[zaloguj się]
[pdf]

LENISTWO (110) sb n

lenistwo (95), leniwstwo (15); lenistwo BierEz, Murm, Mymer1, FalZioł (2), SeklKat, MurzNT (2), BielKom, KrowObr, RejWiz (5), BielKron (2), Prot (2), RejZwierc (4), WujJud, ModrzBaz (11), Oczko, Calag (2), SkarŻyw (5), ActReg, Calep (9), GostGosp (2), GrabowSet, OrzJan (4), LatHar (8), SarnStat (4), SkarKaz (3), GosłCast, KlonWor (2); leniwstwo BietSpr; lenistwo : leniwstwo Mącz (17:14).

-e- (108), -ę- (2).

e oraz o jasne.

Fleksja
sg pl
N lenistwo
G lenistwa
D lenistwu
A lenistwo lenistwa
I lenistwem
L lenistwie

sg N lenistwo (46). ◊ G lenistwa (28). ◊ D lenistwu (7). ◊ A lenistwo (17). ◊ I lenistwem (8); -em (2), -(e)m (6). ◊ L lenistwie (3). ◊ pl A lenistwa (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Niechęc do wysiłku, do pracy; ignavia Mącz, Calag, Calep, Cn; pigritia Mącz, Calag, Cn; acedia, desidia, inertia, socordia, tarditas Mącz, Calep, Cn; segnities Calep, Cn; lentitudo, negligentia, nequitia, otium, tarditatio Mącz; ignavitas, imbellia Calep; cunctatio, marcor, mora, pigredo, tarditudo Cn (110): BierEz Mv; Mymer1 34v; [muł] Ma włoſnoſci oſlowe o krom leniſtwa FalZioł IV 12d; Twoia tedy rzecz ieſt abyś ſám ſobie leniſtwem nieſzkodźił/ ale ſłowo pańſkie pilnié czytáł i rozmyśláł MurzNT A4, 28v; RejWiz 30, 30v; Abicere socordiam, Odyąć ſie leniſtwu. Mącz 161d, 2d, 13d, 35a, 40b, [95]a (16); Prot B4v, C4; RejZwierc [782]v, 157v; WujJud 107v; Kochaćie ſię/ w leniſtwie [desidiae cordi invat indulgere]/ w tańcách/ co hnet minie ModrzBaz 109v, 30v, 43v, 57v, 65v, 66v, 107v; SkarŻyw 26, 36, 202, 557; ActReg 127; Calep 501b, [506]b, 530b, 804b, 963a; GostGosp 98, 162; GrabowSet G; OrzJan 49; LatHar 129, 130, 148, 612; ABy roboty ludzkié dlá leniſtwá tych/ którzy wytykáią/ nie omieſzkáły ſie: ſkázuiemy/ áby káżdy w Oktawę świętégo Iákubá ku zbiérániu ſwéy dźieśięćiny/ [...] był gotów. SarnStat 187, 777; SkarKaz 209b, 516b, 638b; GosłCast 31; Ktorzy prze ſwe leniſtwo nie zárobią ſtráwy. KlonWor 44.

lenistwo do czego (1): Leniſtwo do koſciołá BielKom D2v marg.

lenistwo z czego (2): Leniſtwo z obżárſtwá RejWiz 30 marg, Cc6v.

lenistwo k(u) czemu (4): Acedia. Trokheit ader vordroſſenheit z gots dienſt vnd gutten wercken Lyeniſtwo ku bożey ſłużbye y dobrym vczynkom. Murm 107; ModrzBaz 84; LatHar +++2, 129.

W przeciwstawieniu: »lenistwo ... czujność« (1): Tám leniſtwo/ oſpálſthwo/ á tu záſię cżuyność á pilne rozważánie cżáſow/ áby nigdy dármo á ſzpetną fuzą nie wychodziły. RejZwierc 122.

