[zaloguj się]
[pdf]

PLUGAWOŚĆ (60) sb f

plugawość (56), pługawość (4); pługawość MurzNT, RejPosWstaw; plugawość : pługawość FalZioł (2:1), KwiatKsiąż (2:1).

a oraz o jasne (w tym w a 3 r. błędne znakowanie),

Fleksja
sg pl
N plugawość plugawości
G plugawości plugawości
D plugawości
A plugawość plugawości
I plugawością plugawościami
L plugawości plugawościåch

sg N plugawość (11). ◊ G plugawości (15). ◊ D plugawości (2). ◊ A plugawość (6). ◊ I plugawością (6). ◊ L plugawości (2). ◊ pl N plugawości (7). ◊ G plugawości (6). ◊ A plugawości (3). ◊ I plugawościami (1). ◊ L plugawościåch (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w.

1. Coś wstrętnego, budzącego odrazę; contaminatio Vulg; immunditia Mącz (58):
Przen [czego] (1):
Szereg: »smrodliwość a plugawość« (1): nie zyſzcżecie nieſláchetnicy/ iedno ſie ſámi nurzać á topić będzyecie w ſmrodliwośći á w plugáwości márnego morzá tego. RejPos 176v.
a. Brud, nieczystości, śmieci; skaza; squalor Mącz (22): GlabGad D5v; Zaſz nie świnia plugáwość káżdego ogárnie/ Chociay zwirzchu chędogo ále we wnątrz márnie. RejWiz 28, 72; Mącz 59a, 236d; [w sadzawkach na stokowej wodzie] Ryby bárzo nędznieią/ y plugáwośći ſye wielkié w Sadzáwkách czynią Strum N4v, O4v; GostGosp 122.

plugawość czego (2): KwiatKsiąż D4 cf Szereg. Cf Zwrot.

W porównaniach (2): A przetho iáko ogień ten widomy/ odgania od złotá plugáwość/ [...] ták ten ogień nie widomy/ á ſwięty/ ſproſnośći duſzne/ [...] wypala y gubi GórnDworz Mm5v; RejZwierc 196v.

Zwrot: »omywać z plugawości [czego]; opłokany od plugawości swej« (1:1): Gdi ziemia [sprawą natury] bywa opłokana wilgotą wody, od plugawoſci ſwey, thedy przychodząc gorączoſć y ſuchoſć ogniowa cżyni ią z ſiadłą y ſuchą GlabGad I7v; A iáko wodá widomy znák omywa widome ciáło s plugáwości iego/ tákże niewidomie przez ſpráwę Duchá ſwiętego bywáią z nas omywány krwią páná Kryſtuſową wſzytki przeklęcthwá náſze. RejZwierc 196v.
Szereg: »plugawość albo niedostatek« (1): Abowiem iako patrząc w wierćiadło naſzey twarzy pługawośći/ álbo niedoſtatki wſzelakie vznawąmy/ także też gdy nas prziyaćiele karzą/ błędy vmysłowe vbaczamy KwiatKsiąż D4.
α. Odchody (3): KOnſtántynus piąty Leonow ſyn/ rzecżony Kopronius po Grecku od plugawośći/ bo był náplugáwił w wodę gdy go krzcżono BielKron 168; Alvus, Ielito zádowe/ którym plugawośći wychodzą Mącz 7b, 348c.
β. Szkodliwe produkty przemiany materii lub stanów chorobowych organizmu; mucus Mącz (6): Tedy każdey nie zdrowey poydzie z noſa plugawoſć/ á ktorey nie poydzie, ta zdrowa ieſt FalZioł IV 2c, II 19a; flegma y wſzytka plugawoſć głowna cżyſci ſie od mozgu. GlabGad B7, H2v; Mącz 411b.

plugawość w czym (1): Myxa, Latine Mucus, Smárki, Plugáwośći w noſie. Mącz 240c.

γ. Siara, pierwsze mleko u kobiety po porodzie (1): Bo przi tym cżaſie niewiaſtam/ [...] Colostrom/ to ieſt plugawoſć nieiaka gęſta odchodzi/ która ieſt dziecięciu barzo nie zdrowa. FalZioł V 37.
b. Budzące odrazę moralną, naganne zachowanie, uczynki, cechy; grzech; desidia Mącz (35): Omyi wnętrznośći ſercá/ otzyść plugáwościámi zránione KrowObr 176v; Mącz 379c; [Szdrowasz serczą czÿſtego ſąd mÿlÿ navýſzego nÿemaÿącz plugawoſczÿ TekstyPol 148].

plugawość czyja [pron poss] (5): Cyrillus/ [...] Kácerze przyrownawa nyerządnym nyewyáſtom ktore ſſátámi/ złotem y rozmáitemi przypráwámi plugáwoſć ſwoyę ozdabyáyą. KromRozm I M2v; RejPos 196; WujJud 223v; [szatan] ſłodko rzkomo śpiewa/ [...] áby ſwoią plugáwośćią chęći ludzkich od ſiebie nie odtrąćił. ReszPrz 8; LatHar 208.

