[zaloguj się]
[pdf]

LICHOTA (23) sb f

o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N lichota
G lichoty
D lichocie
A lichotę
I lichotą lichotami
L lichotåch

sg N lichota (11). ◊ G lichoty (1). ◊ D lichocie (1). ◊ A lichotę (7) [w tym: -e (1)]. ◊ I lichotą (1). ◊ pl I lichotami (1). ◊ L lichotåch (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Marność, ubóstwo, nędza; miseria BartBydg, Mącz, Cn; calamitas BartBydg, Cn; egestas Mącz; miserimonium, miseritudo Cn (9): BartBydg 21; Miserrima miseria, Nędzá s lichotą/ wielkie nieſzczęście. Mącz 224b, 100c; Przed czáſemći chorobom trzebá Więc zábiegáć. Owſzem też złych przypadkow przed czáſem oſtrzegáć. Iáko Ruśin więc mowi/ że odna lichotá/ Nie rádá więc przypádnie od tego tu świátá. MycPrz I C4; GosłCast 34; Ale w tákowych mieśćiech gdźie lichotá wiecżna/ Tám twoiá Ambitia ieſt niepożytecżna. KlonWor 14.
Zwrot: »lichotę cierpieć« (1): Tym Iezus oſtry będzie/ gdy ié na wieki do piekla ſkáże/ ſktorégo nigdy niewynidą/ ſcżarty lichote cirpietz będą. OpecŻyw 191.
Wyrażenie: peryfr. »lichota grzechowa« = grzech (1): A iż w tákowych grzechach y w niepożytkach á lichotach grzechowych/ nayduią śie też teráźnieyſze cżáſy náſze KuczbKat 325.
Szereg: »lichota a lekkość« (1): Wſpomnyę też tu yednę lichotę á lekkosć Alexándrá wyelkyego/ kthorą był popadł ná weſelu GliczKsiąż B8v.
2. Coś mało wartościowego, byle co, mała ilość (2): Co też wáſzy bacżąc/ przed tym ſie máłą trzodą rádźi zwáli/ náśláduiąc w tym Ewángeliey: ále gdy bacżyli/ że ſie tey ich lichoćie iáwnie Ewángelia przećiwia/ ktora od Słońcá wſchodu y zachodu rozſzerzyć ſie miáłá: teraz ſie też ſzerzyć pocżynáią WujJud 135; Kto dobrego vkrádnie/ Bucżáckiego ſtádá/ Mogłby niecháć lichoty y pśiego obiadá KlonWor 20.
3. O człowieku małowartościowym, słabym pod względem fizycznym lub umysłowym (9): To iuſz máło kobiećie poſzeſne woźniki, Osmią ſię chce wieść, y to nie ládá iákiemi: A dwá kotowie vwlec mogliby lichotę. CiekPotr [30].

W połączeniach szeregowych (3): Grzbiet barzo tłuſty znamionuie lichotę, leniwego/ fałſzerza/ zdradnego. GlabGad P5, P2; Mącz 382b.

a. W wypowiedziach o samym sobie (5): cżemuż wżdy I. M. będąc tákim mężem doroſłym/ iuż ná liche dźiećiny tak ſię bárzo śierdzi: Ale ná to bácżnośći X. K. nie máiąc/ nie tylko przeſláduie y ná gárdło ſtoi/ áleby ſię y drapáć/ z tymi lichotámi chćiał: by kápłańſtwo dopuśćiło. CzechEp 92; bo to niepodobna/ áby mu iuż miał dáć wiárę/ by mu ie też y Anioł z niebá mowił y piſał/ á nie ia lichotá od I. M. beſtyą niemą oſądzony. CzechEp 127, 260.

W połączeniu szeregowym (1): á cożby zá ſzaleńſtwo/ ábo co zá nádętość/ miáłá mnie nędzniká/ mnie lichotę/ mnie proch y błoto/ ku temu przywieść/ żebym przećiw ták wielkiemu y ták dobrotliwemu pánu miał vſtá ſwe y pioro wſzetecżnie roſpuſzcżáć? CzechEp 74.

W przeciwstawieniach: »lichota ... wielki, zacny i poważny« (2): Przynioſłoby to v świátá (choćiaż z nierownym/ bo on zacny y poważny Práłat/ á ia lichotá [...]) CzechEp 6, 74.

4. coll. Ludzie niższego stanu, pospólstwo (3): Sordes cuiusque rei, fex civitatis, Nędzá/ Lichotá, poſpolſtwo miáſtá. Mącz 125c; Iż nie máſz nic ták hárdego/ nie máſz nic ták ſzkodliwego/ iáko gdy z ſtanu podłego/ z łotrá lub z klechy ſzkolnego/ pan ábo kśiądz Pleban będźie/ y Bog ſię tám nie obędźie. (marg) Lichotá powstawſzy hárda. (‒) CzechEp 335; PudłFr 44.

Synonimy: 1. mizeryja, nędza, niedostatek, nieszczęście, ubostwo; 3. mizerak, nędznik; 4. hałastra, nędza, pospolstwo.

Cf LICHOŚĆ

KN, MM