W połączeniach szeregowych (19): FalZioł II 9d; SeklKat T; KrowObr 63v; RejWiz 118; Mącz 2a, 115c, 147a, 236d, 379c (8); RejZwierc 122; BielSpr b3v; Bo nie bez przycżyny ſię chlubi tenże Numanus Remulus, że z młodych lat przywykł pracy/ á leniſtwá/ pieſzcżoty/ y zbytku nigdy nieznał ModrzBaz 109v; Calag 187b; SkarŻyw 460; OrzJan 48; LatHar 597.

W charakterystycznych połączeniach: lenistwo ogarnęło, roście (2), szkodzi; lenistwa się jąć (2), [kogo] nałożyć, nie znać, wystrzegać się, zaniechać; od lenistwa odciągnąć; otrząsnąć się z lenistwa, powstać; odjąć się lenistwu (4); lenistwo karać, oddalać, wypędzić, wytrącić, wzbudzić, zwyciężyć; na lenistwo odwodzić; wpaść w lenistwo; lenistwem szkodzić; w lenistwie gnuśnieć, kochać się.

W charakterystycznych połączeniach przyimkowych: dla lenistwa (7), od lenistwa, prze lenistwo (2), z lenistwa (4).

Zwrot: »na lenistwo się udać« = nic nie robić [szyk zmienny] (2): IAn dwudzyeſty był Papieżem cżterzy látá y cżterzy mieſiące/ ná pokoy á ná leniſtwo ſie vdał/ dla cżego nie máſz o nim co piſać. BielKron 176; Languori desidiaeque se dedere, Vdać ſie ná leniwſtwo y próżnowánie. Mącz 379c.
Wyrażenia: »gnuśne lenistwo« (1): Bowiem gnuśne leniſtwo luźne prożnowánie/ Bez prace/ bez fráſunku chce mieć wychowánie. KlonWor 33.

»ociężałe lenistwo« (1): Powſtánieſz nákoniec z oćiężáłego leniſtwá twego/ kiedy to ſobie w myśl dobrze wbijeſz/ że [...] wiśiał Pan twoy ná drzewie krzyżowym LatHar 259.

Szeregi: »lenistwo, (a, i) gnuáność« [szyk 4:4] (8): BielKron 253; Mącz 381a; Calag 324a; Calep 311a, 501b, [1047]b; My tedy bacząc leniſtwo y gnuſność [desidiam et pigritiam JanStat 1113] tego iſtégo Fráńćiſzká/ obiáſniamy w tákowéy rzeczy SarnStat 678, 594. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.].

»niedbalstwo, (i) lenistwo« [szyk 2:1] (3): Mącz 53c, 271a; bo widzę k wierze niepodobne leniſtwo y niedbálſtwo [ineredibilem vecordiam] ModrzBaz 84. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»lenistwo i niczemność« (1): A ztądże też żywą [nasi dworzanie] w leniſtwie y w nicżemnośći [ignavia et socordia] ModrzBaz 13.

»lenistwo, (a) ospałość (a. ospalstwo)« [szyk 2:1] (3): RejZwierc 122; ktorych [dzieci] leniſtwo á oſpáłość [segnitiem ac inertiam] godźi się słowy káráć ModrzBaz 11; Oczko 3. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»pokoj a lenistwo« (1): BielKron 176 cf Zwrot.

»lenistwo, (i) prożnowanie« [szyk 4:2] (6): Mącz 209c, 379c; Cessatio, otium – Proznowanię, leniſtwo. Calep 184b; iuż wierę zániecháć muśiſz leniſtwá y próznowánia OrzJan 48, 59; KlonWor 33. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

Synonimy: gnuśność, niebaczność, niedbalstwo, niedbałość, nierobotność, nieroztropność, nieśmiałość, nieumiejętność, obciężność, ociężałość, ospalstwo, ospałość, plugawość, prożnowanie, teskność, zgniłość.

Cf LENIWOŚĆ, LENOŚĆ

KN