[zaloguj się]
[pdf]

BRUD (35) sb m

Fleksja
sg pl
N brud brudy
G brudu brudów
A brud
I brud(e)m
L brudzie

sg N brud (5). ◊ G brudu (10). ◊ A brud (6). ◊ I brud(e)m (1). ◊ L brudzie (1). ◊ pl N brudy (9). ◊ G brudów (3); -ów (1), -(o)w (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Pył, kurz; nieczystość; strigmentum Calep, Cn; illuvies, paedor, squalor Cn (24): A tam ſie odmyie y odpadnie ſwierzb z brudem poſpołu. FalZioł V 108v, IV28a, V 19c; GlabGad B7v; Wodá oná nie tylo brud s ćiáłá zmywa: ále y duſzę od grzéchów oczyśćia. BiałKat 238v, 36; KuczbKat 215; RejZwierc 176v; BudBib Ier 2/22; ModrzBaz 107v; Ten [wodnik] iáko inſzym Bogóm/ ták ſłużył y brodźie. Co śrzodá/ co ſobotá z ługiem przychadzáiąc/ A wiéchę nákurzoną z brudu wymywáiąc. KochBr 151; Strigilecula – Sczierka, iaką brud włazni zczieraią. Calep 1010b, 1010b; KlonWor 2.
Przysłowie: POydzyeſz potym do łáźniey/ ábyś płokał ciáło/ Pátrz by ná duſzy więcey brudu nie przywrzáło. RejZwierz 142, 136 [2 r.];

Nie pomoże nic brud s ciáłá/Ieſli ſie cnotá zbrukáłá. RejZwierc 237v;

Pirwey brud ná duſzy obácż/ Toż potym ciáło kępáć rácż. RejZwierc 237v, 237v [ogółem 6 r.].

Szereg: »brud i pot«: Bywáło też y wtem v ſtárych ludźi ćwicżenie/ że żołnierze kąpáli ſię w rzekach ktore niedáleko mieć mogli/ nietylko dla omyćia ćiáłá z brudu y z potu/ ále też áby ſię vcżyli pływáć. ModrzBaz 111v.
W przen (3): RejAp 184; RejZwierc 105, Ale oko prześpiecżne y ſławá pocżćiwa/ Tá mię iáſnym kożdemu z tych brudow odkrywa. CzahTr B4v.
2. Osad, męty, odpadki (przeważnie w pl); acarus, flacces, fraces, magma, molibditis, scoria Mącz; amurca, helcysma Calep (11): Scoria. Szlák/ ſzimowiny/ brudy álbo żużel od kruſzcá. Mącz 373d; Excernere ceram, Od brudów oddzielić. Mącz 49b, 204b, 205b, 230b; Amurca ‒ Piana na oleiu, albo brud. Calep 65b, 474b.
Wyrażenia: »brudy olejowe« (3): FalZioł IV 16d; Fraces olei, Drożdże álbo brudy oleyowe. Mącz 135c, 129a.

»brudy woskowe«: Acarus. Rdzá. Pleśń/ álbo Brudy woſkowe. Mącz 1d.

Synonimy: 1. nieczystość, plugastwo, zmaza; 2. fus, myciny, ostatki, piana, szlak, szymowiny, żużel.

KN