[zaloguj się]
[pdf]

NIECHĘĆ (45) sb f

Zawsze w pisowni łącznej.

e jasne.

Fleksja
sg pl
N niechęć
G niechęci niechęci
D niechęci
A niechęć niechęci
I niechęcią niechęci(a)mi
L niechęci(a)ch
V niechęci
inne sg G a. pl G a. A - niechęci

sg N niechęć (9). ◊ G niechęci (5). ◊ D niechęci (1). ◊ A niechęć (20). ◊ I niechęcią (4). ◊ V niechęci (1). ◊ pl G niechęci (1). ◊ A niechęci (1). ◊ I niechęci(a)mi (1). ◊ L niechęci(a)ch (1). ◊ sg G a. pl G a. A niechęci (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde bez cytatu.

1. Brak chęci do zrobienia czegoś; lenistwo; odraza do czegoś; opór przeciw czemuś (13): (nagł) Leniſtvvo. LII. Sonet. (‒) SProſna zarázo/ niechęći złośliwa Która [...] w proznowániu/ teſknicą wiek pſuieſz GrabowSet G.

niechęć czego (1): pokazuiąc ze nie ziego przyczynydania ta niechęć albo raczey absentowanie Conuersatiy vrosło ActReg 54.

niechęć do czego (1): ále z vſtháwicżnego á s cięſzkiego płácżu/ mogł znáć iey niechęć do tego [tj. małżeństwa]. GórnDworz Aa5.

niechęć czyja [w tym: G pron (1), pron poss (1)] (2): GórnDworz Aa5; Lecż oni należli przycżyny/ ktoremi ſię wymowili/ á niektórzy miáſto przyczyn/ niechęć ſwoię powiedzieli. BudBib bv.

Wyrażenie przyimkowe: »z niechęcią« (1): ſam zá ſobą páná ni ocż niechay nie prośi: áby pan niechcąc iego tym obráźić/ kiedyby dla niego nie vcżynił/ nie muſiał cżáſem z niechęcią tego pozwolić/ o czo by go on prośił. GórnDworz K7.
a. Brak apetytu, odraza do jedzenia i inne przykre odczucia związane z niestrawnością (8): [wódka z czarnego korzenia] niechęć cżyni y wzburzenie w żołądku FalZioł II 5b, ++c, I 149a; SienLek 8.

W połączeniach szeregowych (3): SienLek 30; Oczko 15, [40] cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »do jedzenia, jedzenia niechęć« [szyk 2:1] (2:1): SienLek 30; ták pijąc/ iáko y w nich [cieplicach] śiedząc/ wiátróm/ ſurowośći/ zgádze/ brzydliwośći/ do iedzenia niechęći/ twárdośći/ ſzczkániu [...] pomogą. Oczko 15, [40].
Szereg: »chęć i niechęć« (1): co ná tym należy/ ábyſmy go [żołądek] opátruiąc/ ták pomiárkowáli/ iákoby óné wilgotnośći/ co y nieporządną chęć/ y co gorſza/ niechęć/ czynią precz wypurgowáli Oczko 32v.
2. Niechętny stosunek do kogoś, nieżyczliwość, niełaska, zawiść, nieprzyjaźń, wrogość; invidia Calag; mala gratia, male sarta gratia, malevolentia, simultas Cn (32): Calag 363b; Niechay vlęgę w pewnéy twych ſkrzydeł zaſłonie/ Aż byſtra zápálczywośc/ y niechęć opłonie. KochPs 83; BielRozm 4; PaprUp B3v; [o zazdrości] Mátko niechęći/ zarázo vbogiey Miłośći: z ſzkod roſkoſz/ żal z ſzcżęśćia cżuieſz GrabowSet E2v; PudłDydo A2v.

niechęć do kogo (1): nienawiść záſię á niechęć do złych ludzi/ ſpráwiedliwośći oſłábieć nie dopuſzcża GórnDworz Ff7v.

niechęć ku komu, ku czemu (2): Niektorzi też beli Oſli á nie Poſli/ wodzono ich kendy chciano y nawielka niechec ku oytziznie prziwodzono PaprUp K3v; ia iakom przedtym rad w słuzył, tak y teraz natym iestem, y napotym iednow ex non causa causam niecheci ku mnie nieracz naidować ActReg 173.

