[zaloguj się]
[pdf]

GNUŚNOŚĆ (68) sb f

-ſ- (66), -ś- (1), -ſz- (1).

o jasne.

Fleksja
sg
N gnuśność
G gnuśności
D gnuśności
A gnuśność
I gnuśnością
V gnuśności

sg N gnuśność (34). ◊ G gnuśności (10). ◊ D gnuśności (3). ◊ A gnuśność (14). ◊ I gnuśnością (6). ◊ V gnuśności (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Lenistwo, ociężałość, brak sprawności w zakresie różnych dyspozycji psychicznych lub fizycznych; ignavia Mącz, Calag, Modrz, Calep, Cn; secordia Mącz, Calep, Cn; pigritia, tarditas Calag, Calep, Cn; segnitas Mącz, Cn; desidia lenitudo, veternus Calep, Cn; cunctatio, ignavitas, inertia laboris, marcor, mora, pigror, residia, segnities, tarditudo, torpor Cn (68): BielKron 244; Mącz 147a, 381a, 398c; OrzQuin E2, G3v; LeovPrzep D4; Oná ieſt [miłość niebieska] [...] wielkim nieprzyiacielem nieludzkośći/ y obrzydłey gnuſnośći GórnDworz Mm6v; StryjWjaz A2; ModrzBaz 60v; Faulheit. Lęniſtwo/ gnuſność/ et niedbálſtwo. Pigritia, ignavia. Calag 187b, 324a; SkarŻyw 32; oddal ten wrzód odemnie ſzkodliwy/ Który wkradſzy ſię/ iáko gnuſnosć/ w ſkryté kosći/ Wygnał mi wſzytki práwie z ſercá mé rádosći. KochFr 108; KochMuza 27; Calep 311a, 501b, 591b, 804b, 960b, 1047b, 1118b; Thebáńſka też Rzecżpoſpolita gnuſnoſcią tych ktorzy nád nią byli przełożonemi wywrocona ieſth Phil S2, D2; GrabowSet N3, Ov; OrzJan 50; gościniec ci proſty Przetárli do wſzyſtkiego, ktoryś ty ſam ſobie Zátrudnił gnuſznością twoią [errata: gnuſność twoiá], y głupie poſtępki Twe ten ci dział obráli CiekPotr 48; w tákiey ſpráwie czás trácić mowieniem, Gnuſność ſzczera CiekPotr 61, 88.

W połączeniach szeregowych (5): Yuż niebedie wciele naſzym zkazenie/ zadnoſc/ gnuſnoſc/ nięmoc/ mdloſc/ albo cięmnoſc SeklKat R3, T; RejWiz 118; Bo iuż s tego muśi być tępość/ gnuſność/ niedbáłość/ gniew/ y cżáſém roſpácż. RejZwierc 113v, 14.

Szeregi: »gnuśność i ospałość« (1): vmrzeć woląc/ bądź też boleść y wſzelákie niewcżáſy podiąć/ niżby prze gnuſność y oſpáłość co tákiego vcżynić mieli/ coby im ku zelżywośći y ſromoćie być miáło. Phil B4.

»tępość i gnuśność« (1): Ieſliże też flegmátyk/ nie dáyże mu też rzecży s przyrodzenia záziębłych/ bobyś tákże ieſzcże więcey popráwił tępośći y gnuſnośći iego RejZwierc 6v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

a. Próżniactwo, bezczynność, rozleniwienie (20): Wzgardzili pokoiem zowąc to gnuſnośćią BielKron 338v, 244v, 258, 272v [2 r.]; Ale wżdy częſciey prácowáć: ábowiemći gnuſność ćiáło mdli SienLek 10; CzechRozm Av; Phil C4; GrabowSet G; ábo to przypiſowali ſwéy gnuſnośći wſzyſcy niedbáli y leniwi którzy w nágrodzeniu ſwéy ſzkody nie ſtáráli ſie áby czuyni byli. SarnStat 700, 517, 927; KlonWor 53.
Szeregi: »gnuśność i (a) lenistwo« = desidia seu pigritia, torpor et pigritia JanStat [szyk 2 : 1] (3): BielKron 253; Dla tego áby od tákowéy gnuſnośći y leniſtwá odćiągnęliſmy tákié/ y pobudźili ku goſpodárſtwu SarnStat 594, 678.

»gnuśność a niedbałość« (1): Ano to cżyſty groſz czo ich kilko z niego vrość może. Nie groſzći thu krzyw/ ále gnuſność á niedbáłość leniwego chłopá. RejZwierc 107v.

»gnuśność i prożnowanie« (2): Rozumiał bowiem to ten mądry mąż iákową ieſt zárázą káżdey Rzecżypoſpolithey gnuſność y prożnowánie/ á záſię że prace y thrudy cżynią ciáłá y zdrowſze y trwálſze Phil S2, S2.

»gnuśność a tępość« (1): Ale gnuſność náſzá á tępość wſzitko to nam ſnádnie odeimie Bo będzie drugi wolał gdzie w cieniu pod dębem leżeć/ [...] niżliby ſie tym co ieſt iemu potrzebnego álbo pożythecżnego páráć miał. RejZwierc 113.

b. Powolność, nieruchawość (1): kthemu w ciele niema być gnuſność/ áby ſie nie zdáło/ iż pień mowi/ ále ma być iákaś żywość we wſzytkich cżłonkach GórnDworz F8.
c. Niedołęstwo, wycieńczenie; torpor Mącz, Calag (3): A ſą [nauki] w tey ſtarośći záiſte ku wielkiey pomocy choćia náprzećiw słábey gnuſnośći podpory á lekárſtwá ſzukamy/ álbo piecżołowliwym pracam ochłody á weſela. KwiatKsiąż F4v; Torpor, Gnuſność/ ociężałość człońków. Mącz 459a; Calep 1074a.
d. Brak gorliwości, opieszałość (4): BiałKat 21; SkarŻyw 36; A ludźie ſpiący co? ſą ći ktorzy prze gnuſność ſwoię/ plác dáli heretykom/ ábo złym myſłam. CzechEp 39; (Rádzęć) vymi ſię cnoty; á z ſercá ſwoiego Wyżeń gnuſność CiekPotr 49.
e. Głupota, tępota (2): bo to cżynią oſlep/ á bez rozumu/ nieznáiąc/ áni bacżąc/ prze gnuſność ſwą niebeſpiecżeńſtwá. GórnDworz X8v; przeto on [Chrystus] vrągáiąc oney ich cieleſney gnuſnośći/ ku poięćiu ſpraw Boſkich namniey nie pochopney/ mowi: doſyćći. CzechRozm 237.

Synonimy: ociężałość, ospałość; a. lenistwo, leniwość, prożnowanie.

Cf GNUSTWO, GNUŚNIA

KW