W połączeniach szeregowych (4): [Jupitrowi] przipiſuią fryie, czudzołoſtwa y inſze nieznaſzki abo plugawoſci rozmaite BielŻyw nlb 12; Gdy ſie kto chwieie, rękoma gmerze, nogami kopa bez potrzeby, znamię ieſt nie bacżnoſci/ nieſtatku, plugawoſci, y niewiari GlabGad P7v; LatHar 151, 208.

W porównaniu (1): A coż ty o ſobie rozumieć maſz/ ktori chodziſz iáko pies śmierdzący przed ocżymá iego/ w ſproſnośći á w plugáwośći ſwoiey RejPos 196.

Zwroty: »oczyścić się z plugawości; plugawość oczyścić« (1;1): GliczKsiąż B7v; Proſzę tedy niezmiemey y obfitey ſzcżodrobliwośći twoiey/ ábyś racżył moię niemoc vzdrowić/ plugáwość ocżyśćić/ ślepotę oſwiećić LatHar 208.

»omyć (się) z plugawości; plugawość omyta« (2;1): GliczKsiąż B7v; Cyprian ś. Athánáſius/ Dámáſcenus tego potwirdzáią/ że wſzyſtkie niecżyſtośći y plugáwośći náſze przez nię [ofiarę mszy świętej] bywáią omyte. WujJud 223v; ArtKanc L20v.

Wyrażenia: »cielesna plugawość« (1): Przedłużay bezmiernie/ grzeſzniku/ pokutę y płácz troſkliwy/ [...] Wrácay ſię cżęſto/ do teyże żáłośći/ ktoryś ſię ták cżęſto wracał do ćieleſney plugáwośći. LatHar 151.

»czysty od plugawości« (1): Tám [na chrzcie] wedle obietnice Páńſkiey/ sſtawa ſie dziećię cżyſtym od wſzytkich plugáwośći grzechowych KarnNap C.

»grzech plugawości« (1): Rácż Pánie w te nocne ćiemnośći. Vchowáć nas wſzelkiego grzechu plugáwośći. LatHar 68.

»plugawość grzechowa, grzechu« (2:1): Trzeći kres ieſt/ áby cżłowiek ku łáſce Bożey przyſzedł/ ktorego był ſobie dla plugáwośći grzechu/ rozgniewał y obráźił. KuczbKat 195, 420; KarnNap C; [BiałPos 179 (Linde)].

»plugawość przyrodzona« = grzech pierworodny (1): on [chrześcijanin] ſye iuż ras ocżysćił y omył s plugáwosći przirodzoney/ ták iżby wyęcey nyemyał ſye yą ſzpáćić y mázáć. GliczKsiąż B7v.

Szeregi: »nieczystość i plugawość« (2): Alexander widząc ich [pokolenia synów Jafeta] niecżyſtoſć y niewymowną plugawoſć wſtydził ſie ich y brzydził ſie imi/ ábowiem iedli wſzelki rodzay gádziny niecżyſtey y ſmrodliwey HistAl M3; WujJud 223v.

»plugawość albo obyczaj zły« (1): Gdy ſie żoná mężowi nie ſpodoba prze iáką plugáwość álbo obycżay zły/ ma iey dáć liſt nápiſány rozwodu á puśćić ią precż BielKron 44v.

»sprosność a plugawość« (1): RejPos 196 cf W porównaniu.

»złość i plugawość« (1): Boże/ [...] Rácż mię omyć z moich złośći, y ze wſzyſtkich plugáwośći ArtKanc L20v.

Przen (7):

plugawość czyja [w tym: G sb i pron (3), pron poss (1)] (4): O tych plugáwoſciach á o tych brzydliwoſciach iey [tajemnicy Babilon] tu nam ſie pytáć máło potrzebá RejAp 142, 146; RejPos 176v; NiemObr 164.

W połączeniu szeregowym (1): wypłocż też ty ſiatki ſwoie z onego márnego błotá/ plugáwośći/ á omylnośći ſwoich/ ktoremiś omacmie á potáiemnie łápał á záwodził ty niewinne rybki Páná ſwoiego RejPos 176v.

