[zaloguj się]
[pdf]

NIECHUĆ (35) sb f

W pisowni łącznej (33), w rozłącznej (2).

e jasne.

Fleksja
sg pl
N niechuć niechuci
G niechuci
D niechuci
A niechuć niechuci
I niechucią
inne pl N a. A - niechuci

sg N niechuć (7). ◊ G niechuci (9). ◊ D niechuci (1). ◊ A niechuć (14). ◊ I niechucią (1). ◊ pl N niechuci (1). ◊ A niechuci (1). ◊ N a. A niechuci (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów).

1. Brak chęci do zrobienia czegoś; odraza do czegoś; opór przeciw czemuś; fastidium Mącz (5): Ale co ten Tales tylko dla ſwego vmyſlu á nyechući zbranyał małżeńſtwá [...] naydzye dzis zás thákowe/ ktorzy dla ſwey woley gdy ſie miłoſnicámi opętáyą/ żenić ſie nyechcą. GliczKsiąż O8v; Mącz 119b.

niechuć k czemu (1): Aversor, Odwrácam ſie od czego/ mierźi mie co/ przikromi/ wielką niechuć mam k czemu Mącz 487b.

niechuć czyja (1): Gdyż y gość wdzięcżnieyſzy czo ſam s chući á z miłości przydzie do kogo/ niżli ow czo go wloką á on ſie wydziera/ á práwie gwałtem vkázuie onę niechuć ſwoię. RejZwierc 167.

Wyrażenie przyimkowe: »z niechucią swoją« = ku swemu niezadowoleniu, wbrew swej woli (1): Potym vcżyniony ieſt z wielką niechućią ſwoią Opátem. SkarŻyw 334.
2. Niechętny stosunek do kogoś: nieżyczliwość, niełaska, zawiść, nienawiść, nieprzyjaźń, wrogość; invidia, malevolentia, malignitas, odium, offensio, simultαs, stomachus Mącz (30): RejWiz 118v; gdy go [Benedykta] Rzymiánie obacżyli łakomego á nieucżonego [...]/ wyrzućili go precż/ á ná iego mieyſce Ianá Sábińſkiego Biſkupá [...] wybráli. A gdy ten był XLIX dni/ też go wypędzili zá iego złym záchowániem/ á Benedyktowi záſię dáli. Benedykt widząc iż záſię ku pirwſzey niechući przychodzi/ przedał ſtolec Papieſki Ianowi BielKron 176v; Mącz 205d, 261a, 308c, 320b, 420a; SkarŻyw 50.

niechuć od kogo (2): DiarDop 108; GArziás Náwárſki Krol [...] Chciał zwieść bitwę/ Hetman rzekł/ áby iey zániechał/ Bom k tobye wielką niechuć/ od poddánych poznał. RejZwierz 11v.

niechuć k(u) komu, ku czemu (5): RejZwierz 11v; Papież miał niechuć ku Filipowi BielKron 182v, 215; BielSjem 30; SkarKazSej 705a marg.

niechuć przeciw(ko) komu (4): Bacżąc niechuć Papieżá przećiw ſobie/ obległ go w Rzymie BielKron 183, 328; Mącz 42d, 494d.

niechuć czyja [w tym: G sb i pron (2), pron poss (1), ai poss (1)] (4): BielKron 183; Novercale odium, Mácoſzinska nienawiść/ niechuć. Mącz 251d, 42d; SkarKazSej 705a marg.

W charakterystycznych połączeniach: dawna niechuć, jawna, macoszyńska, wielka (2); przyczyna niechuci; sprawować się z niechuci, wymawiać się; ku niechuci przychodzić; niechuć baczyć (2), dać znać, mieć (2), płodzić, poznać (2).

Zwrot: »niechuć okazować« (1): WSzákem ia to mowiłá/ y tákem mieć chćiáłá/ Aby z námi tá Páni w Rádzie nie śiedziáłá: Bo ma w ſobie ſzkodliwą przywárę y wádę/ Niechuć k nam okázuie BielSjem 30.
Szeregi: »niemiłość i niechuć« (1): Niemiłość y nie chuć wſzytkich ku Rzeczypoſp. SkarKazSej 705a marg.

»niechuć, (a) nieprzyjaźń« [szyk 2:1] (3): trudno się braciej swej na wymowki zdobyć mamy, a stądże nam wielka niechuć, wielka nieprzyjaźń od nich roście DiarDop 108; Mącz 42d, 394d.

Wyrażenie przyimkowe: »z niechuci« = powodowany niechęcią (3): Abowyem thentho malzonek yey onyą [...] nyedball rozmaythe prziczyny a zwlaſchcza nyeplodnoſcz yey na oczi wirzuczayącz. I stheyze nyechuczi przerzeczonemu Hannuſſevi 10 thalyerow czaſſu yednego opywſchi ſzyą dawall abi yą odnyego precz zawyodl LibMal 1551/160v; SkarJedn 342.

~ z niechuci czyjej (1): Cżęſto moi ſynowie tych ſąſiádow bronią/ A wżdy oni przed nimi/ z niechući ſwey ſtronią. BielSat G3v. ~

W przen (1): Poſpolićie zazdrość s ſzcżęśćiem chodźi/ Stąd niechući w ludzkich myſlách płodźi. BielSat H2.
Przen (1):
Zwrot: »przyrodzeniu swemu niechuć okazować« = postępować wbrew naturze ludzkiej (1): Taki káżdy [pijak] przyrodzeniu ſwemu iáwną niechuć okázuie KochPij Cv.
a. Objawy wrogości; offensiuncula, offensum Mącz (5): Si tantulum offensum titubatumque sit, By yedno namniey niechući álbo ſzwánkowánia było. Mącz 260d.

niechuć przeciw komu (1): A z Vniéy niewidzę/ byśćie co inſzégo do tychmiaſt z obudwu ſtron odnieśli/ ieno niechuć/ y waśni przećiw ſobie. KochWr 21.

W połączeniu szeregowym (1): Iákie ſą zábijánia/ obmowki/ niechući/ O pełną więc ieden ſie ná drugiego rzući. BierRozm 4.

Wyrażenie: »domowe niechuci« = rozruchy, niepokoje (1): Co ie od tego zátrzyma/ nie mogę nie innego rozumieć/ iedno domowe niechući BielSpr 59v.
Szeregi: »niechuć albo nielubość« (1): Si qua offensiuncula facta est animi tui perversitate aliquorum, Ieſliś yáką niechuć álbo nielubość popádł/ z przęćiwnośćy niektórych. Mącz 261a.

»niechuć i waśń« (1): Cf niechuć przeciw komu.

Synonimy: 1. gnuśność, lenistwo, nierobotność, obciężność, ociężałość, ospalstwo, ospałość, prożnowanie, teskność, zgniłość; 2. niełaska, niemiłość, nienawiść, nieprzyjaźń, nieżyczliwość, odwrocenie.

Cf CHUĆ, NIECHĘĆ

MM