[zaloguj się]
[pdf]

NIEUMIEJĘTNOŚĆ (144) sb f

nieumiejętność (130), nieumiętność (9), nieumietność (5); nieumiętność BartBydg, SeklKat (2), KromRozm I, BielKron; nieumietność BielŻyw (4); nieumiejętność : nieumiętność : nieumietność Mącz (7:2:1), SkarJedn (9:2:-).

W pisowni łącznej (131), w rozłącznej (13).

Oba e oraz o jasne.

Fleksja
sg pl
N nieumiejętność nieumiejętności
G nieumiejętności nieumiejętności
D nieumiejętności
A nieumiejętność
I nieumiejętnością
L nieumiejętności

sg N nieumiejętność (37). ◊ G nieumiejętności (42). ◊ D nieumiejętności (1). ◊ A nieumiejętność (37). ◊ I nieumiejętnością (18). ◊ L nieumiejętności (7). ◊ pl N nieumiejętności (1). ◊ G nieumiejętności (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde brak.

1. Niewiedza, nieświadomość, nieznajomość, nieznanie się na czym, niedoświadczenie, brak wykształcenia; ignorantia Mącz, PolAnt, Modrz, Calep, Vulg, JanStat, Cn; inscitia Mącz, Modrz, Calag, Calep, Cn; imperitia HistAl, Modrz, Calep, Cn; ignoratio Mącz, Calep; inscientia Calep, Cn; nescientia BartBydg; amusia, atechnia, inelegantia, ineruditio, ruditas, tirocinium Cn (123): BartBydg 97b; káżdego Perſę kthory by chciał wſtąpić ná krolewską doſtoynoſć/ áby nie vſtępował przez nieumieiętnoſć [dlya nyeoptrznosci [!] HistAl 1510 249] z drogi roſtropnoſći. HistAl G3; KromRozm II p2 marg, p3 [2 r.]; GliczKsiąż N; BibRadz Eph 4/18; Chćiał tedy Ceſarz przełożyć nád woiſkiem ſwoim Lántgráfá/ ále ſie mu wymawiał nie vmiętnośćią/ Ceſarz mu powiedział/ gdy ſobie vmieſz/ y mnie poſłużyć możeſz BielKron 222v; Mącz 147b, 372d [2 r.]; To ludźie obraża/ żeś w tym piérwſzym Dyálógu Poſłom Koronnym nieumieiętność zádał/ iákoby oni thák ſproſtni byli/ áby rádząc o Exekucyéy/ nie wiedźieli co Exekucya ieſt OrzQuin E4; GórnDworz Ii8v; ModrzBaz 6v, 39v; zá nieumieiętnośćią błędy náſtáią SkarJedn 357; ále kośćioł ſię nieumiętnośćią nie záraża. Ieſli oboygá to ieſt y náuki y przykládu mieć nie może/ tedy wżdy náukę ma. SkarJedn 359: Y wzgárdziwſzy náuki/ [...] ná żywot ſię świetobliwy [!] zdobywáć chćiał. Y wyſzedł vmieiętnym bez náuki/ y mądrym w nieumieiętnośći. SkarŻyw 248, 59; CzechEp 55, 373; Calep 109a, 510b, 541b; LatHar 673; WujNT 171, Eph 4/18.

nieumiejętność czego (15): SeklKat N2v; KrowObr 224; KwiatKsiąż F4; A z nieumieiętnoſći ſpráwowánia/ á rządzenia ludzi/ iáko wiele złego roſcie GórnDworz Ee5; RejPos 204v; CzechRozm 136; iam Grecżyn/ mnieyſząć pomoc prze nieumieiętność ięzjká [łacińskiego] dáć mogę: idz do Rzymu do Láćińnikow SkarŻyw 353; Nieumieiętność głębokiey łáćiny Dionizego Teologiey zádawa. CzechEp 66 marg, 68 marg, 294, 316; NiemObr 26; LatHar 114; áby kto Sędźiégo ruſzáiąc dla nieumieiętnośći obyczaiu ruſzenia [...] w rzeczy ſwéy nye vpadł SarnStat 807 [idem] 810.