Szeregi: »plugawość a brzydliwość (a. obrzydliwość)« [szyk 2:2] (4): á Duch ſwięty ią zowie niewiáſtą wſzethecżną á niewſtydliwą/ zwodnicą/ pełną wſzythkiey brzydliwośći á plugawośći [mater fornicationum et abominationum terrae Vulg Apoc 17/5]/ kthora ſie opiłá krwie niewinney męcżennikow ſwięthych. RejAp 143, 142 [2 r.]; NiemObr 164.

»plugawość i marne postępki« (1): y brzydzą ſie plugáwoſcią iey [nierządnicy Babilon]/ y thymi márnemi poſtępki iey/ ktore ſie iuż iáwnie ſwyátu pokazáły RejAp 146.

»śmieci a plugawości« (2): A tak ktorym to da Pan ten z miłoſierdzya ſwoiego/ iż będą ſercá ocżyſcionego/ á iż wſzytki ine z niego poſtronne ſmieći á plugáwośći będą wyrzucone RejPos 266.

α. Rozpusta, nierząd (8): To ieſt (práwi [św. Paweł]) wola Boża świątobliwość wáſzá/ iżebyśćie śie wśćiągáli od niecżyſtoty. Y ieſzcże: Vćiekayćie przed plugáwośćią [Fugite fornicationem Vulg 1.Cor 6/18]. KuczbKat 320 [przekład tego samego tekstu WerKaz], 320 [2 r.]; WerKaz 298.

W przeciwstawieniu: »poświęcenie ... plugawość« (1): Abowiem obrał nas Pan Bog w Pánie Kryſtuſie ku poſwięceniu/ á nie ku pługáwośći [non enim vocavit nas Deus in immunditiam, sed in sanctificationem Vulg 1.Thess 4/7] RejPosWstaw 22.

Zwrot: »plugawością (się) mazać« (2): A ieſliby Mąż wolny z cudzą Żoną ſpráwę miał/ tedy cudze łoże plugáwośćią cudzołożną śie máże. KuczbKat 320, 250.
Wyrażenia: »cielesna plugawość« (1): ſtrzedz tego potrzebá/ żeby ſnadź Chrześcijánie [...] duſze ſwey ſzkárádą y mierźioną cieleſną plugáwością niemázáli. KuczbKat 250.

»plugawość cudzołożna« (1): KuczbKat 320 cf Zwrot.

Szereg: »plugawość i szkaradność« (1): yako ći ktorzi roſpaczayą niemayą być puſtym mieiſcom zwierzani:: także też y ći ktorich nierządnymi roſkoſzami vmyſł zwyciężon yeſt. A przeto y od wſzelakiey plugawośći/ y od przeklętey ſzkaradnośći/ maią być powćiągani y barzo ſtrzeżeni. KwiatKsiąż D.
c. Zbezczeszczenie (1):
Zwrot: »oczyścić z plugawości« (1): y wycżyśćił [Symon] dom w kthorym były báłwany [...] A onym lepak ktorzy byli ná zamku w Ieruzálem/ broniono im y wyniść y wniść do kráiny/ tákże y kupowáć y przedáwáć: [...] Ale ie wygnał z támtąd/ á ocżyśćił zamek z plugáwośći [et mundavit arcem a contaminationibus] Leop 1.Mach 13/50.
2. Mała wartość, marność, lichość [czyja] (1): a tenżeć [Chrystus] przyochędáżá pługawość naſzę dobrocią i cnotami ſwęmi niezmiernęmi MurzNT A4.
3. Wstręt, odraza (1):
Szereg: »szkaradność a plugawość« (1): w ten cżas gdy pilno czytamy/ od wielu złych rzecży bywamy odwodżeni [kust: odwodzeni]/ oktorych okrom ſzkarádnosći á plugáwośći/ żadną miarą myſlić/ [...] niemożemy. KwiatKsiąż G4.

Synonimy: 1.a. brud, nieczystość; α. gnoj, gowno, kał, łajno; b. grzech, nieczystość, nieczystota, szkaradość, zmaza; α. cudzołostwo, fryj, fryjerstwo, gamractwo, gamracyja, kurestwo, nieczystość, nieczystota, nierząd, porubstwo, rozpusta, skrotacyja, wszeteczeństwo, wszeteczność; 2. lichość, lichota, małość, marność; 3. mierzioność, niechęć, obrzydzenie, wstręt, wzgarda.

Cf PLUGASTWO

MN