[zaloguj się]
[pdf]

MIZERYJA (20) sb f

-ſ- (11), -z- (9).

e jasne, a pochylone, [a jasne Volck].

Fleksja
sg pl
N mizeryjå mizeryj(e)
G mizeryjéj mizeryj
D mizeryjåm
A mizeryją mizeryjé
I mizeryją
L mizeryjéj mizeryj(a)ch
V mizeryjo, mizeryjå

sg N mizeryjå (7). ◊ G mizeryjéj (4); -éj (1), -(e)j (3). ◊ [A mizeryją. ◊ I mizeryją.] ◊ L mizeryjéj (1). ◊ V mizeryjo RejWiz (2), mizeryjå (1) OrzJan. ◊ pl N mizeryj(e) (2). ◊ [G mizeryj. ◊ D mizeryjåm.] ◊ A mizeryjé (2); -é (1), -(e) (1). ◊ L mizeryj(a)ch (1).

Sł stp brak, Cn s.v. nędza, Linde XVI w.; poza tym XVIII w. w innym znaczeniu.

1. Nieszczęście, niedola, nędza; zmartwienie, kłopot, troska; miseria Calep, Cn; afflictio Mącz; calamitas Cn [miserrima miseria – nędza, lichota, wielkie nieszczęście Mącz 224b] (15): a muśięm iſc drogą ciaſną miſerjiéi napełnioną MurzNT 28v; Afflictio, Smutek/ Miſeria/ Troská/ Trapienie/ Vdręczenie. Mącz 130b; [Mizeryiá/ ex Lat: Miseria, paupertas, egestas Volck Lll3].

mizeryja czyja [w tym: pron poss (2), G pron (1)] (3): wrzuciſz ie [grzeszników] w ogień niezeſtoią ſie w miſeriach ſwoich [in miseriis; w nędzách WujBib]. WróbŻołt 139/11; Co iedno zbawiciél naſz [...] o przenaśladowaniu práwdy i tych którzy iéi ſczérze nauczaią [...] powiedac ráczy/ ich miſerié natem ſwiecie wyliczaiąć MurzNT 46; KlonKr A3.

W połączeniach szeregowych (2): zá thym [grzechem Adama] przyſzłá iáko dziedzicznym práwem ná nas/ ſmierć/ boleść/ nędze/ prace/ mizerie/ i wſzytki niewcżáſy tego ſwiátá. GórnDworz Y; Miseria – Nędzą, miſerią, Nieſzczeſcie. Calep 665b.

Szeregi: [»mizeryje i kłopoty«: Bo acz we wſzyſtkim ten żywot ieſt śćiſły y krotki/ ále w mizeriach y w kłopoćiech ieſt bogáty y wielki. LGranWarszZwierc 42.

»marność i mizeryja«: iako wſzyſtek żywot náſz nie ieſth inſzą rzetzą/ iedno ſztzyrą marnośćią y mizerią. LGranWarszZwierc 42v.]

»moc diabelska i mizeryja« (1): ależ nas przez ſyna ſwego wybawi z moci dyabelskiey y z tey miſeriej/ ktora na nas przyſzła z kazania Bożego dla grzechu Adamowego. WróbŻołt aa4.

»nędza, (et) mizeryja« (2): Ito nedza miſerria Ktorą zewſąd czierpię dzyſia. Ruſycz [!] ſię nedznyk niemoge A zawzdy mam nową trwoge. RejKup g4v; Calag 156a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

[»mizeryje i uciski«: iż tá trocha żyćia ktorą mamy tak wielu mizeriam y vćiſkom hołduie/ tak z ſtrony duſze iáko y ćiáłá LGranWarszPrzew 42.]

[W przen:
Zwrot: »mizeryj [czyich] skosztować«: Sam [Jezus] widźi prace/ kłopoty/ nędze/ ćiężary náſze/ lepiey niźli my ie widźim [...] tychże mizeryi náſzych ſkoſztował/ áby ku nam więtſze miał vżalenie SkarKaz 531 (Linde).]
Przen (2):
a) Nędzna istota (o człowieku) (1):
Wyrażenie wykrzyknikowe: »o nędzna mizeryjo« (1): O nędzna mizerio/ o nędzna ſlepoto/ Coż nam náſze pyeniądze pomogły [...] Cochmy ich w wielkiey nędzy po ſwe cżáſy wſzytki/ Názbyeráli RejWiz 104v.
b) O szatanie (1):
Wyrażenie wykrzyknikowe: »o nędzna mizeryjo« (1): to ieſt Lucyper on/ Co dla pychy ná gorze był márnie pogromion [...] O nędzna mizeryo/ o pycho nádęta/ O bezecna ſwawola/ á zła myſl przeklęta. RejWiz 169.
a. Udręka, rozpacz (1): Przeciwko mnie/ wſzyſtko się [...] ſpiknęło/ aby mi cięſzkośći zadáwało/ Niebo [...] Ludźie/ Diábli [...] W takiéi miſerjiéi/ gdy on nieboraczek krom wſzego polepſzęniá/ lezáł MurzHist L3.
2. Ubóstwo, niedostatek; miseria Cn [miseria – nędza, niedostatek Mącz 224b] (5): w żadnym nie naydźiećie prawdźiwie áni téy ſzáty piérwſzéy/ áni piérśćieniá złotégo (marg) W Kśięſtwach mizerya. (–) OrzQuin P4v; ćierpiał [Syn Boży] z námi wſzytki náſze nędze [...] iż [...] Bog náſz w ćiele náſzym będąc/ ty mizerye ćierpiał SkarKaz 488b.

W połączeniu szeregowym (1): Więc przyidźie zátym háńbá/ nędzá/ niedoſtátek [...] Przyidźie wſzywe vboſtwo/ vboſtwo leniwe: Przyidźie vboſtwo łżywe/ vboſtwo ruchliwe: Mizerya niecżyſta/ wiotchy niedoſtátek KlonWor 34.

W przeciwstawieniu: »dobra ... mizeryje« (1): Synu/ Pamiętái żeś ty wżywocie ſwoim wźiął dobra twoie/ a Łazárz także (marg) złé (–) miſerjé [bona ... mala] MurzNT Luc 16/25.

Szereg: »nędza i mizeryja« (1): Od niedoſtátku y od głodu niepłodni [źli ludzie]/ ktorzy gryźli ná puſſcżey: ſmrodliwi będąc od nędze i mizeryey. Leop Iob 50/3. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].
[W przen: Nunquam aeque, ac modo paupertas mihi onus viſum est, et miſerum et grave Ma z ſobą co dziáłáć/ Kogo ſie miſeria ymie trzymáć. TerentMatKęt S4v.]
3. Nikczemność, niegodziwość (1):
Wyrażenie: »mizeryja ludzka« (1): Miſerjá ludzká niewymownye głupiá rzecz ieſt a ſama śiebie zdrádza MurzNT 10v.
4. W funkcji wykrzyknika (1):
Wyrażenie: »o mizeryja nasza« = o biada nam (1): O mizeria náſzá/ ieſliżeſmy ináczéy zginąć niemogli/ ieno pod przymiérzem. OrzJan 102.

Synonimy: 1. nędza, nieszczęście; a. udręczenie; 2. bieda, nędza, niedostatek, ubostwo; 4. biada.

Cf MIZERA

TZ