nieumiejętność czyja [w tym: pron poss (22), G sb i pron (15)] (37): SeklKat F2; MurzHist E2v; KromRozm II p3v; KromRozm III Q4; KrowObr 181v; Bo ieſliżem nievmiał/ przy mnie zoſtánie nie vmieiętnośc moiá [ignorantia mea; niewiádomość moiá WujBib]. Leop Iob 19/4; BibRadz Os 4/6, Mar 8 arg; Mącz 372d; GórnDworz H3v, M4v, N4, N4v, Ee5v; Nie máła rzecż [...] vcżyć [...] Iezdnego iáko ma drzewo nieść/ tarcż dzierżeć/ [...] ſtać w ſpráwie by nie zámieſzał ſpráwy ſwoią nieumieiętnośćią BielSpr 2; żebyśćie dobrze cżyniąc powśćiągáli nierozumnych ludzi nieumieiętność. BudNT 1.Petr 2/15; CzechRozm 109, 136, 229v, 235v; mnimáią/ że niemogą inácżey ſwey nieumieiętnośći obronić/ iedno háńbiąc á ſromocąc náuki y vcżćiwe z młodu ćwicżenie. ModrzBaz 15, [41], 90v, 95; SkarJedn 342; Gdziem wątpił ſzcżerzem ſwoię nievmieiętność wyznał. SkarŻyw 142, 82; CzechEp kt, *4, [1], 294, 316; prze nieumieiętność ſwoię rozſądku o grzechách dáć nie mogł. LatHar 131; pożądliwośćiom ktore były wnieumieiętnośći wáſzey [niewiádomośći ... Leop]. WujNT 1.Petr 1/14, przedm 4, s. 216; SkarKaz 81a.

W połączeniach szeregowych (6): GroicPorz bb; Mącz 359c, 372d; GórnDworz Ee6v; Takać to będźie ſpráwá/ iáka y tá byłá nieprawdy/ potwarzy/ kłamſtwá/ bluźnierſtwá/ ſzaleńſtwá/ nieumieiętnośći á złośći pełna. WujJud 243v; Abo boiáznią/ ábo niedbálſtwem ábo nieumieiętnośćią/ pſuię żniwo twoie. SkarKaz )(3.

W przeciwstawieniu: »nauka ... nieumietność« (2): Miłuy naukę á nieumietnoſci ſie wiaruy. BielŻyw 17, 54.

Wyrażenia: »nieumiejętność dobrowolna« (1): [grzechy] Przećiwko Pierwſzemu [przykazaniu] [...] do Pogáńſtwá przyſtánie [...] Nieumieiętność dobrowolna rzecży do zbáwienia potrzebnych. LatHar 114.

»gruba nieumiejętność« (1): I niewſtydaſz ſie ták grubey y ſproſney nieumieiętnośći ſwoiey pokázowáć przed wſzyſtkim ſwiátem. KrowObr 181v.

»sprosna nieumiejętność« (2): KrowObr 181v cf »gruba nieumiejętność«; BibRadz *5 cf »nienawiść i nieumiejętność«.

»nieumiejętność ślepa« = caeca ignorantia Modrz [szyk 1:1] (2): ModrzBaz 138; Nieumieiętność ślepa znowu ćię w błąd wiedźie ZawJeft 35.

Szeregi: »nieumiejętność i błędy« (1): Stąd nieumieiętność y błędy bez końcá powſtáią/ gdy ſlepi ſlepe wodzą. SkarJedn 361.

