali ij z gniewu wielkiégo brodę iego tak barzo targali/ aże ſie iego zęby poruſſyly OpecŻyw 107v; BielŻyw 81; WróbŻołt C5, S7v, kk7v; RejKupSekl a4; MurzHist D4v; GliczKsiąż G3; Nád tho áby ſądźili z vprzeymey oycowſkiey miłoſći/ nie z gniewu/ nie z nienawiſći/ nie zá dáry GroicPorz d2, c2, ii2; RejWiz 149v, 187v; BielKron 3, 14v, 29, 52, 71 (17); Mącz 12d, 438c; OrzQuin Sv [2 r.]; Odmienia ſye też ſkok z pracey/ z z [!] gniewu/ z boiáźni/ y z weſela SienLek 24v; RejAp 45; GórnDworz R3v, R6, Sv, Bb3, Hh8; RejZwierc A6v, 72v, 75v [2 r.], 76, 77 (15); WujJud 128v; BudBib Ps 17/8[9]; NEro ácż był Ceſárzem á niemiłoſiernym / Prętko z gniewu rad zábił choć mu kto był wiernym PaprPan T2v; SkarJedn 232; SkarŻyw 98, 135, 294, 310, 324 (9); KochWr 15; CzechEp 6, 7, 8, 27, 30; PaprUp Cv, H3; ZawJeft 22; Phil L; GórnTroas 23; y nie z gniewu áni z popędliwośći názwał Biſkupá śćiáną pobieloną/ ále prorokuiąc tákże WujNT 492; PowodPr 27; SkarKaz 313a [2 r.], b, 385a. Cf »z gniewu oburzyć się«.

»z gniewem« = cum ira PolAnt, Vulg; in iracundia Vulg; animo infesto, contentione, contumeliose, cum indignitate, iracunde, odiose, cum stomacho Mącz; non sine indignatione Modrz; infense Calep (67): Gdy Krol Ezopá ogladał/ Srogo z gniewem go zopytał BierEz F2; OpecŻyw 72v; BielŻyw 119, 159; MiechGlab 7; BierRozm 7; HistAl Fv, F6; BibRadz Eccli 45/21[22], Esth 16/23 [24]; Były przy Hisboſet dwoie kſiążąt z narodu Beniámin/ Bánáá y Rechab/ ktorzy z gniewem odſtąpili od Hisboſetá BielKron 69v, 80v, 112, 120v, 122v, 164 (9); Oratione ardenti alloquutus est illum, Surowie á s gniewem s nim mówił. Mącz 15b, 48d, 64b, 129b, 169d, 174c (13); RejAp 102v; GórnDworz Z5v; RejPos 198; RejZwierc 80v marg, 160v; KochMon 33; BudBib 4.Reg 5/12; ModrzBaz 75v; KochPs 38; SkarŻyw 68, 69, 126, 183, 201 (15); iż X. K. z wielkim gniewem/ z zapálcżywośćią/ z vſzcżypkámi/ háńbiąc y lżąc/ z tymi ſię obchodzi/ przećiw ktorym ná imię piſze CzechEpPOrz *3; WerGośc 236; BielSjem 9; ArtKanc T14v; PaprUp G3; ZawJeft 12; Calep 532a; WujNT Mar 3/5, s. 591; SkarKaz 41a. Cf »z gniewem oburzyć się«

»za gniewem« = wskutek własnego lub cudzego gniewu (8): Támże też potym gdj Pan Bog zá ſpráwiedliwym gniewem twoim wypędzić racżył onego nędznego cżłowieká z Ráiu [...] też nie w iedney perſonie ty ſłowá mowić racżył RejPos 149v, 152v; WujJud 2v; SkarŻyw 31, 211, 531; GrabowSet Ev; KochFrag 44.

»w gniewie« = będąc (a. być) rozgniewanym, wskutek własnego gniewu; in furore Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz; in livore BartBydg; in ira Vulg (131): BierRaj 23; March¹ A4v; Pocżęli miedzy ſobą wáśń/ A potym przyſzli w nieprzyiaźń. A gdy tak w gniewie mieſzkáli/ Przekory ſobie dziáłáli BierEz P4v; BartBydg 83; TarDuch A4v; FalZioł V 65v; March³ V6; Powſtań miły panie w gniewie twoim (naprzeciwko nieprzijacielom moim) WróbŻołt 7/7, 34/20, 37/2, M7v, 76/10, 82/16, 94/11; RejPs 81; RejKup b4v, Zv; LubPs B2, B6, Cv, F, G2v (20); KrowObr 125v marg, Rr4v; Leop Deut 29/23, 28, 4.Esdr 15/39, Ps 2/5, 76/10 (9); BibRadz Lev 26/28, Ps 6/2, Ier 21/5, 32/37, 33/5 (11); á to wam będzye ná známię iż wam Pan Bog dał krolá w gniewie BielKron 64; Mącz 29d; RejAp 1, 59, 135; RejPos 50v, 53 marg, 60v, 76, 101 (8); Bowiem Pan Bog gdzieżkolwiek ten ſproſny grzech bacży/ Záwżdy gi w gniewie twoim ſrodze káráć racży. HistLan F4; KuczbKat 375; RejZwierc 34v; WujJud 17; BudBib Deut 29/28, Ps 26/9, 76/9[10], Is 63/3, 6 (10); ModrzBaz 49v; KochPs 10, 78, 86, 113, 170, 208; SkarŻyw 121, 211, 535; PaprUp Gv; ZawJeft 18; GrabowSet Cv, C2v, E3, F2, G, K3v; LatHar 161, 603; WujNT Hebr 3/11, 4/3; WysKaz 28 [3 r.]; Przetoż ſię bárzo przelękaymy w gniewie z brátem mieſzkáć SkarKaz 316a, 4b, 7b, 275b, 385a, 611a. Cf »w gniewie oburzyć się«, »w gniewie pałać«, »rozpalić się w gniewie«, »w gniewie wzruszyć (się)«, »w gniewie (nie)popędliwy«, »w gniewie okrutny«.

»w gniewie« = podlegając (a. podlegać) czyjemuś gniewowi; cum ira Vulg, PolAnt; in ira, in impetu iracundiae Vulg; in furore PolAnt (44): WróbŻołt 58/14; ſnadz owſſem lepiey iż ták będą tułáć ſie wgniewie twem RejPs 87; LubPs I4v, L2 marg, N6v, T6v [2 r.], gg5; RejWiz 181; Leop Sap 11/10, Is 9/19; BibRadz Ps 90/7, Sap 11/10, Eccli 45/22[23]; BielKron 4; OrzQuin M4v, Sv; RejPos 16v, 22v, 26v [2 r.], 27, 30v marg (14); BiałKat 226; á iáſnie ſie vkázuią obietnice iego/ ktorekolwiek obiecał okazáć nád káżdym narodem/ ktory vpádnie w gniewie ſpráwiedliwym iego. RejZwierc 182v; BudBib Ier 32/31; A potym w gniewie y popędliwośći Páńſkiey ieſt z kroleſtwá zrzucony/ y w ręce nieprzyaćielſkie poddány. CzechRozm 246; KochPs 29; SkarŻyw 58, 493; ArtKanc L20v, R18v; WysKaz 22; y przeydźieſz w ſwym błogoſłáwieńſtwie/ Wſzytkié mátki y pánny/ co w wiecznym przeklęctwie Y gniewie były/ y ſą. SiebRozmyśl F2v; SkarKaz 347b, 610b.