niechęć przećiw(ko) komu (4): GórnDworz Bb8; żem ieſzcże przeciw ſobie/ z twárzy twey/ żadney niechęći nie poznał [...] przeto ia też/ z więtſzą ſmiáłośćią/ beſpiecżniey do ćiebie idę CzechRozm 205; ActReg 126, 173.

niechęć między kim (2): żebych ja o tym tak radziła, Jakoby miedzy Greki i Trojany trwała Wieczna niechęć KochMon 33; ActReg 54.

niechęć czyja [w tym: G sb i pron (4), pron poss (2), ai poss (1)] (7): GórnDworz D5; Znośili oni przedſię niewdźięcżnego ludu niechęć ModrzBaz 135v, 12v; ActReg 55, 173; GórnTroas 18; GrabowSet C3.

W połączeniu szeregowym (1): Tu należą ći wſzyſey/ ktorzy Niepámięcią Fárbuią ſwe wyſtępki: przyiáźnią/ niechęćią: Muſem/ głupſtwem zmyślonym/ ledá przycżynkámi KlonWor 80.

W przeciwstawieniu: »chęć ... niechęć« (1): Teraz maſz czás zárazem y chęć życzliwému/ Y nieprzyiaćielowi niechęć oddać ſwému. KochBr 152.

W charakterystycznych połączeniach: cudza niechęć, wieczna, wielka; przyczyna do niechęci; niechęć kryć, mieć, oddać, odłożyć na stronę, (po)znać (3), znosić (2).

Zwroty: »chęć niechęcią oddać« (1): A nieprzyiaćiél móy [...] Chęć mi niechęćią oddał KochPs 56.

»niechęć pokazować« (1): iednák ia dla tego nie rozſtánę ſie z tobą/ iákobyć nieiáką niechęć pokázuiąc/ ále owſzem z miłośći/ iákom przedtym w rozmowách inſzych cżynił/ to [...] tobie powiem. CzechRozm 200v.

»niechęć sobie zjednać« (1): Boie ſie wa vprzikrzic y niecheci ſobie vniektorich ziednac PaprUp F4.

Szeregi: »chęć abo niechęć« (1): á około też vznawánia o cżyich przymiociech [...] śiłá do chęći/ ábo niechęći náſzey/ dobra/ ábo zła/ tám tego ſławá iemu v nas poſłuży GórnDworz D5. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.]

»nienawiść a niechęć« (1): GórnDworz Ff7v cf niechęć do kogo.

a. Objawy nieżyczliwości, wrogości (6): Inſzich krziwd wielkich y niecheci znatznie ſie niebozeta nacierpieli PaprUp K3; ActReg 139; Gdy ia z wyſtępkámi walcżę ludzkimi/ ty zemną Cicho wiedźieſz chytrą niechęć y woynę foremną. KlonWor *v.

niechęć miedzy kim (1): áni thego śćirpią/ áby miedzy poddánymi byłá przyiaźń/ ſpołká/ ábo towárzyſtwo: ále będą woleć widzieć miedzy nimi nieſnaſki/ niechęći/ y nienawiśći GórnDworz Gg6.

niechęć czyja (1): List Pana Podlaskiego dot. Marszałka Koron: o panu Gnie: y swoich niechęciach ActReg 138.

W połączeniach szeregowych (2): ábowiem chłubiąc ſie oni s piękney postháwy/ [...] nie telko przeſthawáli ná thym máłym pokazie łáſki/ ále theż y niełáſkę vmieli więc ſobie oſłodzić/ thák iż woynę/ fráſunk/ gniew/ niechęć/ zamowę/ poſwarek s pánną/ miewáli v ſiebie/ zá rzecż przyiemną GórnDworz C4v, Gg6.

Synonimy: 1. gnuśność, lenistwo, nierobotność, obciężność, ociężałość, ospalstwo, ospałość, prożnowanie, teskność, zgniłość; a. niechciwość; 2. nielubość, niełaska, niemiłość, nienawiść, nieprzyjaźń, nieżyczliwość, odwrocenie; a. gniew, niesnaska, niezgoda, poswarek, waśń, wojna.

Cf CHĘĆ, NIECHUĆ

MM