»głupstwo (a. głupość), (a, i) nieumiejętność« [szyk 12:2] (14): Ktorzy ſlubuią/ albo prziſięgaią ſzglupſtwa/ á nieumiętnoſci ſwey/ dziewicſtwo chować przeciw przirodzęniu SeklKat F2; Imperitia, Nievmiętność Głupość. Mącz 166c, 37d; á niecnothę záſię mogł by názwáć głupſtwem/ á nieumieiętnoſcią/ ktora oſzukiwa cżłowieká GórnDworz Ff3v, Ee5v, Ff3, Gg5v; CzechRozm 83, 109, 129v, 136, 235v; LatHar 597; WujNT 216.

»grubość, (a, i) nieumiejętność« (3): Odeſzłáby tá grubość y nie vmieiętność Duchownych Ruſkich/ zá ktorą wiele ſię błędów rodzi. SkarJedn 366, 377; Calep 124a. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»nieumiejętność a mnimanie wielkie o sobie« (1): z wiela błędow/ ktore dziſieyſzych cżáſow widzimy w pániech/ te ſą naiwiętſze/ nieumieiętność/ á mnimánie wielkie o ſobie GórnDworz Ee3v.

»częścią nieumiejętność, częścią złe namiętności« (1): ponieważ ſpráwiedliwość cżęśćią dla ślepey nieumieiętnośći/ cżęśćią dla złych namiętnośći [partim caeca ignorantia, partim perverso affectu] bywa zátłumioná ModrzBaz 138.

»niebaczność a nieumiejętność« (1): Zniebácżnośći á nieumieiętnośći rychley rozpłaſzamy niſzli łowiemy SkarŻyw 312.

»nieczytanie i nieumiejętność« (1): I wtym ſie teſz okázuie twoy fáłſz/ y nietzytánie/ y nieumieiętność piſmá Świętego KrowObr 224.

»nieumiejętność i niedbalstwo (a. niedbałość)« (2): prośimy bácżnego cżythelnika żeby nie zárázem nam iákiey nieumieiętnośći y niedbalſtwa przypiſował BibRadz *6; Skąd ſię im przigadza/ yż albo w Xięgach wiele rzecży zle poprawuią/ [...] álbo nievmieiętność y niedbałość autorow łáiąc/ wiele rzecży [...] opuſzcżaią KwiatKsiąż L3v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»abo nieumiejętność abo niedozor« (1): ktore [omyłki] nie z żadney złośći/ ále ábo z nieumieiętnośći ábo z niedozoru piſárzow przepiſuiących [...] w święte kśięgi wlázły WujNT przedm 4.

»nienawiść i nieumiejętność« (1): Wſzákoż to ná co ſię oni nienawiśćią y nieiáką ſproſną nieumieiętnośćią będąc oſlepieni tárgáią BibRadz *5.

»nieumiejętność i nierozumienie (a. złe wyrozumienie)« [szyk 1:1] (2): Ktorzy rozumieią (ze złego wyrozumienia y nieumieiętnośći) żeby Iozef małżonek mátki páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá/ miał być kowalem/ á nie ćieślą CzechEp 65; Zádáie nieumieiętność y nie rozumienie wćielenia. CzechEp 68 marg.

»nieumiejętność z nieustawicznością« (1): A ták ſluſſnye Pyotr śwyęty nyeumyeyętnoſć [...] z nyeuſtáwicznoſcyą złącza. KromRozm II p3v.

»niewiadomość, (a(l)bo, i) nieumiejętność« [szyk 3:1] (4): RejPos A6v; ktorzi [leniwi] bez pochyby dáleko gor- ſzi ſą niżli ći ktorym niewiádomość abo nieumieiętność do dobrego poſtępku przekaża [quos peiores esse constat laborantibus inscitia negotii gerendi] ModrzBaz 8v; Calag 540b; A cżyni/ ábo z nie vmieiętnośći y niewiádomośći rzecży: ábo cżyni/ [...] przećiw ſwemu właſnemu ſumnieniu. CzechEp 55. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»nieumiejętność i ślepota« (1): ku záwſtydzeniu/ nieumieiętność ich y ſlepotę ná ocży im kłádąc/ [Żydów] przywodził. SkarŻyw 82.

