[zaloguj się]
[pdf]

MIERZIĄCZKA (40) sb f

mierziączka (32), mirziączka (3), mierżączka (2), mierziącka, mierzączka a. mierżączka (2); mirziączka BartBydg (3); mierziącka GliczKsiąż; mierzączka a. mierżączka BibRadz; mierziączka : mierżączka : mierzączka a. mierżączka OpecŻyw (1:2:‒), PatKaz (4:–:1).

Wymowa: mier-ziąc(z)ka, mier-żączka, mier-zączka.-e- (4) OpecŻyw (3), SarnStat, -é- OrzQuin (3); a jasne.
Fleksja
sg pl
N mierziączka mierziączki
G mierziączki
A mierziączkę mierziączki
I mierziączką
L mierziątce

sg N mierziączka (7). ◊ G mierziączki (11). ◊ A mierziączkę (14) [w tym: -ą (3), -a (1)]. ◊ I mierziączką (2). ◊ L mierziątce (1). ◊ pl N mierziączki (2). ◊ A mierziączki (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów)—XVIII w.

1. Niechęć, odraza, wstręt; gniew, oburzenie; odium Modrz, Cn; abominatio, despectio, rancor, refutatio BartBydg; indignatio JanStat; displicentia, fastidium, invidia Cn (38): PatKaz I 15v; BartBydg 2b, 41, 129; KromRozm III B2v; będęli wam powiádał o godnych/ rozgniewam niegodne[...]. (–) Waż ſye tey mierźiączki/ wſzák tobie nie nowiná z Pány ſye gniewáć OrzRozm P; PaprPan [Hh5]v; áby mię dla oźiębłośći nie zrzućiły kiedy z mierźiącżką Boſkie vſtá twoie. LatHar 613.

mierziączka czego [= z jakiego powodu] (1): przeto na zadny czaſz by namnyeyſzy marya panną nyebyla u cryſtuſa wmyerſzyątcze grzechu PatKaz III 95v.

mierziączka od kogo (2): KromRozm II m2; VStáwiamy/ iż ile kroćby [... ] ſługá páná ſwégo rátuiąc wyiąwſzy miecz álbo kórd kogo ráni/ zá to żadnéy mierźiączki od ránnégoálbo przyiaćiół iego niech nie ma. SarnStat 619.

mierziączka k komu (1): mnimám ijżeś ku panu wielmi oſocżon/ bo hnet znaćz było ponim śilną mierźiącżkę ktobie. ForCnR D3.

mierziączka przeciwko komu (1): Skąd miérźiączká Górnych Ludźi przećiwko nam ſye mnoży OrzQuin Bv.

W połączeniach szeregowych (7): gdzie ſproſné vcżynki/ gdzie mężoboijſtwa/ mierziącżki/ krzywdy/ laianiá ij bluznieniá/ dlá ktoryches na ſmiertz ſkázán ij oſądzon? OpecŻyw 134; KromRozm III A7v; GroicPorz c; OrzRozm By; OrzQuin B3v; Niech ktemu będą tácy/ żeby ie nie mierźiącżká/ nie gniew/ nie miłość/ nie miłośierdźie/ áni żadna przewrotna chęć/ ále tylko ſámá prawdá do słuchánia y rozſadzánia ſpraw ćiągnęłá ModrzBaz 87; ArtKanc M4.

W przeciwstawieniach: »mierziączka ... łaska (3), miłość« (4): przezeń odpuſſczoná nam yeſt od bogá myerźyączká/ á łáſká przywroconá KromRozm II m2, c3; Nyewye człowyek yeſli godźyen miłoſci/ czyli myerżyączki KromRozm III Dv; BielKron 349v.

W charakterystycznych połączeniach: mierziączka boża (boska) (5), grzechu, ludzka, silna; mierziączka od Boga; odkupienie mierziączki, przejednanie; mierziączki pozbyć, ważyć się; bez mierziączki poczęty; od mierziączki oddalony; mierziączkę cierpieć, czynić, oddalić (2), przynieść(2), z serca złożyć; w mierziączkę wpaść (2); z mierziączką zrzucić; w mierziączce być.

Zwroty: »mierziączkę odpuścić; odpuszczona mierziączka« (3;1): ktory téż rád ſie modli za ſwé przeciwniki a z prawégo ſertza mierżącżki odpuſſcżá OpecŻyw 191v; KromRozm II c3, e3v, m2.

»przeprawić mierziączkę« = ułagodzić gniew, wrócić do łask (1): przepráwił potym mierźiącżkę v krolá/ y był w łáſce záſię BielKron 349v.

»przyść w mierzączkę [do kogo]« = narazić się na gniew (1): Niechay to Pan wie ná was/ á niech rożſądźi/ iż dla was przyſzlichrny w mierzączkę do Fáráoná [quia foetere fecistis odorem nostrum in oculis Parhoh] BibRadz Ex 5/21.

»zasługiwać mierziączkę« (1): Ták y ten zaſługuie mierźiącżkę/ [...] ktory cżáſu niebeſpiecżeńſtwá R. Poſpolitey/ pirwey o ſwoim dobrym/ niż o poſpolitym/ obmyſlawa y rádzi. Phil B2.

Szeregi: »mierziączka i (a) gniew« (2): ZapWar [1544] nr 2609; nie nádźieway ſye/ pokiś ty żywym ieſt [...] zá piſmá ſwé zápłáty inéy/ iedno miérźiączki á gniewu. OrzQuin E2. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»grzech i (ani) mierziączka« (5): yſz [Panna Maryja] nygdy wgrzech pyeruorodny any potym wzadny wpaſzcz nyemyala any wmyerſzyączką bozą PatKaz II 37v, 66, 68 [2 r.], 79v.

»mierziączka i nielubość« (1): Kłádźiećie ná mię rzecz mierźiączki y nielubośći ludzkiey pełną OrzRozm P.

»nienawiść i mierziączka« (2): Gdyż cżłowiek pyſzny więcey ſobie nád ine ludzi przywłaſzcżáiący/ w nienawiść y mierziącżkę ludzką wpada Phil 12. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»mierziączka i wina« (1): iż nam [Bóg] przez Syná ſwego yedynego páná Yezu Kryſtá wſſyſtkę myerźyączkę y winę odpuſćił KromRozm II c3.

»mierziączka i wstyd« (1): Cżym ſię tedy Bog [...] nie brzydźi/ y cżego ſię nie wſtydźi; cżemu to mierziącżkę iednáć y wſtyd przynośić ma/ cżłowiekowi grzeſznemu LatHar 58.

»występ i mierziączka« (1): Philemonowi o nyewolniká zbyegłego Oneſimá telko piſſe/ áby mu wyſtęmp y myerźyączkę odpuſcił. KromRozm II e3v.

a. Obrzydzenie fizyczne (1): Grzebią nas po śmierći w ziemi: miedzy inſzymi przycżynámi/ dla vwiárowánia mierziącżki/ y ſmrodu. LatHar 668.
2. Przykrość wyrządzona komuś (2):
Szereg: »mierziączka i krzywda« [szyk 1:1] (2): OpecŻyw 191v; Ci [...] ludzyom wyelkye przyſkorki á myerzyącki y krzywdy cżynili GliczKsiąż E2.

Synonimy: 1. brzydkość, chrap, gniew, nieprzyjaźń, ostudzenie.

Cf [MIERZIĄTKA], 1. MIERZIENIE, MIERZIĘTNOŚĆ, MIERZIONOŚĆ

AŻ