»ubostwo abo nieumiejętność« (1): żeby kto prze vboſtwo/ ábo dla nieumieiętnośći ſwey [ob inopiam vel sua imperitia]/ [...] nieſpráwiedliwie niebył ſkazan. ModrzBaz 95.

»nie upor ale nieumiejętność« (2): iam żądał aby mię navcżyli/ wcżym bych błądził nie z vporv ale znievmieiętnoſci SeklWyzn g3v; NiemObr 99.

»(abo) nieumiejętność a (abo) złych rzeczy zabawa« (2): A ſkąd śię ták wiela [...] ſzkodliwych przykłádów/ W Rzecżypoſpolitey y we Zborze námnożyło/ iedno ábo z nieumieiętnośći/ ábo z vſtáwicżney złych rzecży zabáwy [ex ignorantia vel ex rerum malarum consuetudine]? ModrzBaz 6, 15.

»nieumiejętność i zaniechanie« [szyk 1:1] (2): wtákim żániechániu [!] y nieumiętnośći Duchownych Ruſkich/ dziwuię ſię iż ieſzcże czego gorſzego nie máż [!]. SkarJedn 342, 348.

»jeśli zdrada czyli nieumiejętność« (1): ktorą [wolę Bożą] ſtanowie duchowni nie wiem ieſli zdradą cżyli nieumieiętnośćią tłumili BibRadz *4v.

»(nie, tak) złość abo (ale, jako) nieumiejętność« (3): bywa to czáſem/ nye ták ze złoſci/ yáko ſnadź z nyeumyeyętnoſci náſſey. KromRozm III Q4; NiemObr 99; WujNT przedm 4.

W przen (10): Vważże [...] ieſliże też tákową głuchoſcią nie ſą záráżone nędzne vſzy twoie/ á táką też nieumieiętnoſcią mowienia błędny ięzyk twoy. RejPos 204v; áby w każdym Narodzie náuki ſię ſzcżepiły/ á Wiárá S. nie vmieiętnośćią nie prochniáłá SkarJedn 361; SarnStat 196.
Fraza: »nieumiejętność się (w)korzeni« (2): Za tym nieumieiętność w ſtan ſię duchowny korzeni: zá nią błędy SkarJedn 358, 357.
Wyrażenia: »ciemność nieumiejętności« (4): Yeſtći w koſćyele ſwyętym mnoſtwo ludźi/ ktorzy ſye Bogu podobáyą/ ále nyeznáć ich myędzy námi/ poki ſye w ćyemnoſćyach nyeumyętnoſći ſwey kochamy KromRozm I L2; KromRozm II ov; SkarJedn 362; Ieſli táki Prorok przyznawa ćięmnośći nievmieiętnośći ſwoiey: á my máludcy [!] y v pierśi sſący/ iáką nocą niewiádomośći ogárnieni ieſteſmy. SkarKaz 81a.

»wojna nieumiejętności« (1): iż ták długo y grubie błądźili [odmieńcy religijej] około wiádomośći Bogá: ále wyżywſzy ták długą woynę nieumieiętnośći [...] ták wiele y wielkiego złego ztąd nábroionego chcą pokoiem názwáć [sed et in magno viventes inscientiae bello tot et tam magna mala pacem appellant Vulg Sap 14/22]? PowodPr 42.

2. Przyrodzona tępota umysłowa, głupota, niepojętność; inertia Mącz, Calep, Cn; imprudentia Mącz, Calep; ignorantia HistAl; inscientia Vulg; insipientia PolAnt; desidia, ignavia, socordia Calep (21): Nauka Pitagori. Te rzecży nabarziey maią być odpądzone od cżłowieka, niemoc od ciała, nieumietnoſć od duſze. BielŻyw 31; Lecż oni nie wiedzą áni rozumieią/ w ćiemnośćiách chodzą/ [...] (marg) Iákoby rzekł/ Prożno ie nápomináć/ gdyż ſą w vſtáwiczney nievmieiętnoſći. (‒) BibRadz Ps 81/5, Iob 34/35; Imprudentia, Nieumieyętność/ Niebáczność/ Nierozum/ Nieroztropność. Mącz 328b, 17a; SarnUzn D6; CzechEp 251; Calep 530b.

nieumiejętność czyja [w tym: G sb i pron (2), pron poss (2)] (4): KromRozm II f3; rácż ſam vkroćić Moich nyeumyeiętnośći/ bych nędzny vłucżył/ Iákobych inych złoſnikow drog twoich náucżył LubPs N4v; A ći náſzy co tylo cżytáć y to ledwie vmieią/ tey nigdy wnieumieiętnośći ſwey pokory nie máią. rozumowi ſwemu ták nieświádomemu/ ábo iednemu Miniſtrowi dufaiąc. SkarŻyw 203; NiemObr 83.

W połączeniu szeregowym (1): A przywoita człowyekowi zá pirworodnym grzechem nyeumyeyętnoſć/ nyeopátrznoſć/ błąd/ y omyłká KromRozm II a4v.

W przeciwstawieniu: »mądrość ... nieumiejętność« (3): przyiaciel cżłowieku, mądroſ⟨ć ie⟩go właſna, á nieumietnoſć iego nieprzyiaciel. BielŻyw 55; SeklWyzn Ev; żądáliſmy oddálić od ſiebie nieumieiętnoſć/ á być nápełnieni mądroſcią w vmyſlech náſzych HistAl I4v.

Wyrażenie: »myśl nieumiejętności« (1): opłákiwánia ſtroiąc v grobow ludzi pomárłych/ wźięli [Egipcjanie] przed ſię inſſą myſl nieumieiętnośći [cogitationem inscientiae; rádę głupią WujBib]: á ktore [tj. Żydów] z prośbą byli wyrzućili/ te iáko zbiegi gonili. Leop Sap 19/3.
Szeregi: »nieumiejętność a gnuśność« (1): áby śię ocućił świát z nieumieiętnośći á z gnuſnośći/ w któréy był BiałKat 21.

»niedostatek i nieumiejętność« (1): nye dla ſwey nyedoſkonáłoſci/ ále dla ich nyedoſtátku y nyeumyeyętnoſci nyemogł ich Pan Kryſtus [...] wſſyſtkyego náuczyć KromRozm II f3.

»nieumiejętność i omylność« (1): á nyeumyeyętnoſci y omylnoſci/ która z przyrodzonego grzechu ná wſſyſtek rodzay ludzki przyſzłá [człowiek jest] poddan. KromRozm II p4.

»swa wola i nieumiejętność« (1): A ieſliż dźiatecżki w ſwey woley y wnieumieiętnoſći [in contemptu et insipientia] nádetymi [!] będą/ ſláchetność narodu ſwego oſzpeczą. BibRadz Eccli 22/8.

»nieumiejętność i zaślepienie« (1): Przez zasłonę rozumieć mamy nieumieiętność y záſlepienie. BibRadz I 363d marg.

»zatwardziałość i nieumiejętność« (1): A opiſawſzy ták Apoſtoł zátwárdźiáłość/ y nie vmieiętność ludu Izráelſkiego/ opiſuie potym zacność ludźi Chriſtiáńſkich NiemObr 83.

Synonimy: 1. nieopatrzność, niewiadomość, nieznajomość; 2. głupość, głupstwo, niebaczność, nieopatrzność, nieroztropność, nierozum, nietrafność.

Cf NIEUMIAŁOŚĆ, NIEUMIENIE, NIEUMIEŃSTWO, NIEUMIĘCTWO, UMIEJĘTNOŚĆ

KK